Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Είναι η μουσική μια πράξη εμπιστοσύνης; Ο Νίκος Πορτοκάλογλου αποφάσισε να το αποδείξει, οργανώνοντας μια μεγάλη εκδρομή στα μουσικά σχολεία της χώρας.
Μία διαφορετική περιοδεία σε θέατρα ελληνικών πόλεων και συναντήσεις με τους μαθητές. Συνέλαβε αυτή την ιδέα διαμέσου «Ανατολής» και «Δύσης» και θέλοντας να δείξει τον σεβασμό του σε έναν θεσμό που σήμερα έχει διαμορφώσει νέες γενιές μουσικών. Στη σκηνή, μαζί με τον γνωστό τραγουδοποιό και τους μουσικούς του, βρίσκονται σε κάθε πόλη τα παιδιά από τις χορωδίες των μουσικών σχολείων. Παίζουν ζωντανά μαζί του, ενώ συμμετέχουν και σε ένα δίωρο σεμινάριο τραγουδοποιίας.
Οι συναυλίες του Πορτοκάλογλου περιέχουν μια μεγάλη αναδρομή στην πορεία του από τα πρώτα του βήματα με τους Φατμέ μέχρι και σήμερα. Πρώτοι σταθμοί ήταν οι Σέρρες, η Θεσσαλονίκη και το Αγρίνιο και ακολουθούν την 1η Απριλίου η Καβάλα, στις 7 Μαΐου η Λάρισα, 8 Μαΐου η Καρδίτσα και 16 Μαΐου τα Γιαννιτσά. Για να καταλήξουν στις 21 Ιουνίου στο Θέατρο Βράχων, με τα Μουσικά Σχολεία της Παλλήνης και του Πειραιά και εκλεκτούς καλεσμένους.
Πώς προέκυψε η ιδέα για τη «σχολική εκδρομή»; Ο Νίκος μάς αφηγείται το κίνητρό του: «Δύο ήταν, βασικά, οι αφορμές. Πριν από περίπου 20 χρόνια, είδα να ξεπετάγεται μια νέα φουρνιά μουσικών, οι οποίοι ήταν αλλιώτικοι, με πιο ανοιχτούς ορίζοντες. Μουσικοί που είχαν στο παίξιμό τους και τη δυτική και την ανατολική παράδοση. Πράγμα που κι εγώ το έψαχνα από την αρχή της διαδρομής μου. Ηθελα στα τραγούδια μου να συνυπάρχει ο Χέντριξ με τα ηπειρώτικα, ο Λένον με τον Τσιτσάνη ή τα μπλουζ με τα λαϊκά. Αυτό προσπάθησα να πω σε ένα από τα πρώτα μου τραγούδια, το «Ρίσκο»: «Δυο αγάπες πολεμάνε/ μέσα μου βαθιά/ μη μ' αφήσουν πώς φοβάμαι/ μα δεν αφήνω και καμιά/ Πόσο τη βρίσκω/ μ' αυτό το ρίσκο/ και πώς με τυραννά...». Ολοι με ρωτούσαν τότε για ποιες γκόμενες το έγραψα, αλλά ήταν το νεανικό μου μανιφέστο για τη δική μου μουσική ταυτότητα, το δικό μου στίγμα ανάμεσα στους δυο κόσμους: παράδοση και ροκ, Δύση και Ανατολή. Ξέρεις, η ερωτική γλώσσα στο τραγούδι μπορεί να δώσει εμμέσως πλην σαφώς οποιοδήποτε πολιτικό, κοινωνικό η φιλοσοφικό μήνυμα. Αποφεύγοντας τη βαρετή, ξύλινη γλώσσα της ιδεολογικής κατήχησης».
«Το μότο λοιπόν από την αρχή ήταν αυτές οι δύο αγάπες. Και γι' αυτό, τα τελευταία 15 χρόνια άρχισα να συνεργάζομαι όλο και πιο συχνά με μουσικούς που προέρχονται από μουσικά σχολεία. Εχουν μάθει στα σχολεία αυτά να παίζουν και πιάνο και ταμπουρά, έχουν διδαχτεί και βυζαντινή και δυτική μουσική θεωρία. Παίζουν ροκ παίζουν και ρεμπέτικα. Και έτσι, όποιον δρόμο κι αν επιλέξουν τελικά, ξέρουν και το άλλο, το διαφορετικό, το αγαπούν και το σέβονται».
«Η δεύτερη αφορμή ήταν η πρόσκληση από το Μουσικό Σχολείο Δράμας, όπου με κάλεσαν να συμμετάσχω σε ένα αφιέρωμα. Είδα εκεί δύο κόσμους ενωμένους: του σχολείου και της μουσικής, που στα δικά μου σχολικά χρόνια ήταν εχθρικοί μεταξύ τους. Σχολικές τσάντες, βιβλία και τετράδια δίπλα σε κιθάρες, τρομπέτες και σαντούρια. Απίστευτο! Ζωηρά χρώματα, ζωγραφιές στους τοίχους, πρόβες, γέλια και μουσική παντού. Αλήθεια σου λέω, ζήλεψα...».
