Πριν από 45 χρόνια, την νύχτα από την 8η προς την 9η Νοεμβρίου 1975, όταν ο πλωτάρχης Βαλέρι Σάμπλιν κήρυξε ανταρσία στο αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι» με στόχο την απαλλαγή της πατρίδας του από την κομματική νομενκλατούρα και το μονοκομματικό καθεστώς.
Έδωσε εντολή και το αντιτορπιλικό απέπλευσε από την Ρίγα με κατεύθυνση το Λένινγκραντ. Ενημερώθηκε αμέσως το Κρεμλίνο, απ’ όπου ήρθε και η εντολή: «Να βομβαρδιστεί και να βυθιστεί».
Μία ανταρσία σε πολεμικό σκάφος, δεν ήταν απλά ένα γεγονός που αφορούσε τις ένοπλες δυνάμεις, μα ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Ε.Σ.Σ.Δ., αφού τα αιτήματα των εξεγερθέντων ήταν καθαρά πολιτικά.
Επικεφαλής της ανταρσίας ήταν ένας αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού, γόνος ναυτικών, πλωτάρχης, μέλος του Κομμουνιστικό κόμματος, το όνομα του οποίου εδώ και 45 χρόνια, έχει διαγραφεί από την σύγχρονη ιστορία της Ρωσίας, ενώ ο φάκελος με την καταγραφή των γεγονότων και των πληροφοριών παρέμενε «Άκρως απόρρητος» στο γραφείο των γενικών γραμματέων του Κ.Κ.Σ.Ε. μέχρι την διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ.
Αξίζει να σημειωθεί πως ακόμη και οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες, είχαν υιοθετήσει την εκδοχή που διέρρευσε η ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ. σύμφωνα με την οποία ο Σάμπλιν ήθελε να οδηγήσει το καράβι στην Σουηδία και να αυτομολήσει στην Δύση.
Το 1981, στις ΗΠΑ, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Τ. Κένσλι «Το κυνήγιο του Κόκκινου Οκτώβρη», το οποίο δεν γνώρισε ιδιαίτερη κυκλοφοριακή επιτυχία. Έγινε όμως διάσημο, χάρη στην ταινία που γυρίστηκε με πρωταγωνιστή τον αείμνηστο Σον Κόνερι. Η μόνη διαφορά με την πραγματική ιστορία, είναι πως αντί για αντιτορπιλικό, προτιμήθηκε ένα πυρηνικό υποβρύχιο ως τόπος, στον οποίο εκτυλίχθηκε η πλοκή.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1990, η «Ιζβέστια», ήταν η πρώτη από τις σοβιετικές, ακόμη τότε, εφημερίδες, η οποία δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ του ανταποκριτή της από την Νέα Υόρκη με τίτλο «Έγινε εξέγερση σε σοβιετικό αντιτορπιλικό;»
* * *
Ο Βαλέρι Σάμπλιν γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1939 στο Λένινγκραντ, σε οικογένεια αξιωματικών του πολεμικού ναυτικού. Το 1956 - 1960 φοίτησε στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων «Μ. Β. Φρούνζε», όπου χρημάτισε γραμματέας της οργάνωσης της Κομσομόλ, ενώ το 1959 έγινε μέλος του Κ.Κ.Σ.Ε. Αποφοίτησε με την ειδικότητα του αξιωματικού του ναυτικού πυροβολικού τον Δεκέμβριο του 1960.
Ξεκίνησε την υπηρεσία στον Βόρειο στόλο ως υποδιοικητής πυροβολαρχίας των 130 χιλιοστών στο αντιτορπιλικό «Οζεστοτσιόνι» και στις 2 Νοεμβρίου 1961 μετατέθηκε ως διοικητής της ομάδας διοίκησης των πυροβόλων του νέου αντιτορπιλικού «Σβεντούσι» της κλάσης 56. Κατά την διάρκεια της υπηρεσίας του έλαβε πολλές εύφημους μνείες, ωστόσο, η προαγωγή του καθυστέρησε κατά ένα χρόνο, εξαιτίας μίας επιστολής που είχε στείλει στον Νικήτα Χρουσταόφ, διατυπώνοντας τις απόψεις του για την κατάσταση στο κόμμα.
