Όταν φτάνει η ώρα για να διαλέξουμε μία ξένη χώρα την οποία θα ερευνήσουμε για να δραστηριοποιηθούμε σε αυτή, εκτός από τα φορολογικά θέματα, σημαντικό ρόλο παίζουν η δημόσια τάξη, το επίπεδο της κοινωνίας, αλλά και η γεωπολιτική της κατεύθυνση. Για αυτό και έχει ενδιαφέρον να δούμε τον δρόμο της Ρουμανίας, που είναι εντελώς διαφορετικός από αυτόν άλλων χωρών της περιοχής, ακόμη και της Ελλάδας.
Ανοικτή κοινωνία και οικονομία από τον... 19ο αιώνα
Οι Ρουμάνοι δημιούργησαν το δικό τους κράτος λίγες δεκαετίες μετά το Ελληνικό, τον 19ο αιώνα. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, επέλεξαν να διατηρήσουν μία ανοικτή κοινωνία και οικονομία, στην οποία Έλληνες, Ιταλοί, Εβραίοι και άλλοι ξένοι ήταν ευπρόσδεκτοι, επένδυσαν και δημιούργησαν πλούτο, δουλειές με χιλιάδες υπαλλήλους κλπ.
Όχι τυχαία, όλοι σχεδόν οι Έλληνες ευεργέτες έγιναν πλούσιοι στη Ρουμανία. Η Braila και το Galati (που σημαίνει γαλάζιο) κυριαρχούνταν από Έλληνες επιχειρηματίες και το 1914 η πρώτη φιλοξενούσε το παγκόσμιο χρηματιστήριο σιτηρών, που ελέγχονταν από... συμπατριώτες μας. Μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το Βουκουρέστι ήδη είχε φτάσει να θεωρείται «το Παρίσι της Ανατολής». Βασισμένη στις απίστευτες πλουτοπαραγωγικές πηγές της, η ρουμανική οικονομία αναπτυσσόταν με ταχύτητα και είχε ήδη αρχίσει να αποκτά βαριά βιομηχανία. Ο δυτικός τρόπος σκέψης και η προσκόλληση προς τη Δύση ήταν εμφανής.
Η μεγάλη βιομηχανική δύναμη πριν τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο
Μετά την ένωση της Ρουμανίας το 1918, η χώρα απέκτησε πολλά νέα εδάφη και σταδιακά εκτοξεύτηκε. Πάντα προσκολλημένη στη Δύση, έφτασε να γίνει βιομηχανική και πετρελαϊκή δύναμη. Το επίπεδο διαβίωσης ήταν κατά πολύ υψηλότερο του Ελληνικού, για αυτό και τη δεκαετία του ’30 οι Ρουμάνοι οργάνωναν αποστολές για να φέρουν «πίσω στην πατρίδα» Βλάχους από τη Βόρεια Ελλάδα, υποσχόμενοι λεφτά και μία πολύ καλύτερη ζωή.
Αν κάποιος ρωτήσει ανθρώπους μεγάλης ηλικίας που ασχολήθηκαν με την Ελληνική βιομηχανία, θα μάθει ότι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60 η πλειοψηφία των μηχανημάτων στα Ελληνικά εργοστάσια είχαν παραχθεί στη... Ρουμανία! «Τα πετάξαμε όταν πάλιωσαν και δεν μπορούσαμε εύκολα να αγοράσουμε ανταλλακτικά ή άλλα καινούρια».
1940 – 1945: 5 χρόνια που άλλαξαν τα πάντα
Το 1940 η Ρωσία επιτέθηκε στη Ρουμανία και της απέσπασε τη Βεσαραβία (σημερινή Μολδαβία). Τότε ήταν που οι ρουμάνοι οριστικά και αμετάκλητα θεώρησαν τους ρώσους ως εχθρούς τους, κάτι που δεν έχει αλλάξει ως και σήμερα για την πλειοψηφία τους.
