Του Αλέξανδρου Σκούρα
Πριν από λίγες ώρες, η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών ανακοίνωσε την απόφασή της να βραβεύσει φέτος τον Πολ Ρόμερ με το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών. Ο Ρόμερ είναι ένας σημαντικός οικονομολόγος με βασικό επιστημονικό ενδιαφέρον την οικονομική ανάπτυξη και πολύπλευρες συνεισφορές: Ανέπτυξε το μοντέλο των charter cities - κάτι αντίστοιχο με τις ζώνες ελεύθερου εμπορίου, διετέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, και το 2010 ασχολήθηκε, έστω και λίγο, με την Ελλάδα γράφοντας ένα προφητικό άρθρο που ακόμα και σήμερα θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για το μέλλον της χώρας μας. Ο Ρόμερ στο άρθρο του αυτό για την Ελλάδα ασχολείται με δύο κυρίως πράγματα - τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα και τη γραφειοκρατία. Ανάμεσα στις πολλές λύσεις που προτείνει περιλαμβάνεται, φυσικά, και η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και υπηρεσιών.
Η έρευνα του ΚΕΦίΜ (του οποίου προεδρεύω) για την ημέρα φορολογικής ελευθερίας είχε και φέτος σημαντική κάλυψη, ενώ συζητήθηκε ευρέως τόσο μεταξύ των ειδικών, όσο από τους καθημερινούς πολίτες: Αν έπρεπε να πληρώσουμε πρώτα τους φόρους και τις εισφορές μας πριν ξεκινήσουμε να ξοδεύουμε το οποιοδήποτε ποσό για μας και την οικογένειά μας, θα έπρεπε να δουλεύουμε μέχρι τα τέλη του Ιουλίου μόνο για το κράτος. Και μάλιστα, στους φόρους και τις εισφορές που υπολογίσαμε δεν περιλαμβάνονται όλα τα κρυφά κόστη του ελληνικού συστήματος.
Όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο Ρόμερ το 2010, η γραφειοκρατία δεν είναι απλά μία οργανωτική αδυναμία που κάνει τις ζωές μας πιο δύσκολες απ' ό,τι χρειάζεται, αλλά ένας φόρος στην παραγωγική δραστηριότητα που βλάπτει πρωτίστως τους νέους επιχειρηματίες και αποθαρρύνει τους ξένους επενδυτές. Κάθε υπάλληλος σε δημόσια υπηρεσία συνεπάγεται κόστος - χωρίς ακόμη να μπορούμε να διαπιστώσουμε στη χώρα μας με αξιοπιστία αν η αξία του έργου που παράγει ο εκάστοτε συγκεκριμένος υπάλληλος υπερκαλύπτει το κόστος αυτό. Το ίδιο ισχύει και με την κρατική διαφθορά που για χρόνια επηρέαζε καταλυτικά τις προσλήψεις και τις προαγωγές στο δημόσιο. Κάθε φορά που γίνεται μια προαγωγή με κομματικά κριτήρια, οι πολίτες χάνουν ένα τουλάχιστον μέρος της ποιότητας των υπηρεσιών που θα προέκυπταν από μια αξιοκρατική διαδικασία. Η χαμηλή ποιότητα της οργάνωσης και των παρεχόμενων υπηρεσιών τροφοδοτεί με τη σειρά της τη γραφειοκρατία και την αναποτελεσματικότητα στις δημόσιες υπηρεσίες. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που αν δεν σπάσει, δεν πρόκειται να σταματήσει να υπονομεύει με καταστροφικές συνέπειες την οικονομία μας.
Η πάταξη της διαφθοράς και η κατοχύρωση της διαφάνειας είναι ζητήματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία ακόμη και από το φορολογικό. Υπάρχουν χώρες που φορολογούν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις τους περισσότερο από εμάς και όμως καταφέρνουν να είναι σε καλύτερη μοίρα. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι φόροι στην Ελλάδα δεν πρέπει να μειωθούν δραστικά! Άλλωστε είναι πολύ περισσότερες οι χώρες που και χαμηλότερη φορολογία έχουν και καλύτερες υπηρεσίες παρέχουν στους πολίτες τους.
Μπορεί στην οκταετία που μεσολάβησε από το άρθρο του Ρόμερ για την Ελλάδα να έχουν βελτιωθεί αρκετά πράγματα στη χώρα μας: το δημόσιο έχει γίνει σαφώς πιο αποδοτικό απ' ό,τι ήταν πριν από τα μνημόνια, ενώ και στον τομέα της διαφάνειας έχουν γίνει λίγες αλλά σοβαρές μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την αξιοπιστία του κράτους, όπως η Διαύγεια. Αν όμως θέλουμε πραγματικά μία δυναμική και ευημερούσα Ελλάδα απαλλαγμένη από τη νοοτροπία της μετριότητας, πρέπει να τολμήσουμε πολύ ριζικότερες τομές. Ένας έξυπνος τρόπος που έχουν ακολουθήσει αρκετές χώρες είναι το benchmarking, δηλαδή η στοχοθεσία βελτίωσης των επιδόσεων της χώρας σε συγκεκριμένους δείκτες. Από τον Δείκτη Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας και το Doing Business Report της Παγκόσμιας Τράπεζας, μέχρι τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του Fraser Institute και τον Δείκτη Ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, μία πραγματικά μεταρρυθμιστική κυβέρνηση μπορεί εύκολα να εντοπίσει τους τομείς που υστερούμε ως χώρα, αλλά και εκείνους που παρακολουθεί η παγκόσμια αγορά προκειμένου να λαμβάνονται οι επενδυτικές αποφάσεις.
Από την αρχή αυτής της στήλης μέχρι και σήμερα, η τελευταία παράγραφος αφήνει - άθελά μου - το μήνυμα ότι τα περισσότερα πράγματα που μας προβληματίζουν σήμερα μπορούν να διορθωθούν. Το όνειρο μιας καλύτερης Ελλάδας δεν είναι άπιαστο - ακόμα και οι νομπελίστες υποστηρίζουν ότι είναι στο χέρι μας.
