Η ανάφλεξη της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έφερε στο προσκήνιο τον ρόλο των τρίτων δυνάμεων στην σύγκρουση. Έχουν γραφτεί και ακουστεί πολλά για τον ρόλο της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ισραήλ. Ως προς το Ιράν, έχει τονιστεί η έμμεση στήριξη που αυτό παρέχει στους Αρμενίους. Πράγματι, το καθεστώς της Τεχεράνης στηρίζει διαχρονικά την Αρμενία για τους δικούς του – γεωπολιτικούς – λόγους. Στην σημερινή σύγκρουση το Ιράν φαίνεται να διατηρεί μια πιο ουδέτερη στάση. Όμως υπάρχει ένα τμήμα του καθεστώτος, οι ακραίοι συντηρητικοί, το οποίο υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν.
Πρόσφατα, σε επίσκεψή του στο Αζερμπαϊτζάν, ο κληρικός Hossein Noori Hamedani τόνισε ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ αποτελεί τμήμα του ισλαμικού κόσμου και ότι πρέπει να «απελευθερωθεί» και να επιστρέψει στο ισλαμικό Αζερμπαϊτζάν. Ο Hamedani κατέχει τον τίτλο του Μέγα Αγιατολάχ (Marji), του ανώτατου τίτλου στο σιιτικό Ισλάμ. Ο ρόλος του επομένως είναι εξαιρετικά σημαντικός δεδομένου ότι το Ιράν είναι θεοκρατικό κράτος.
Ο Hamedani θεωρείται ένας εκ των πιο σκληροπυρηνικών κληρικών με ακραίες απόψεις. Είναι κατά της άσκησης του μυστικιστικού σουφισμού και του θεσμού των δερβίσηδων. Αποτελεί έναν από τους πιο ακραίους αντισημίτες και είναι από εκείνους που επιθυμούν την καταστροφή του Ισραήλ. Ακόμη, έχει τονίσει ότι οποιαδήποτε υποστήριξη του σιωνιστικού Ισραήλ (αναφερόμενος στις συμφωνίες Ισραήλ με τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν) αποτελεί αμαρτία. Έχει επίσης καταδικάσει την Σύμβαση Εξάλειψης Κάθε Μορφής Διακρίσεως Κατά των Γυναικών του ΟΗΕ και γενικότερα τάσσεται κατά των δικαιωμάτων των γυναικών.
Τέλος, έχει προτείνει την δίωξη και τιμωρία όλων των πανεπιστημιακών τους οποίους θεωρεί πολέμιους του Ισλάμ. Στο πλαίσιο αυτό έχει προτείνει και την εκτέλεση του μεταρρυθμιστή στοχαστή Abdolkarim Soroush για τις προοδευτικές και φιλελεύθερες για τα ισλαμικά δεδομένα απόψεις του.
Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, ο οποίος αποτελεί τον πιο ακραίο εκφραστή του αντιδυτικού, αντισημιτικού και θεοκρατικού Ιράν, παρά τον κοσμικό χαρακτήρα του αζερικού καθεστώτος αλλά και της κοινωνίας. υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν στο ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Σε ερώτηση για τις εξελίξεις στον Καύκασο ανέφερε: «Ο εχθρός (εννοεί την χριστιανική Αρμενία) πρέπει να ξέρει ότι δεν μπορεί να διαιρέσει τα δύο έθνη μας, τους Ιρανούς και τους Αζερμπαϊτζανούς. Είμαστε δίπλα το ένα στο άλλο επειδή είμαστε οι μόνοι Σιίτες στην περιοχή».
Ο Hossein Noori Hamedani δεν είναι πολιτικά περιθωριοποιημένος. Θεωρείται ως ο πνευματικός ηγέτης των σκληροπυρηνικών συντηρητικών οι οποίοι αυτή την περίοδο δεν εξουσιάζουν στο Ιράν.
Το καθεστώς δεν ακολουθεί την γραμμή του Hamedani. Υποστηρίζει έμμεσα την Αρμενία και το Αρτσάχ με την μεταφορά ρωσικών όπλων στην Αρμενία – αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί. Η Αρμενία, όντας απομονωμένη στα ανατολικά, τα δυτικά και σε μικρότερο βαθμό στα βόρεια είναι αναγκασμένη να συνεργάζεται εμπορικά, οικονομικά και ενεργειακά με το Ιράν.
Το Ιράν από τη μεριά του, έχοντας πληγεί από τις δυτικές κυρώσεις προσπαθεί να συνεργάζεται οικονομικά με όλους του τους γείτονες. Η αλήθεια είναι ότι το Ιράν έχει περισσότερες εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν παρά με την Αρμενία, πράγμα φυσιολογικό δεδομένης της πληθυσμιακής διαφοράς μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν.
Πολιτικά το Ιράν στηρίζει την Αρμενία εξαιτίας των σχέσεων που το Αζερμπαϊτζάν έχει με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Μικρότερο ρόλο διαδραματίζει και η ύπαρξη αζερικής μειονότητας στο βόρειο Ιράν και η εθνικιστική ρητορική του καθεστώτος στο Μπακού. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι το Ιράν συνεργάζεται αμυντικά και με το Αζερμπαϊτζάν. Επομένως το γεγονός ότι το Ισραήλ εξοπλίζει το Αζερμπαϊτζάν, δεν αποτελεί μόνο μια πράξη πολιτικά κατακριτέα αλλά και στρατηγικά λανθασμένη καθώς εκείνοι ο οποίοι στηρίζουν το Αζερμπαϊτζάν είναι οι στρατηγικοί αντίπαλοι του Ισραήλ.
Ποιοι υποστηρίζουν το Μπακού; Η Τουρκία η οποία υποστηρίζει την Χαμάς και διατηρεί κάκιστες σχέσεις με το Τελ Αβίβ, το ισλαμιστικό και αντισημιτικό Πακιστάν, το Κατάρ το οποίο βρίσκεται απέναντι στους Άραβες που ομαλοποιούν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ και, όπως αναφέρω ανωτέρω, οι σκληροπυρηνικοί Σιίτες κληρικοί του Ιράν.
Συμπερασματικά, η εξωτερική πολιτική του Ιράν στο Ναγκόρνο Καραμπαχ είναι σχετικώς ουδέτερη τουλάχιστον όσον αφορά την πρόσφατη αναζωπύρωση της σύγκρουσης. Το Ιράν διατηρεί καλές σχέσεις και τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν. Ωστόσο, το ακραίο θεοκρατικό κατεστημένο στην χώρα υποστηρίζει τους Αζερμπαϊτζανούς και αυτό διότι δίνει βάση στην κοινή θρησκευτική ταυτότητα των δύο χωρών.
Ο Hossein Noori Hamedani δεν είναι αυτός που ασκεί την εξωτερική πολιτική του Ιράν. Αντιπροσωπεύει ωστόσο ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και έχει θεσμικό ρόλο ως Μέγας Αγιατολάχ. Η στάση του ενισχύει την θεωρία περί «Σύγκρουσης των Πολιτισμών». Στην πράξη όμως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Παρά τον συμβολισμό των δηλώσεων του Hamedani η εξωτερική πολιτική κινείται με βάση τα συμφέροντα και όχι την κοινή θρησκευτική ταυτότητα.
