Οι ποδοσφαιρόφιλοι θαυμάσαμε τις προάλλες την απάντηση του Γιούργκεν Κλοπ όταν ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε για τον κορονοϊό. Ο προπονητής της Λίβερπουλ είπε το αυτονόητο: ότι καλό είναι όσοι έχουν πρόσβαση στο δημόσιο λόγο να μιλούν κυρίως για το αντικείμενό τους. Μπορεί ο κ. Κλοπ να είναι ένας εξαιρετικός προπονητής, όμως δεν είναι λοιμωξιολόγος - και όταν κινδυνεύουν ζωές, με τέτοια πράγματα δεν παίζουμε.
Βεβαίως, δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο η δημόσια ξερολίαση, το να σπεύδει κάποιος που είναι διάσημος γιατί την πολύ συγκεκριμένη δουλειά του την κάνει καλά, να αποφαίνεται περί παντός αντικειμένου. Ένας εξαιρετικός μουσικοσυνθέτης για παράδειγμα - λέω κάτι στην τύχη - να “αποκαλύπτει” τη συνωμοσία πίσω από τον κορονοϊό και να συνιστά πρόπολη για αντιιική προστασία.
Από την άλλη, υπάρχει και η ελαφρύτερη, και λιγότερο επικίνδυνη εκδοχή του φαινομένου: οι άνθρωποι που μπορεί να μην παράγουν πρωτότυπη γνώση, να μην κάνουν πρωτογενή έρευνα ή να συχνάζουν σε εργαστήρια, αλλά επειδή λόγω του επαγγέλματός τους έρχονται σε επαφή με αυτή τη γνώση, να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές της για το υπόλοιπο γενικό κοινό. Τους ανθρώπους αυτούς, τους καθόλου υποτιμητικά “μεταπράτες ιδεών”, ο Φρίντριχ Χάγιεκ τους ονομάζει συνολικά “διανοούμενους”. Είναι εκείνοι που διαβάζουν βιβλία, έρευνες και δεδομένα για μας που δεν έχουμε χρόνο, διάθεση ή γνώσεις, και μας δίνουν τη σούμα.
Είναι σαφές ότι η απόσταση που χωρίζει έναν ευσυνείδητο αρθρογράφο σε ένα μέσο αναφοράς από τον μουσικοσυνθέτη του παραπάνω παραδείγματος είναι μεγάλη. Υπάρχουν όμως ζητήματα που ακόμη και η ευσυνείδητη απλοποιητική περίληψη της επιστημονικής γλώσσας γίνεται επικίνδυνη - ζητήματα όπως, για παράδειγμα, ο κορονοϊός. Εκεί όπου η κάθε λέξη μπορεί να κρίνει ζωές, είναι καλό να αφήνουμε μόνο τους καθ’ ύλη ειδικούς και αρμόδιους να μιλούν, και να κρατάμε τα λόγια τους ατόφια και εντός εισαγωγικών.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την παραδοχή πως όσοι από μας δεν έχουμε τουλάχιστον σπουδάσει ιατρική, δεν είμαστε ειδικοί επί του κορονοϊού, ούτε επί των μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισής του. Ο Χάγιεκ υπογραμμίζει ότι ακόμη και για θέματα λιγότερης επιτακτικής κρισιμότητας, όπως η οικονομία, οι διανοούμενοι είναι εξαιρετικά πιθανό να παρουσιάσουν τα πράγματα ανάλογα με τις προκαταλήψεις, τα συμφέροντα, το ειδικό πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουν την πραγματικότητα, δίνοντας μια μονομερή εικόνα τους. Πολύ περισσότερο όμως σε καταστάσεις όπως αυτή που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες, οι διανοούμενοι δεν αρκούν - χρειάζεται να πάμε κατευθείαν στους ειδικούς επιστήμονες. Και για να το μάθουμε να το κάνουμε αυτό όταν χρειάζεται, μια σκληρή προπόνηση όσο να ‘ναι τη χρειαζόμαστε.
