Του Αλέξανδρου Σκούρα
Την ίδια μέρα που διαδραματιζόταν το τελευταίο επεισόδιο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, στην Επίδαυρο κορυφώνονταν οι εκδηλώσεις προς τιμή της Α' Εθνοσυνέλευσης, της καταστατικής πράξης γέννησης της σύγχρονης Ελλάδας που έλαβε χώρα από τις 20 Δεκεμβρίου του 1821 μέχρι τις 16 Ιανουαρίου του 1822 και παρήγαγε μεταξύ άλλων δύο σημαντικότατα πολιτειακά κείμενα, τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος.
Τα δύο αυτά κείμενα γράφεται συχνά ότι ήταν τα δημοκρατικότερα και πλέον φιλελεύθερα της εποχής τους. Και δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά, καθώς συντάχθηκαν από προσωπικότητες όπως ο Αναστάσιος Πολυζωίδης, ο φιλέλληνας καρμπονάρος Βιντσέντζο Γκαλλίνα και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Οι διατάξεις τους καταργούσαν τη δουλεία, προέβλεπαν ανεξιθρησκεία και ελευθερία του τύπου, προστασία των ατομικών ελευθεριών και διάκριση των εξουσιών.
Έτσι, η νεοσύστατη Ελλάδα επανασυνδεόταν συμβολικά με τις κλασικές αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας και ταυτόχρονα περνούσε στην πρωτοπορία του φιλελεύθερου κύματος της Ευρώπης.
Βεβαίως, στην πορεία αυτή η φιλελεύθερη θέρμη μετριάστηκε. Όμως οι αρχές των δύο αυτών κειμένων καταδεικνύουν τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά που καλλιέργησε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός και αποτέλεσαν την πηγή έμπνευσης του Αγώνα για την Ελευθερία: η Επανάσταση ήταν βεβαίως εθνοαπελευθερωτική, και είχε και χαρακτήρα σύγκρουσης μεταξύ χριστιανικών και μουσουλμανικών πληθυσμών. Όμως ταυτόχρονα ήταν έντονα φιλελεύθερη - όχι μόνο δεν είχε τίποτε να ζηλέψει από τα φιλελεύθερα κινήματα της υπόλοιπης Ευρώπης, αλλά τολμούσε και προωθημένες για την εποχή θεσμικές διαρρυθμίσεις στην κατεύθυνση της ελευθερίας.
Σήμερα, σχεδόν όλοι - και από όλες τις πλευρές - συμφωνούμε αφενός ότι το Σύνταγμά μας χρειάζεται βαθιές αλλαγές, και αφετέρου ότι η παραβίασή του γράμματος ή του πνεύματός του δεν είναι δυστυχώς σπάνια υπόθεση. Τόσο ως προς την προστασία των ατομικών μας ελευθεριών, όσο και ως προς τη σαφέστερη διάκριση των εξουσιών μάλλον υπολειπόμαστε αν όχι σε σχέση με τα πρώιμα εκείνα πολιτειακά κείμενα, τουλάχιστον με την πρόθεση των συντακτών τους. Η πλήρης υποταγή της νομοθετικής εξουσίας στην εκτελεστική, ο πρόσφατος διορισμός αφυπηρετήσασας ανώτατης δικαστικού σε θέσεις που δεν αρμόζουν με το προηγούμενο αξίωμά της, η επιλογή εν ενεργεία αξιωματικού του πολεμικού ναυτικού για τη θέση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, τα παιχνίδια με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι τα τελευταία μόνο συμπτώματα αυτής της ελλειμματικής πραγματικότητας.
Με την αφορμή λοιπόν της επικείμενης επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση και την Α' Εθνοσυνέλευση, σκέφτομαι ολοένα και περισσότερο έντονα μια ιδέα που επεξεργάζομαι τους τελευταίους μήνες: Να ζητήσουμε από την πολιτική τάξη της χώρας μας να οριστεί μια από τις σημαντικές μέρες της Α' Εθνοσυνέλευσης (πχ η 20 Δεκεμβρίου ημέρα έναρξής της, η 1η Ιανουαρίου ημέρα ψήφισης του πρώτου Συντάγματος, η 16 Ιανουαρίου ημέρα λήξης των εργασιών της) ως Ημέρα Συντάγματος - μια μέρα αφορμή για να αναλογιζόμαστε τις αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε θεσμικά η χώρα μας και να αποτιμάμε το βαθμό του σεβασμού που απολαμβάνουν.
Όσο μάλιστα για τον, σίγουρα όχι τόσο γνωστό όσο θα έπρεπε, φιλελεύθερο χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης, σας ζητώ να κάνετε λίγο υπομονή μέχρι να είμαστε στο ΚΕΦίΜ σε θέση να σας ανακοινώσουμε κάτι που ελπίζω πως θα συγκινήσει τους φίλους της ελευθερίας στην πατρίδα μας.