Τον Οκτώβριο του 1963 το αντιτορπιλικό «Σβεντούσι» ανέλαβε υπηρεσία στον στόλο της Μαύρης θάλασσας. Ο Σάμπλιν, όμως, ήθελε να παραμείνει στον Βόρειο στόλο κι έτσι έκανε αίτημα μετάθεσή του, πράγμα που έγινε το 1965, όταν ανέλαβε ύπαρχος στο αντιτορπιλικό Νο 25.
Μέχρι το 1969 ο Σάμπλιν υπηρετούσε στον Βόρειο στόλο σε μάχιμες θέσεις, ενώ ως ύπαρχος φοίτησε στην Πολιτική - Στρατιωτική Ακαδημίας «Β. Ι. Λένιν», από την οποία αποφοίτησε με αριστεία το 1973.
Αμέσως μετά, με τον βαθμό του πλωτάρχη ανέλαβε υποδιοικητής πολιτικός κομισάριος στο αντιτορπιλικό «Μπτίντελνι» του στόλου πυραυλικών σκαφών της Βαλτικής. Όσο όμως βρισκόταν σε άδεια, απολύθηκε ο πολιτικός κομισάριος του «Στοροζεβόι» για μέθη, με αποτέλεσμα ο Σάμπλιν να μετατεθεί σε αυτό. Το σκάφος είχε μόλις ναυπηγηθεί, το πλήρωμα δεν είχε ακόμη συμπληρωθεί με όλες τις αναγκαίες ειδικότητες. Οι αξιωματικοί είχαν πολλή δουλειά μπροστά τους κι έτσι ο Σάμπλιν δεν μπορούσε να μετατρέψει το σκάφος σε «βήμα» απ’ όπου θα κήρυσσε τις αλλαγές που θεωρούσε πως πρέπει να γίνουν στην χώρα.
Το πλήρωμα του αντιτορπιλικού αποτελούνταν από 196 άτομα.
Τον Οκτώβριο του 1974 τα αντιτορπιλικά «Στοροζεβόι» και «Σλάβνι» επισκέφτηκαν το Ροστόκ για τους εορτασμούς της 25η επετείου από την ίδρυση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Με την επιστροφή, αυξήθηκε το πλήρωμα και την 1η Ιανουαρίου 1975 ως μέλος αρμάδας του στόλου της Βαλτικής ξεκίνησε περιπολίες στην Μεσόγειο και στην συνέχεια κατευθύνθηκε στην Κούβα. Κατά την διάρκεια αυτής της υπηρεσίας ο Σάμπλιν κατέστησε κοινωνούς των απόψεών του διάφορα μέλη του πληρώματος. Την 1η Μαΐου 1975 το σκάφος επέστρεψε στην Βαλτική και ο πλοίαρχος με τον υποπλοίαρχο του, δηλαδή ο Ποτούλνι και ο Σάμπλιν τιμήθηκαν με το παράσημο «Για την υπηρεσία της πατρίδας» 3ης τάξεως.
Την ευκαιρία που αναζητούσε ο Σάμπλιν, την βρήκε το φθινόπωρο του 1975, όταν το αντιτορπιλικό κατευθύνθηκε για επισκευές, αλλά πριν έλαβε διαταγή να λάβει μέρος στην ναυτική παρέλαση για την 58η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάσταση. Ταυτόχρονα, ο Α’ υποπλοίαρχος του σκάφου πήρε άδεια και τον αντικατέστησε ο Σάμπλιν.
Στις 6 Νοεμβρίου 1975 το αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι» έφτασε στην Ρίγα και αγκυροβόλησε στην θέση που του είχε υποδειχτεί, όπου έπρεπε να παραμείνει μέχρι το πρωί της 9ης Νοεμβρίου και στην συνέχεια να αποπλεύσει για τον ναύσταθμο προς επισκευή.
Στις 8 Νοεμβρίου, στις 7 η ώρα το απόγευμα ο Σάμπλιν κλείδωσε τον πλοίαρχο Ανατόλι Ποτούλνι στο κάτω αμπάρι. Στην συνέχεια συγκέντρωσε 13 αξιωματικούς και 13 υπαξιωματικούς σε μία αίθουσα, όπου ο ίδιος οπλισμένος τους ενημερώσε για τις απόψεις και τις προτάσεις του. Συγκεκριμένα, δήλωσε πως η ηγεσία της Ε.Σ.Σ.Δ. έχει αποκλίνει από τις λενινιστικές αρχές, η γραφειοκρατία καταδυναστεύει την χώρα, όλοι εκμεταλλεύονται τις θέσεις και τα αξιώματά τους για προσωπικό όφελος.
