Το 2020 καθορίστηκε από μια πανδημία, κάτι που συμβαίνει μια φορά σε έναν αιώνα. Προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους. Απ’ όσους μολύνθηκαν με τον ιό και τα κατάφεραν, εκατομμύρια συνεχίζουν ακόμα να παλεύουν με τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του. Η παγκόσμια οικονομική παραγωγή σημείωσε την μεγαλύτερη πτώση από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και μετά. Αυτή η πρωτοφανής χρονιά τελείωσε έχοντας αφήσει το βαρύ αποτύπωμά της, όμως υπάρχουν κάποιοι λόγοι να χαμογελάσουμε για το 2021.
1. Εμβόλια
Το 2020 ηρωικές και συντονισμένες προσπάθειες κατάφεραν να παράξουν εμβόλια μέσα σε μήνες αντί για χρόνια. Το 2021 θα χρειαστούν περαιτέρω ηρωικές προσπάθειες για να διανεμηθούν από το εργαστήριο στις κλινικές. Οι αλυσίδες εφοδιασμού των εμβολίων πραγματοποιούνται σε παγκόσμια κλίμακα και είναι τόσα πολλά αυτά που πρέπει να οργανωθούν, από την ασφαλή μεταφορά τους μέχρι την επάρκεια σε βελόνες.
Επειδή η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, ο εμβολιασμός της πλειονότητας του κόσμου θα προχωρήσει σε στάδια. Μέχρι να εμβολιαστεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, τα μέτρα προφύλαξης θα συνεχιστούν. Η ζωή μετά το εμβόλιο θα αλλάξει σταδιακά, σε φάσεις. Όμως το πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του covid-19, το μεγαλύτερο στην ιστορία, έχει ήδη αρχίσει. Τα εμβόλια σηματοδοτούν την αρχή του τέλους του κορονοιού ως πανδημία.
2. Φάρμακα
Από τον Νοέμβριο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων είναι σε συζητήσεις με τους παραγωγούς 26 φαρμάκων για τον covid-19 που βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών αλλά και για άλλα 16 φάρμακα που είναι στην προ-κλινική φάση. Με λίγη τύχη, σύντομα θα έχουμε νέα φάρμακα που θα αποτρέπουν αυτούς που μολύνονται από το να αρρωστήσουν βαριά. Οι επιστήμονες θα αρχίσουν επίσης να αποκωδικοποιούν τις χρόνιες, κρυφές επιπτώσεις του κορωνοιού στην καρδιά και σε άλλα όργανα.
Ο έλεγχος γι’ αυτές τις επιπτώσεις και η χορήγηση θεραπειών έγκαιρα θα απαλύνουν τα προβλήματα που προκαλεί ο ιός, ακόμα και σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν ότι μολύνθηκαν. Μελέτες που ψάχνουν τις κρυφές επιπτώσεις τρέχουν ήδη από τα μέσα του 2020 και θα αρχίσουν να δίνουν αποτελέσματα τους επόμενους μήνες. Το 2021 θα συνεχίσουμε να προσαρμοζόμαστε στην ζωή με τον ιό, αλλά με τρόπους που θα κάνουν αυτή την συνύπαρξη λιγότερο οδυνηρή.
3. Περιβάλλον
Η πρωτοφανής, άμεση βελτίωση των ρύπων, της ατμόσφαιρας και της κλιματικής αλλαγής τους μήνες του πρώτου, σχεδόν παγκόσμιου lockdown, μας έδειξαν στην πράξη πως θα είναι ένας πλανήτης με διαφοροποιημένες πηγές ενέργειας και γιατί αξίζει η ενεργειακή μετάβαση σε πράσινες μορφές.
Το 2020 σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Απρίλιο το διοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου και άλλοι ρύποι έπεσαν ως και 30% παγκοσμίως, κυρίως λόγω της μείωσης των μεταφορών. Για τον διευθυντή του European Council on Foreign Relations, Μαρκ Λέναρντ, είναι ένας από τους σοβαρότερους λόγους αισιοδοξίας. Ακόμα κι αν οφειλόταν στα lockdowns, παραμένει βάση για ελπίδα, «ξέρουμε τουλάχιστον τι είναι δυνατόν», δήλωσε.