«Η μουσική είναι μια πράξη εμπιστοσύνης. Ακόμη κι αν σε πολλά πράγματα διαφωνείς με τον άλλον, η μουσική λειτουργεί σαν γέφυρα. Και σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς που ζούμε, όπου μας έχουν δηλητηριάσει η καχυποψία και ο διχασμός, οι γέφυρες είναι πιο πολύτιμες από ποτέ. Η μουσική είναι το αντίδοτο στο δηλητήριο. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλω να μείνει από τη "Σχολική εκδρομή μας"».
Ο Νίκος Πορτοκάλογλου πιστεύει ότι πάντα κάποιοι λίγοι βγαίνουν μπροστά και ακολουθούν όλοι οι άλλοι. Συνήθως ένας ή δύο. Εστω και μία μικρή ομάδα. Φτάνουν να κάνουν ένα θαύμα. «Τα μουσικά σχολεία ξεκίνησαν στην Παλλήνη πριν από 35 χρόνια από δύο πολύ μορφωμένους ανθρώπους, τον Μάριο Μαυροειδή και τον Στέφανο Βασιλειάδη. Δυστυχώς, δεν ζουν σήμερα. Το χειρότερο όμως είναι πως κανείς δεν τους μνημονεύει για το έργο που άφησαν. Σήμερα υπάρχουν γύρω στα 45 μουσικά σχολεία σε όλη την Ελλάδα και φαίνεται ότι είναι πρότυπα για όσα προσφέρουν στους μαθητές τους. Ο Αϊνστάιν, νομίζω, το είπε κάπως έτσι: «Το διαισθητικό μυαλό είναι ένα ιερό δώρο και το αναλυτικό, ορθολογικό μυαλό είναι ένας πιστός υπηρέτης. Δημιουργήσαμε μια κοινωνία που τιμά τον υπηρέτη, αλλά έχει ξεχάσει το δώρο». Αυτά τα σχολεία, λόγω του συνδυασμού της γενικής γνώσης με τη μουσική, είναι πιο ανοιχτά σ' αυτόν τον κόσμο της συναισθηματικής ευφυίας. Προσπαθούν δηλαδή να τιμήσουν και τον υπηρέτη και το δώρο. Οπότε βλέπεις παιδιά πιο σίγουρα για τον εαυτό τους. Και με μεγάλη εμπιστοσύνη και αγάπη στους καθηγητές που κάνουν τη διαφορά. Γιατί βέβαια δεν είναι όλοι οι καθηγητές ίδιοι. Υπάρχουν και αυτοί που βαριούνται και αδιαφορούν. Αυτοί όμως που κάνουν τη δουλειά με αληθινή αγάπη, την εισπράττουν πίσω ακέραιη από τους μαθητές τους. Οταν παρουσίαζα τον ή τη μαέστρο τους, ζητωκραύγαζαν από ενθουσιασμό, δείχνοντας πόσο απόλαυσαν όλη τη διαδρομή που έκαναν μαζί μέχρι τη βραδιά της συναυλίας.
Δεν ήταν εύκολη η οργάνωση της «σχολικής εκδρομής». Για τον Ν. Πορτοκάλογλου ήταν η πιο δύσκολη περιοδεία του. Επρεπε να συνεννοηθεί με υπουργεία, επιτροπές, διευθυντές σχολείων, καθηγητές, συλλόγους γονέων και βέβαια χορηγούς.
«Το δύσκολο ήταν να πάρουμε μπρος, να κάνουμε τις πρώτες συναυλίες. Από 'κεί και πέρα το αποτέλεσμα μας αποζημίωσε πλήρως. Κι εδώ βλέπεις πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν πάντα οι μονάδες. Οι άνθρωποι: Ο διευθυντής ενός σχολείου, ο διευθυντής της χορωδίας, ένας ή περισσότεροι που κατανοούν ότι εδώ πάει να γίνει κάτι διαφορετικό και ωραίο. Στέλνουμε τις παρτιτούρες περίπου δύο μήνες πριν και αφού τα παιδιά προετοιμάζονται, πάμε έτοιμοι πια για πρόβα και συναυλία. Εκτός όμως από τη συναυλία, έχω προσθέσει σε κάθε σχολείο και ένα δίωρο σεμινάριο τραγουδοποιίας για παιδιά που γράφουν τραγούδια. Δεν υπάρχει μάθημα τραγουδοποιίας. Οι μαθητές μαθαίνουν θεωρία, μαθαίνουν όργανα, φτιάχνουν δικά τους μουσικά σύνολα και κάνουν αυτοσχεδιασμούς, αλλά δεν έχουν ειδικό μάθημα για να δημιουργήσουν τα δικά τους τραγούδια. Το να γράφεις τραγούδια είναι κάτι διαφορετικό και δεν μπορεί να μπει σε φόρμα, αλλά κάποια βασικά σημεία μπορείς να τα διδαχθείς. Και σίγουρα ένας παλιότερος μπορεί να εμψυχώσει έναν νέο τραγουδοποιό. Ετσι πάει, από γενιά σε γενιά».
