Σήμερα θυμόμαστε την Γενοκτονία των Ποντίων, ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα κατά των Ελλήνων. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν αρκετοί ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και απλοί πολίτες οι οποίοι υποστηρίζουν πως δεν υπήρξε γενοκτονία στον Πόντο αλλά ένα είδος εθνοκάθαρσης ή ένας διωγμός στο πλαίσιο του πολέμου και της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η καλύτερη απάντηση σε αυτούς τους ισχυρισμούς είναι η μελέτη της ιστορίας της Τουρκίας και των πολιτικών/ιδεολογικών συγκυριών που οδήγησαν στην γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού.
Για όποιον γνωρίζει πραγματικά την ιστορία, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, είχε πλέον υιοθετήσει μια πολιτική αποχριστιανισμού της Μικράς Ασίας. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην απώλεια εδαφών στα Βαλκάνια μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Μέχρι την εγκαθίδρυση της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923, στην Τουρκία υπήρξαν τρία διαφορετικά καθεστώτα, τα οποία δυστυχώς είχαν έναν κοινό στόχο: επιθυμούσαν μια χώρα χωρίς χριστιανικές μειονότητες οι οποίες ενδεχομένως να επιδίωκαν την ανεξαρτητοποίησή τους.
Στο τέλος του 19ου αιώνα, ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β’ υιοθέτησε τον πανισλαμισμό και ξεκίνησε τους διωγμούς των χριστιανών της Μικράς Ασίας. Στην συνέχεια, το καθεστώς των Νεότουρκων, προωθώντας τις ιδεολογίες του παντουρκισμού και του παν-τουρανισμού, πραγματοποίησε τις γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ασσυρίων, προχώρησε δε στην πρώτη φάση της γενοκτονίας των Ποντίων. Μετά την ήττα της Τουρκίας στον Μεγάλο Πόλεμο, οι Τούρκοι εθνικιστές (παντουρκιστές), με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ, συνέχισαν την γενοκτονία των Ποντίων – και, σε μικρότερο βαθμό, των εναπομεινάντων Αρμενίων – ενώ άρχισαν να στοχεύουν και τους Έλληνες των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας.
Στις 19 Μαΐου του 1919, η άφιξη του Κεμάλ στην Σαμψούντα σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης και πιο βίαιης φάσης της γενοκτονίας. Οι κεμαλικοί, για να μην βρουν εμπόδια στο σχέδιό τους για τον αφελληνισμό του Πόντου, άφησαν «ακέφαλη» την ελληνική Κοινότητα του Πόντου, στήνοντας ειδικά δικαστήρια τον Αύγουστο του 1921, στα οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο πολλές δεκάδες εξέχοντα μέλη του ποντιακού ελληνισμού. Στην συνέχιση της γενοκτονίας συνετέλεσε και η ήττα των Αρμενίων, έναν χρόνο νωρίτερα. Σύμφωνα με τον Γιώργο Βαλαβάνη, οι απώλειες των Ελλήνων του Πόντου ανέρχονται σε 353.000, ποσοστό που ξεπερνά το 50% του συνολικού πληθυσμού των Ελλήνων στην περιοχή, ο οποίος σύμφωνα με υπολογισμούς ανερχόταν στις 697.000.
Η ιστορία λοιπόν είναι λίγο-πολύ γνωστή. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι: γιατί οι σφαγές αυτές αποτελούν γενοκτονία;
Σύμφωνα με τον επινοητή του όρου «γενοκτονία» Raphael Lemkin: η γενοκτονία αποτελεί ένα συντονισμένο σχέδιο που αποσκοπεί στην καταστροφή των θεμελιωδών βάσεων της ζωής των εθνικών ομάδων με σκοπό την εξολόθρευσή τους. Ο αντικειμενικός σκοπός ενός τέτοιου σχεδίου θα μπορούσε να είναι η αποσύνθεση των πολιτικών και κοινωνικών δομών, του πολιτισμού, της γλώσσας, του εθνικού αισθήματος, της θρησκείας και της οικονομικής υπόστασης των εθνικών ομάδων, καθώς και η καταστροφή της προσωπικής ασφάλειας, της ελευθερίας, της υγείας, της αξιοπρέπειας και ακόμη και της ζωής των ατόμων που ανήκουν σε τέτοιες ομάδες.
Η Γενοκτονία στοχεύει εναντίον ατόμων όχι λόγω της προσωπικής τους υπόστασης, αλλά εκείνης των μελών μιας εθνικής ομάδας.
Στον Πόντο λοιπόν υπήρξε ένα οργανωμένο σχέδιο από τους Τούρκους για τον αφελληνισμό της περιοχής. Το γεγονός ότι το σχέδιο αυτό εντασσόταν σε ένα ευρύτερο σχέδιο εξόντωσης όλων των χριστιανών της Μικράς Ασίας, είναι από μόνο του επαρκές για να αποδείξει ότι στον Πόντο είχαμε γενοκτονία. Η καταστροφή όλων των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών δομών της ελληνικής κοινότητας, ενισχύει το επιχείρημα αυτό ή καλύτερα ενισχύει την ιστορική αλήθεια. Η εν λόγω γενοκτονία στοχοποίησε την ελληνορθόδοξη κοινότητα του Πόντου, επομένως αφορούσε στην εθνοθρησκευτική ομάδα των Ορθοδόξων Ελλήνων των ακτών της Μαύρης Θάλασσας.
Οι Κεμαλικοί ήθελαν να γλυτώσουν μια και καλή από τους Έλληνες του Πόντου. Η ύπαρξή τους όχι μόνο δεν συντελούσε στην ομογενοποίηση της τουρκικής κοινωνίας, αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει και την αφορμή επέμβασης μιας ξένης δύναμης. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν επίσης ο τουρκικός εθνικισμός (παντουρκισμός), αλλά και η απόβαση των Ελλήνων στην Σμύρνη και η μετέπειτα επέκτασή τους στα παράλια και την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας και στην Προποντίδα. Τούτων δοθέντων και με την απουσία μιας δύναμης που θα προστάτευε τους Έλληνες του Πόντου, οι Τούρκοι αποφάσισαν να συνεχίσουν την πολιτική γενοκτονίας των προκατόχων τους.
Κατά την περίοδο 1915 – 1924 στον Πόντο διαδραματίστηκε μια ασύλληπτη ανθρώπινη τραγωδία. Το 50% του συνολικού ελληνικού πληθυσμού σκοτώθηκε, ενώ ένας επιπλέον αριθμός εξισλαμίστηκε. Οι επιζήσαντες κατέφυγαν στην Ελλάδα ή την Σοβιετική Ένωση και, γνωρίζοντας την ιστορική τους ευθύνη για την δικαίωση των θυμάτων, δεν λησμόνησαν ποτέ την ιστορία τους. Μέχρι και σήμερα οι απανταχού Πόντιοι τιμούν την μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας. Αυτό που μένει είναι να συνεχιστεί ο αγώνας για την διεθνή επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας. Προκαλεί βαθιά απογοήτευση στους γνώστες της ιστορίας ότι μια τέτοια ξεκάθαρη γενοκτονική πολιτική δεν έχει παγκοσμίως επίσημα, στον βαθμό που πρέπει, αναγνωριστεί.