Ο Σάμπλιν πρότεινε να αποπλεύσουν για την Κροστάνδη, σκοπεύοντας να την ανακηρύξει ανεξάρτητο κράτος και εν ονόματι του πληρώματος να απαιτήσει από την ηγεσία του κόμματος και της χώρας, να το δοθεί η ευκαιρία να μιλήσει στην τηλεόραση και να διατυπώσει τις απόψεις του. Παράλληλα, δήλωσε πως εγκατέλειψε τις γραμμές του κόμματος και δεν απολογείται σε αυτό.
Στην συνέχεια πρότεινε να γίνει ψηφοφορία από τους παρόντες. Κάποιοι αξιωματικοί τον υποστήριξαν, 10 που τον καταψήφισαν απομονώθηκαν. Ο Σάμπλιν μετά από αυτό συγκέντρωσε το πλήρωμα και εξήγησε το σχέδιο του, λέγοντας πως η πλειοψηφία των αξιωματικών είναι με το μέρος του. Κάλεσε το πλήρωμα να αντισταθεί στην αδικία που επικρατεί στο κράτος και διέταξε το σκάφος να αποπλεύσει για το Λένινγκραντ, όπου κατά το σχέδιο του θα απευθυνόταν από την τηλεόραση στον λαό διατυπώνοντας το πρόγραμμά του. Σχεδόν το σύνολο του κατώτερου πληρώματος στήριξε το εγχείρημα του πολιτικού κομισάριου του σκάφους, όπως φαίνεται από τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της ανάκρισης. Ο ίδιος απηύθυνε κάλεσμα το οποίο μεταδόθηκε από το σύστημα ενδοεπικοινωνίας του σκάφους.
Το σχέδιο του Σάμπλιν όμως ανατράπηκε από τον διοικητή της ομάδας τεχνικής υποστήριξης του σκάφου, υποπλοίαρχου Φιρσόφ, ο οποίος κατάφερε στις 3 η ώρα περίπου την νύχτα να εγκαταλείψει το σκάφος χωρίς να γίνει αντιληπτός. Ο Φιρσόφ κατάφερε να κολυμπήσει μέχρι ένα υποβρύχιο που στάθμευε εκεί κοντά, στερώντας έτσι από τον Σάμπλιν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αναγκάστηκε να οδηγήσει το σκάφος στα ανοιχτά και να τηλεγραφήσει στον αρχηγό του Πολεμικού Ναυτικού Γκροσκόφ το παρακάτω κείμενο:
«Παρακαλώ να αναφέρετε στο Πολιτικό Γραφείο της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε και στην σοβιετική κυβέρνηση πως στο αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι» υψώθηκε το λάβαρο της επερχόμενης κομμουνιστικής επανάστασης.
Απαιτούμε:
Να κηρυχθεί το αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι» ελεύθερο έδαφος και ανεξάρτητο από τα κομματικά και κρατικά όργανα για ένα χρόνο.
Δεύτερον, να δοθεί η δυνατότητα σε ένα μέλος του πληρώματος να μιλήσει στην Κεντρική Ραδιοτηλεόραση για 30 λεπτά.
Η πράξη μας έχει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα και δεν έχει τίποτα κοινό με την προδοσία της πατρίδας. Την πατρίδα την προδίδουν εκείνοι που είναι εναντίον μας. Μέσα στις επόμενες δύο ώρας από την στιγμή της ανακοίνωσής μας, αναμένουμε θετική απάντηση στα αιτήματά μας. Σε περίπτωση σιωπής ή άρνησης αποδοχής των προαναφερθέντων αιτημάτων ή προσπάθειας άσκησης βίας εναντίον μας, η ευθύνη για τις επιπτώσεις θα ανήκει στο Πολιτικό Γραφείο της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε. και στην σοβιετική κυβέρνηση».