Ρώτησα τον Νίκο πώς αισθάνονται τα παιδιά όταν παίζουν με έναν επαγγελματία. «Αισθάνονται αυτοπεποίθηση. Το βλέπω στα μάτια τους όταν παίζουμε πάνω στη σκηνή. Εχω εισπράξει μεγάλη χαρά και ενθουσιασμό. Κάποιοι από αυτούς, παίζοντας με μένα και την μπάντα μου, βλέπουν το μελλοντικό εαυτό τους. Εχω την αίσθηση ότι η προσπάθεια θυμίζει αυτό που κάνουν τα ξένα πανεπιστήμια, στο άνοιγμά τους στις αγορές. Μια μάτια στο μέλλον.
Το υπουργείο Παιδείας τον βοήθησε. Και προσωπικά ο κ. Γαβρόγλου. Του είπαν ότι θέλουν να γίνει η προσπάθεια θεσμός.
Σε τέτοια εγχειρήματα υπάρχουν και έξοδα. Που καλύπτονται, όμως, από τα έσοδα των εισιτηρίων και των χορηγών. Σε μια χώρα χρεοκοπημένη και με τις περιφέρειες και τους δήμους ανήμπορους ουσιαστικά να συνδράμουν, η μόνη λύση ήταν οι χορηγίες. Υπήρξαν χορηγοί επικοινωνίας και τοπικοί χορηγοί. Οπως επίσης και η Lidl Ελλάς, που βοήθησε στην προσπάθεια.
Μία εύλογη απορία που προκύπτει είναι αν τα νέα παιδιά θέλουν να βρεθούν σε talent show για να κάνουν καριέρα. «Οι περισσότεροι δεν θέλουν να γίνουν επαγγελματίες» απαντά ο Νίκος Πορτοκάλογλου. «Κάποια ιδιαίτερα ταλαντούχα παιδιά ψάχνουν να βρουν μια καλή μουσική σχολή στην Αγγλία ή αλλού, πιστεύοντας ότι εκεί μπορεί να τους παρουσιαστεί μια ευκαιρία. Τα talent shows είναι δύο μήνες τρελής δημοσιότητας και ανελέητου ανταγωνισμού και μετά επιστροφή στη μοναξιά. Τα μουσικά σχολεία είναι καθημερινή καλλιέργεια, διάρκεια και, προπαντός, ομαδικότητα, φιλίες και συνεργασίες».
Η μουσική χτίζει σχέσεις εμπιστοσύνης; Η Παιδεία χρειάζεται περισσότερες σχέσεις εμπιστοσύνης;
«Από μικρός αγάπησα και τις δύο πλευρές της μουσικής: και τη μοναχική φάση της δημιουργίας αλλά και την ομαδική συνεργασία της πρόβας και της συναυλίας. Το να παίζεις μουσική με άλλους σε συνδέει με έναν μοναδικό τρόπο μαζί τους και απελευθερώνει κοινές δυνάμεις. Ναι, σε βοηθάει να ανοίξεις και να εμπιστευτείς. Ακόμη κι αν σε πολλά πράγματα διαφωνείς με τον άλλον, η μουσική λειτουργεί σαν γέφυρα. Και σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς που ζούμε, όπου μας έχουν δηλητηριάσει η καχυποψία και ο διχασμός, οι γέφυρες είναι πιο πολύτιμες από ποτέ. Η μουσική είναι το αντίδοτο στο δηλητήριο. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλω να μείνει από τη «Σχολική εκδρομή μας»: Τρεις γενιές επί σκηνής, από διαφορετικές πόλεις, με διαφορετικές ρίζες και επιρροές, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, μικροί και μεγάλοι, συνεργαζόμαστε για να δημιουργήσουμε κάτι ωραίο και αληθινό. Και μετά το πανηγυρικό φινάλε, να φύγουμε όλοι με ένα χαμόγελο σαν να ακούσαμε επιτέλους ένα καλό νέο...».
* Αναδημοσίευση από τον «Φιλελεύθερο» της Τρίτης 27 Μαρτίου, αρ. φύλλου 87.