Το 1944 η Ρουμανία ήταν μαζί με την Ελλάδα ένα από τα κράτη για τα οποία συμφωνήθηκε η «πολιτική των ποσοστών επιρροής» από τις μεγάλες δυνάμεις. Οι Ρουμάνοι πέρασαν στο ανατολικό μπλοκ, όμως πολλοί Ρουμάνοι ιστορικοί και διανοούμενοι ισχυρίζονται πως μέχρι την τελευταία στιγμή η Ρουμανία επρόκειτο να παραμείνει στη Δϋση, όπως και επιθυμούσε ο πληθυσμός της. (Χωρίς ο υπογράφων να έχει σχετικές πηγές, αλλά όπως επιμένουν οι Ρουμάνοι «την τελευταία στιγμή ο Τσώρτσιλ ζήτησε να πάρει την Ελλάδα υπό τη βρετανική κατοχή και τότε οι Ρώσοι ζήτησαν κάτι πολύ σπουδαίο ως αντάλλαγμα, τη Ρουμανία».
Όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά το ότι οι Ρουμάνοι πάντα ήθελαν να ανήκουν στη Δύση.
1960 – 1980. Η ανατολική βιομηχανική δύναμη και η επιρροή στις αραβικές χώρες
Στη λεγόμενη και ως «καλή» περίοδο του Κομμουνισμού στη Ρουμανία (όταν δεν λιμοκτονούσε ο κόσμος και οι συνθήκες ζωής ήταν υποφερτές, αν εξαιρέσουμε τους δεκάδες διαφορετικούς τρόπους καταπίεσης του καθεστώτος), η Ρουμανία κατέγραψε μία από τις μεγαλύτερες περιόδους ανοικοδόμησης στην παγκόσμια ιστορία. Μπορεί ο νόμος να έλεγε «οικογένεια με 1 παιδί = 45 τετραγωνικά, με 2 παιδιά = 60 τετραγωνικά» κλπ, όμως κτίστηκαν ολόκληρες συνοικίες και κάθε πόλη απέκτησε αξιοπρεπή μέσα μεταφοράς, πάρκα, κεντρική θέρμανση κλπ. Αυτές οι υποδομές επιτρέπουν και σήμερα τις πόλεις τους να έχουν πλεονεκτήματα που δύσκολα βρίσκεις στις αντίστοιχες Ελληνικές.
Την ίδια ώρα, η ρουμανική βιομηχανία διέπρεπε σε νέους τομείς (όπως ο αμυντικός). Όχι τυχαία, τη δεκαετία του ’80 κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν – Ιράκ, στο λιμάνι της Constanta φορτώνονταν όπλα για τη μία εμπόλεμη χώρα και στο λιμάνι της Tulcea φορτώνονταν όπλα για την άλλη. Στο ανατολικό μπλοκ θεωρούνταν βιομηχανική δύναμη. Με την πετρελαϊκή βιομηχανία να εξαπλώνεται παγκοσμίως, ρουμάνοι ειδικοί βρέθηκαν στις χώρες του Μαγκρεμπ και της Μέσης Ανατολής και έδωσαν τα φώτα τους. Όχι τυχαία, τους αγαπάνε πολύ σε όλες αυτές τις χώρες ως και σήμερα.
Ο καυγάς Τσαουσέσκου και Γκορμπατσώφ: «Είσαι δυτικόφιλος»
Τα ιστορικά ντοκουμέντα φαίνεται να αποδεικνύουν ότι η Ρουμανία ήδη από τη δεκαετία του ’70 θεωρούνταν «λιγότερο πιστή στην ΕΣΣΔ / κλίνουσα προς τη Δύση». Όταν μάλωσαν ο Τσαουσέσκου με τον Γκορμπατσώφ , αυτή ήταν και η κατηγορία προς τον Ρουμάνο ηγέτη: «Είσαι δυτικόφιλος, πουλημένος στη Δϋση, πήρες δάνειο από το ΔΝΤ» κλπ. Ο Τσαουσέσκου, που λάτρευε την αμερικανική σειρά Ντάλας και πολλά άλλα δυτικά στοιχεία πολιτισμού, πήρε την καταστροφική απόφαση να πεινάσουν οι πολίτες για να ξεχρεώσει το χρέος της χώρας σε χρόνο ρεκόρ. Τα κατάφερε, αλλά και έπεσε...
