Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ο σπουδαίος Μίλτον Φρίντμαν είχε πει ότι αν δώσεις τον έλεγχο της ερήμου της Σαχάρα στο κράτος, σε πέντε χρόνια θα υπάρχει έλλειψη άμμου. Ενδεχομένως αν ζούσε σήμερα να σκαρφιζόταν κάτι αντίστοιχο για τη ΔΕΗ. Ένα κρατικό μονοπώλιο που χάρη στην κακή διαχείριση κατάφερε να βυθιστεί στα χρέη χάρη στα υπέρογκα μισθολογικά κόστη και το εργασιακό καθεστώς που θυμίζει δημόσιο παρά εισηγμένη εταιρία.
Αυτές τις μέρες, με αφορμή τα νέα τιμολόγια της ΔΕΗ, έχει ξεκινήσει μία ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από το παρόν και το μέλλον της αγοράς ενέργειας στη χώρα. Ένα ενδιαφέρον ζήτημα που προέκυψε αφορά την κατάργηση ορισμένων εκπτώσεων. Μπορεί αρκετοί συμπολίτες να αγανάκτησαν όταν έμαθαν ότι οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ απολάμβαναν εκπτώσεις που άγγιζαν μέχρι και το 75%, όμως η πιο ενδιαφέρουσα αλλαγή είναι αυτή που αφορά την έκπτωση συνέπειας.
Είναι σαφές ότι όταν μία εταιρία έχει μεγάλα ελλείμματα, πρέπει να αυξήσει τα έσοδα, να μειώσει τα έξοδα ή ένα μείγμα των δύο. Συνήθως οι φιλελεύθεροι προτιμούμε τη δεύτερη λύση όμως στην προκειμένη περίπτωση θα κάνουμε μία εξαίρεση. Η έκπτωση συνέπειας θα ήταν προτιμότερο να καταργηθεί πλήρως και να αντικατασταθεί από πρόστιμο ασυνέπειας!
Αν θέλουμε να λεγόμαστε κανονική χώρα, με κανονικούς ανθρώπους, πρέπει η συνέπεια να θεωρείται δεδομένη και η ασυνέπεια να αντιμετωπίζεται ως εξαίρεση. Με το υπάρχον καθεστώς, όπου η συνέπεια επιφέρει κίνητρα, ισχύει το αντίθετο και η νοοτροπία που αναπαράγεται από αυτή την επιλογή είναι τουλάχιστον οπισθοδρομική.
Στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, η συνέπεια δεν επιβραβεύεται με ειδικά κίνητρα αλλά με τα πολύ φθηνότερα και αποδοτικότερα αντικίνητρα. Αν πληρώσεις τον λογαριασμό σου στην ώρα του, απολαμβάνεις το ηλεκτρικό ρεύμα και όλες τις ανέσεις που σου φέρνει. Αν δεν είσαι συνεπείς, χάνεις την ηλεκτροδότηση και επιστρέφεις στον 19ο αιώνα! Τι πιο απλό και ξεκάθαρο;
Βέβαια, για να λειτουργήσει αυτό το μοντέλο πρέπει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να είναι σίγουρα ότι οι κανόνες θα ισχύσουν και θα εφαρμοστούν χωρίς εξαιρέσεις. Εκεί είναι που η χώρα, το κράτος, και η ΔΕΗ αποτυγχάνουν, όπως άλλωστε φαίνεται και από τις δυσθεώρητες ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τα ταμεία της εταιρίας. Αντίθετα, σε αρκετούς, συνήθως κρατικοδίαιτους τομείς της οικονομίας, οι καταναλωτές είναι σίγουροι ότι, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, οι κανόνες θα λυγίσουν χάρη σε κάποια πολιτική, κομματική, επιχειρηματική ή φιλική εξυπηρέτηση.
Το πρόβλημα είναι ότι πέρα από τη ΔΕΗ έχουμε επιβαρύνει και τη νοοτροπία μας. Για να διορθωθεί αυτό δεν χρειαζόμαστε κίνητρα για να είμαστε τυπικοί. Αρκούν τα αντικίνητρα της ασυνέπειας.