Όταν η βιομηχανική παραγωγή έπεσε κατακόρυφα και η κίνηση σε δρόμους, ουρανό και θάλασσα μειώθηκε, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο άρχισαν να παρατηρούν μια θετική επίδραση στο περιβάλλον τους. Ο αέρας ήταν καθαρότερος, υπήρχε λιγότερη ρύπανση και η φύση άρχισε να αποκαθιστά την ισορροπία.
Αν και οι επιπτώσεις αυτές διήρκησαν όσο και τα lockdowns, υπάρχει σήμερα μια χρυσή ευκαιρία για να αλλάξουμε πορεία. Με τα επιτόκια τόσο χαμηλά οι πολιτικοί στηρίζουν «πράσινα» έργα υποδομών. Η ΕΕ διαθέτει το 30% του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ σε μέτρα για το κλίμα. Στην Αμερική ο Τζο Μπάιντεν υπόσχεται να ξοδέψει 2 τρισ. δολ. στην απαλλαγή της αμερικανικής οικονομίας από τον άνθρακα.
Το ενεργειακό σοκ που προκάλεσε η πανδημία επιταχύνει την μετάβαση προς ένα νέο ενεργειακό σύστημα που υπόσχεται να φέρει τεράστια πλεονεκτήματα στην ανθρώπινη υγεία, την αποφυγή του χάους που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, λιγότερη αστάθεια στις οικονομίες και πιο υγιή ανταγωνισμό.
Η ολοκλήρωση της ενεργειακής μετάβασης θα χρειαστεί χρόνια. Στο διάστημα μέχρι να φτάσουμε θα υπάρξουν νέες οικονομικές ευκαιρίες αλλά και ρίσκα, όπως γεωπολιτικές αναταράξεις. Όμως η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που βιώσαμε στις αρχές του έτους μάς έδωσε ήδη μια πρόγευση από αυτό το μέλλον.
4. Τεχνολογία
Η υιοθέτηση νέων τεχνολογικών συμπεριφορών ως αναγκαστική λύση λόγω της πανδημίας, από τις on-line αγορές μέχρι την τηλειατρική, σημαίνει ότι η χρήση τους έφτασε ήδη σε επίπεδα που κανονικά αναμέναμε σε αρκετά χρόνια από τώρα. Η Mc Kinsey παρατήρησε τον Μάιο ότι μέσα σε διάστημα μόλις οκτώ εβδομάδων κάναμε ένα άλμα πέντε χρόνων στην επιχειρηματική και καταναλωτική ψηφιοποίηση.
Οι τάσεις υπήρχαν ήδη αλλά η πανδημία τις επιτάχυνε απότομα και αυτή η ξαφνική αλλαγή ήταν σε πολλές περιπτώσεις επώδυνη. Πυροδότησε, όμως, και εξελίξεις σε τομείς όπως η υγεία και η παιδεία, που παραδοσιακά είναι δυσκίνητοι στην αλλαγή.
Μέσα στο 2021 πολλές από τις νέες αυτές πρακτικές θα αρχίσουν να επιστρέφουν στην προ πανδημίας κανονικότητα. Αλλά οι αλλαγές άρχισαν να ανοίγουν νέα πεδία για καινοτομίες. Ήδη επιχειρήσεις επινοούν φρέσκα εργαλεία για να βελτιώσουν την εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση κι εργασία ή να προσφέρουν καινούργιους τρόπους για προσωποποιημένες αγορές.
Η πανδημία συνεχίζει να μαίνεται και το 2021 διαφαίνεται απρόβλεπτο. Αλλά μέσα απ’ όλη την καταστροφή η νέα χρονιά μάς επιτρέπει και μια βάσιμη αισιοδοξία, ένα φως στο τέλος του τούνελ.