1990 – 2005: Στροφή προς τη Δύση και η άρνηση της Ελλάδας
Μετά την πτώση του Τσαουσέσκου, την εξουσία συνέχισαν να κατέχουν οι πρώην κομμουνιστές, που απλά άλλαξαν όνομα. (Για αυτόν τον λόγο δεν διαλύθηκε το κράτος, όπως έγινε σε άλλες χώρες που παραδόθηκαν στο έλεος της Μαφίας). Στην πρώτη καταστροφική δεκαετία μετά τον Κομμουνισμό, οι πρώην κομμουνιστές ήταν αδύνατο να εφαρμόσουν τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνταν για να γίνει η Ρουμανία μία μοντέρνα κοινωνία. Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα:
-Κατάρρευση του εθνικού νομίσματος και υποτίμησή του από τα 15 λέι = 1 δολάριο στα ... 25.926 Λέι = 1 δολάριο
-Σκάνδαλο με πυραμίδες και παρατράπεζες που ρούφηξε τις οικονομίες των πολιτών και τους έκανε να χάσουν την αξιοπρέπειά τους
-Οπισθοδρόμηση και πτώση του ΑΕΠ, πείνα, λαϊκισμός και δυστυχία.
Παρόλα αυτά, στην κοινωνία όλοι ήθελαν να αντιγράψουν τους δυτικούς. Οι γυναίκες ερωτεύονταν όσους άντρες είχαν κούρεμα «αμερικανού πεζοναύτη», τα Mc Donalds έκαναν θραύση, ο,τιδήποτε δυτικό και ειδικά αμερικανικό είχε τεράστια επιτυχία. (Ο Michael Jackson έχει άγαλμα στο Βουκουρέστι κλπ).
Το 2000 εξέλεγη μία σοσιαλιστική κυβέρνηση. Στα θέματα της διαφθοράς κινήθηκε περίπου όπως η Ελλάδα στην περίοδο 2000 – 2004. Στην οικονομία έγιναν τεράστια βήματα προόδου, προχώρησε η σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση (που ολοκληρώθηκε την 01.01.2007) και επιτεύχθηκε η είσοδος στο ΝΑΤΟ το 2004. Η χώρα άρχισε να εκσυγχρονίζεται.
Τι σημαίνει «πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ» και απόλυτα ταυτισμένος με τη γραμμή της Δύσης
Οι Ρουμάνοι γρήγορα απέδειξαν ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν τα πάντα για να γίνουν αρεστοί στη Δύση. Το ότι οι αμερικάνοι, γερμανοί και γενικώς δυτικοί πολιτικοί ήταν καλοδεχούμενοι ήταν (και είναι) αυτονόητο. Το ότι οι δυτικές πρεσβείες είχαν (και έχουν) σημαίνοντα ρόλο στα δρώμενα της Ρουμανίας είναι κάτι το λογικό.
Όμως δεν έμειναν μόνο εκεί.
-Αν κάποιος ψάξει το σκάνδαλο που είχε ξεσπάσει στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Bush σχετικά με «μυστικές φυλακές των ΗΠΑ σε διάφορα σημεία του κόσμου», θα έβλεπε ότι πολλές από αυτές ήταν στη Ρουμανία.
-Στις πολεμικές αποστολές του ΝΑΤΟ, οι πρώτοι που στέλνουν στρατό είναι οι Ρουμάνοι και συνήθως διακρίνονται μιας και τους στέλνουν στην πρώτη γραμμή. Στη χώρα όλοι το θεωρούν αυτονόητο και κανείς δεν εναντιώνεται.