Ταυτόχρονα, ο ασύρματος του σκάφους μετέδωσε αυτό το μήνυμα προς άλλα σκάφη με το σύνθημα «Προς όλους! Προς όλους!»
Σήμανε συναγερμός με την κινητοποίηση εννέα πολεμικών σκαφών του στόλου της Βαλτικής, αλλά και της 668ης μοίρα βομβαρδιστικών, τα οποία άρχισαν να κυνηγούν το αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι», με την εντολή, αν χρειαστεί, να το βυθίσουν.
Ακολούθησε μία λυσσασμένη καταδίωξη από θαλάσσης και αέρος, ώσπου τελικά, με κατάλληλους ελιγμούς προκειμένου να αποφύγουν τα θανάσιμα αντιαεροπορικά που διέθετε το αντιτορπιλικό, δύο βομβαρδιστικά κατάφεραν να επιφέρουν σοβαρά πλήγματα στο σκάφος.
Κατά την διάρκεια της επίθεσης, συνέβησαν πολλά ευτράπελα, όπως ο βομβαρδισμός ενός εμπορικού πλοίου και πλήγματα «φίλιων πυρών» σε άλλα σκάφη που συμμετείχαν στην καταδίωξη.
Αμέσως μετά τον βομβαρδισμό, ένα μέρος του κατώτατου πληρώματος, απελευθέρωσε τον καπετάνιο, ο οποίος ανέβηκε στην γέφυρα, πυροβόλησε στο πόδι τον Σάμπλιν και ανέλαβε την διοίκηση του σκάφους. Ο Σάμπίν και οι συνοδοιπόροι του συνελήφθησαν και απομονώθηκαν.
Επιστρέφοντας στον ναύσταθμο το «Στοροζεβόι», οι αρχές συνέλαβαν όλο το πλήρωμα και το απομόνωσαν σε ένα στρατώνα. Ο Σάμπλιν καθαιρέθηκε, του αφαίρεσαν όλα τα παράσημα και τον έστειλαν στην Μόσχα. Αμέσως μετά, κατέφθασε ειδική επιτροπή αποτελούμε από ανώτατους αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού, ανώτατα κομματικά στελέχη, άντρες της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ. και της Στρατιωτικής Αντικατασκοπίας. Τα μέλη του πληρώματος, αφού ανακρίθηκαν απολύθηκαν, ενώ την ίδια τύχη είχαν και πολλοί αξιωματικοί που πέρασαν στην εφεδρεία. Το «Στοροζεβόι» με άλλη διοίκηση και πλήρωμα, διατάχτηκε να ενταχθεί στην δύναμη του στόλου της Άπω Ανατολής, με έδρα την Καμτσάτκα. Το μόνο που απέμεινε να θυμίζει την περιπέτεια του, ήταν «τα μπαλώματα» από τις επισκευές στις ζημιές που είχε υποστεί από τον βομβαρδισμό. Τον Νοέμβριο του 2002 το σκάφος πουλήθηκε στην Ινδία, για παλιοσίδερα.
Η Στρατιωτική Αντικατασκοπία ανέλαβα τις ανακρίσεις, οι οποίες ήταν σύντομες και απλές. Ο Σάμπλιν δεν αρνήθηκε τις κατηγορίες, ανέλαβε όλη την ευθύνη και το μόνο που ζήτησε ήταν να μην παραπεμφθούν οι απλοί ναύτες στο ναυτοδικείο. Παρέμεινε πιστός στις απόψεις του, ήρεμος κατά την διάρκεια των ανακρίσεων, αλλά μετανιωμένος.
«Η Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας ολοκλήρωσε την διερεύνηση της ποινικής υπόθεσης με κατηγορούμενο τον πλωράρχη Β. Μ. Σάμπλιν και άλλους στρατιωτικούς που συμμετείχαν στην εγκληματική πράξη της 8-9 Νοεμβρίου 1975 στο αντιτορπιλικό «Στοροζεβόι».