-Η συμφωνία για να γίνουν αμερικανικές βάσεις στη Ρουμανία υλοποιήθηκε σε χρόνο ρεκόρ.
-Στα ρουμανικά mainstream MΜΕ παρουσιάζονται όλα τα προβλήματα της Ρωσίας του Πούτιν, οι διαδηλώσεις των αντιφρονούντων κλπ, ενώ κάθε δήλωση του Ρώσου Προέδρου αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη, τουλάχιστον.
-Όταν οι Ευρωπαίοι θεώρησαν ότι οι Ρουμάνοι δεν κάνουν αρκετά βήματα κατά της διαφθοράς και ενημέρωσαν σχετικά τη Ρουμανία, μέσα σε μία εβδομάδα 600 άνθρωποι συνελλήφθησαν, οι φάκελοι με τα κατηγορητήρια και τις αποδείξεις ήταν έτοιμα.
-Από το 2005 και μετά, καθ’ υπόδειξη των δυτικών, η Ρουμανία κατάφερε να τιθασεύσει τη διαφθορά στη χώρα, αναδεικνύοντας μία νέα γενιά δικαστικών που σε πλήρη συνεργασία με τις μυστικές υπηρεσίες έβαλαν φυλακή με ατράνταχτες αποδείξεις δεκάδες πολιτικούς, πρώην πρωθυπουργούς, εν ενεργεία και πρώην υπουργούς, εν ενεργεία και πρώην βουλευτές, δημάρχους, νομάρχες κλπ. Το ίδιο συνέβη και με τα μεγαλύτερα επιχειρηματικά ονόματα, με χιλιάδες κρατικούς λειτουργούς κλπ.
-(Δεν είναι τυχαίο ότι η Ευρωπαία εισαγγελέας κατά της Διαφθοράς είναι η Ρουμάνα Laura Covesi, που έκανε εξαιρετική δουλειά στη Ρουμανία και βραβεύτηκε ως πρόσωπο της χρονιάς σε διεθνές επίπεδο).
Αν ρωτήσει κάποιος Ρουμάνους «μέσα στα πράγματα» θα καταλάβει ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς έγινε κυρίως «γιατί το ζήτησαν οι ξένοι».
2005 – 2020. Άνοδος, πτώση και μετά εκτόξευση, πάντα προσκολημμένη στο άρμα της Δύσης
Δεχόμενη 40 δις Ευρώ Άμεσες Ξένες Επενδύσεις από το 2004 ως και το 2008, την ώρα που δεκάδες νέες τράπεζες μπήκαν στην αγορά της, η Ρουμανία ανέβηκε πολύ ως το 2008. Μετά ήρθε η κρίση, μιας και οι ανοικτές οικονομίες όπως η Ρουμανική επιρεάζονται άμεσα από τις παγκόσμιες κρίσεις. Επίσης τότε τα δάνεια ήταν 3 φορές περισσότερα από τις καταθέσεις.
Έχοντας την τύχη να έχει τον αρχαιότερο και εκ των ικανότερων κεντρικών τραπεζιτών στον κόσμο, η Ρουμανία πήρε δάνειο από το ΔΝΤ, πήρε μία φορά όλα τα μέτρα, σε 18 μήνες βγήκε από την κρίση και γρήγορα αποπλήρωσε και το δάνειο. Από το 2013 ως και το 2019 το ΑΕΠ της ανέβηκε κατά περίπου 70% και εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα βγήκαν από τη φτώχεια. Σήμερα οι καταθέσεις των τραπεζών είναι 25% περισσότερες από τα δάνεια.
Ο συνδυασμός χαμηλότατης φορολογίας (ως και 1% επί του τζίρου, για τζίρο ως 1.000.000 Ευρώ), χαμηλής διαφθοράς, ανοικτής οικονομίας στην οποία το 51% της αγοράς το ελέγχουν ξένοι και σειράς άλλων πλεονεκτημάτων οδήγησε τη χώρα σε βιώσιμη ανάπτυξη.
Τι λένε οι ίδιοι οι αμερικάνοι...
Πολλοί γνωρίζοντες επιμένουν πως «η Ρουμανία είναι η μόνη καθαρά φιλοδυτική χώρα ανάμεσα σε άλλες χώρες φιλορωσικές ή ουδέτερες ή φιλοδυτικές όμως με πληθυσμό που αγαπάει τη Ρωσία. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι φιλοξενεί ένα σοβαρό τμήμα της αμυντικής ασπίδας του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τους δυτικούς να θέλουν να στηρίξουν τη Ρουμανία και την αναδείξουν ως παράδειγμα ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή.
Το εντυπωσιακό είναι ότι όλο αυτό περιγράφηκε αναλυτικά στη σχετική έκθεση με τις προβλέψεις για την περίοδο 2015 – 2025 του Γεωστρατηγικού Ινστιτούτου Stratfor (που όσοι το ξέρουν, ξέρουν ότι εκφράζει ίσως την πιο... αυθεντική άποψη των ΗΠΑ). Έτσι λοιπόν στις αρχές του 2015 οι Αμερικάνοι έγραψαν:
“… Poland will benefit from having a strategic partnership with the United States. Whenever a leading global power enters into a relationship with a strategic partner, it is in the global power's interest to make the partner as economically vigorous as possible, both to stabilize its society and to make it capable of building a military force. Poland will be in that position with the United States, as will Romania. Washington has made its interest in the region obvious”.
Όπως λοιπόν και στην περίπτωση της Πολωνίας, η Ρουμανία έχει μία στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ και αυτές θα έχουν κάθε ενδιαφέρον να αναδείξουν την οικονομία της, να σταθεροποιήσουν την κοινωνία της και να τη βοηθήσουν να γίνει στρατιωτική δύναμη. Όχι τυχαία, η Ρουμανία ήταν από τις πρώτες χώρες που δέσμευσε 2% του ΑΕΠ της για τον προϋπολογισμό Άμυνας, ενώ πριν λίγες μέρες οριστικοποιήθηκε ότι θα κτίσει με αμερικανική τεχνολογία τους 2 νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
«Ψυχή τε και σώματι με τις ΗΠΑ και τη Δύση»
Η νέα δεκαετία του ’20 έχει ξεκινήσει και η Ρουμανία εδώ και καιρό δρέπει τους καρπούς της επιλογής της να είναι «ψυχή τε και σώματι» συνδεδεμένη με τις ΗΠΑ και τη Δύση. Ο υπογράφων δεν μπορεί να πει αν θα έπρεπε και η Ελλάδα να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, δεν είμαι εδώ για να κάνω τέτοιες νουθεσίες. Έχει όμως τη σημασία του να καταλάβουμε ότι η Ρουμανία επέλεξε τη Δύση και την ανοικτή αγορά και σήμερα είναι σε πολύ καλύτερη πορεία σε σχέση με την Ελλάδα, μία χώρα που μόλις πριν από 15 χρόνια κοίταζε με το κυάλι...
Αν λοιπόν κάποιος επιλέξει τη Ρουμανία, είναι καλό να γνωρίζει ότι η χώρα αυτή ανήκει στη Δύση.
Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης
* Ο κ. Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι διευθύνων σύμβουλος της MORE, που περιλαμβάνει και τη MORE Consulting, επί χρόνια μία εκ των κορυφαίων συμβουλευτικών εταιριών με έδρα το Βουκουρέστι. Ασχολείται τόσο με την ίδρυση εταιρίας στη Ρουμανία, όσο και με την πλήρη υποστήριξη μετά την έναρξη λειτουργίας