Διαπιστώθηκε πως ο οργανωτής αυτού του εγκλήματος Σάμπλιν, υπό την επίδραση ρεβιζιονιστικής ιδεολογίας, επί σειρά ετών είχε εχθρικές απόψεις για την σοβιετική πραγματικότητα. Τον Απρίλιο του 1975 τις διατύπωσε γραπτώς, τις μαγνητοφώνησε και κατά την διάρκεια των γεγονότων στο «Στοροζεβόι» απευθύνθηκε με αντισοβιετική ομιλία στο πλήρωμα. Η πολιτική «πλατφόρμα» του Σάμπλιν ήταν μία επιλογή δανεισμένων από την αστική προπαγάνδα συκοφαντικών ισχυρισμών για την «ξεπερασμένη» μαρξιστική ιδεολογία και τον «γραφειοκρατικό μετασχηματισμό» του κρατικού και κομματικού της Ε.Σ.Σ.Δ. και πρόσκληση για την απομάκρυνση του Κ.Κ.Σ.Ε. από την ηγεσία της κοινωνίας, την δημιουργία ενός νέου «πιο προοδευτικού» κόμματος <...>
Το έγγραφο αυτό, το οποίο υπήρχε στον «Ειδικό φάκελο» φέρει τις υπογραφές του προέδρου της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ Γιούρι Αντρόποφ, του Γενικού Εισαγγελέα Ρουντένκο, του υπουργού Άμυνας Γκρετσκό και του προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου Σμιρνόφ. Στα περιθώρια των σελίδων υπάρχουν οι μονογραφές των Μπρέζνιεφ, Σούσλοφ, Πελσέ και άλλων μελών της τότε ανώτατης κομματικής ηγεσίας.
Η δίκη έγινε κεκλεισμένων των θυρών στο Ανώτατο Στρατοδικείο. Ο Σάμπλιν κηρύχθηκε ένοχος για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Κατέθεσε αίτηση απονομής χάριτος, αλλά απορρίφθηκε.
Οι αρχές του επέτρεψαν μόνο μία συνάντηση διάρκειας πέντε λεπτών με την σύζυγό του. Τα σπασμένα δόντια και δάχτυλα, ήταν η μαρτυρία, για τις μεθόδους ανάκρισης που υποβλήθηκε.
«Οι προθέσεις μου είχαν ένα καλό στόχο πάντα: να κάνω το καλό για όλους και να μην κάνω κακό σε κανέναν» έγραφε σε μία επιστολή προς την σύζυγο του. Σε πολλές επιστολές του από την φυλακή, έβαζε διάφορα σκίτσα του Δον Κιχώτη.
Πριν την εκτέλεσή του ο Σάμπλιν έλαβε την άδεια να γράψει μία επιστολή στον γιο του:
«Να πιστεύεις πως η ιστορία θα αποτιμήσει τους πάντες ανάλογα με τα επιτεύγματά του και τότε δεν θα αμφιβάλεις ποτέ για το τι έκανε ο πατέρας του. Να μην συναναστρέφεσαι ανθρώπους, οι οποίοι θα κάνουν κριτική χωρίς να αναλαμβάνουν δράση. Είναι υποκριτές, είναι άνθρωποι που δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα, ανίκανοι να συνδυάσουν την πίστη με τα έργα. Θέλω να είσαι γενναίος. Να είσαι βέβαιος πως η ζωή είναι θαυμάσια. Να είσαι βέβαιος πως η επανάσταση νικάει πάντα».
Είναι πολύ πιθανόν, ο Σάμπλιν να ήταν ο τελευταίος άνθρωπος στην Ε.Σ.Σ.Δ. ο οποίος πίστευε ειλικρινά στον κομμουνισμό.
Εκτελέστηκε στις 3 Αυγούστου 1976. Μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστος ο τόπος ταφής του.
Ο άμεσος συνεργάτης του ναύτης Α. Σέιν καταδικάστηκε σε 8ετή φυλάκιση. Δικάστηκαν, αλλά απαλλάχτηκαν άλλοι 6 αξιωματικοί κα 11 υπαξιωματικοί.
Το 1994 το Ανώτατο Στρατοδικείο της Ρωσικής Ομοσπονδίας επανεξέτασε την υπόθεση και επαναπροσδιόρισε την κατηγορία από «εσχάτη προδοσία» σε «στρατιωτικά εγκλήματα» (κατάχρηση εξουσίας, ανυπακοή και αντίσταση κατά της αρχής), επιμερίζοντας ποινή 10ετούς κάθειρξης. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στην απόφαση, ο Σάμπλιν και ο ναύτης Σέιν, δεν αποκαθίστανται.
