Πριν την τεχνολογική εξέλιξη και την επιστημονική πρόοδο που έφερε ο σύγχρονος κόσμος, η ανθρωπότητα δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τις πανδημίες. Οι κυβερνήσεις αντί να συζητούν για τον τρόπο που θα εξομαλύνουν την επιδημική καμπύλη, μετρούσαν νεκρούς σε δυσθεώρητα ποσοστά σε σχέση με τη σημερινή πανδημία του κορονοϊού.
Για παράδειγμα, το Μεσαίωνα η μαύρη πανούκλα θέρισε κυριολεκτικά τον πληθυσμό της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής φτάνοντας, σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, τα 200 εκατομμύρια θύματα. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η Ισπανική γρίπη ευθύνεται για 40 έως 50 εκατομμύρια νεκρούς. Σήμερα, ο κορονοϊός μετρά σε ολόκληρο τον κόσμο 22 εκατομμύρια που νόσησαν, 14 εκατομμύρια που αποθεραπεύτηκαν, και 777 χιλιάδες νεκρούς. Η τεχνολογική και επιστημονική πρόοδος είναι ίσως ο κυριότερος λόγος που τα θύματα του κορονοϊού δεν είναι πολύ υψηλότερα στην πρώτη γραμμή της μάχης
Όμως, τα καλά του σύγχρονου κόσμου δεν εξαντλούνται εκεί. Πλέον στον πλανήτη υπάρχει μία δεδομένη βεβαιότητα ότι αργά ή γρήγορα θα υπάρξει εμβόλιο κατά της ασθένειας, το οποίο μάλιστα ενδέχεται να αρχίσει να διατίθεται πριν καν ολοκληρωθεί ένας ολόκληρος χρόνος από το ξέσπασμα της πανδημίας. Μεγάλες ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρίες ανέλαβαν τεράστια ρίσκα και επένδυσαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ προκειμένου το 2020, με τις μάσκες και τα αντισηπτικά του, να μην αποτελέσει τη νέα κανονικότητα της ανθρωπότητας. Για τις πρακτικές των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών έχουν ειπωθεί πολλά, ορισμένα όχι άδικα, αλλά ας μη γελιόμαστε. Ο τρόπος ζωής μας βρίσκεται πλέον στα χέρια τους, στα χέρια των ανθρώπων που με τις γνώσεις, τα ταλέντα, την εργατικότητα, και την επιχειρηματικότητά τους έχουν αναλάβει να λύσουν το γρίφο της πανδημίας και να μας σώσουν από αυτήν.
Παρόλο που δεν είμαι γνώστης των ιατρικών θεμάτων, από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς η επιτυχής δημιουργία του εμβολίου κατά του κορονοϊού - όταν και αν όντως επιτευχθεί - θα είναι από τις ανθρώπινες πράξεις που θα τοποθετηθούν στο πάνθεον της ανθρώπινης ιστορίας. Μου είναι εύκολο να φανταστώ τους μαθητές των σχολείων του 2121, όταν πλέον θα ζουν ελάχιστοι από τους σημερινούς αναγνώστες αυτής της στήλης, να διαβάζουν με θαυμασμό πως οι πρόγονοί τους, εκατό χρόνια πριν, με ελάχιστες γνώσεις σε σχέση με εκείνες που θα έχουν στη διάθεσή τους εκείνοι, κατάφεραν για πρώτη φορά στην ιστορία να φτιάξουν ένα εμβόλιο που έσωσε εκατομμύρια ζωές μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Φυσικά, σε κάθε μεγάλη στιγμή της ανθρωπότητας μπορούμε με βεβαιότητα να περιμένουμε ότι θα έρθει να τη χαλάσει. Από την Oxfam μέχρι και τον Πάπα της Ρώμης, ζητείται επιτακτικά να μην κερδίσει κανείς από τη δημιουργία του εμβολίου ούτε ένα ευρώ! Με άλλα λόγια, ζητούν από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που επένδυσαν συνολικά αρκετά δισεκατομμύρια για να ανακαλύψουν το εμβόλιο, να λειτουργήσουν σαν μη-κερδοσκοπικοί οργανισμοί.
Κάτι τέτοιο, αν επιβληθεί από τις κυβερνήσεις, θα ήταν εφιαλτικό για το μέλλον της ανθρωπότητας και της φαρμακευτικής έρευνας. Στις ΗΠΑ, όπου το κράτος επένδυσε τα περισσότερα χρήματα για την εύρεση εμβολίου, η Johnson & Johnson αποφάσισε από μόνη της να μην βγάλει κέρδη από το υποψήφιο εμβόλιο που δοκιμάζει αυτόν τον καιρό με αξιώσεις. Όμως, το πραγματικό ζητούμενο εδώ είναι να μην επιβληθεί από τα κράτη η πώληση του εμβολίου “στο κόστος”. Ας σκεφτούμε για μια στιγμή έναν μακρύτερο χρονικό ορίζοντα. Στην επόμενη πανδημία (που είναι σίγουρο πως θα υπάρξει), πάλι στις ίδιες ή αντίστοιχου βεληνεκούς επιχειρήσεις θα στραφούμε για να την αντιμετωπίσουμε είτε με εμβόλιο είτε με φάρμακα. Αν υπερισχύσουν οι φωνές που ενοχοποιούν το κέρδος, τότε με τί κίνητρα θα αναλάβουν τα λαμπρότερα μυαλά και τα πιο σύγχρονα εργαστήρια το τεράστιο ρίσκο ενός τέτοιου εγχειρήματος; Η δόξα από μόνη της δεν αρκεί για να πληρώσει τα κόστη έρευνας και ανάπτυξης νέων φαρμάκων, αυτό το γνωρίζουν όσοι καταλαβαίνουν στοιχειωδώς πως λειτουργεί η αγορά.
Παράλληλα, η πρόταση για πώληση του εμβολίου «στο κόστος» δεν λαμβάνει υπόψη της έναν τεράστιο παράγοντα που υπαινήχθηκα προηγουμένως. Το επιχειρηματικό κέρδος δεν είναι κάτι άλλο από την αμοιβή του επιχειρηματικού ρίσκου. Οι υπέρμαχοι της υποχρεωτικής πώλησης «στο κόστος» στην ουσία εκμηδενίζουν τη συνεισφορά της επιχειρηματικότητας στον σημαντικό αυτό άθλο τον οποίο η ανθρωπότητα είναι έτοιμη να επιτύχει.
Σε ό,τι αφορά στην τιμολόγηση του εμβολίου, την καλύτερη απάντηση την έδωσε ενώπιον του αμερικανικού κογκρέσου o John Young, Chief Business Officer της Pfizer λέγοντας ότι «ο μοναδικός λόγος που δεν δεχθήκαμε κρατικά χρήματα ήταν ότι θέλαμε να κινηθούμε όσο πιο γρήγορα γίνεται προκειμένου το υποψήφιό μας εμβόλιο να φτάσει στις κλινικές δοκιμές» ενώ στη συνέχεια προσέθεσε ότι «θα τιμολογήσουμε το υποψήφιο εμβόλιο σύμφωνα με τις ανάγκες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε. Ένα εμβόλιο είναι άχρηστο αν ο κόσμος δεν μπορεί να το αγοράσει». Η δήλωση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία διότι προέρχεται από τη μοναδική εταιρία, ανάμεσα από τις τέσσερις που κάλεσε η αμερικανική βουλή, που δεν δέχθηκε καθόλου κρατική χρηματοδότηση.
Αν λοιπόν μας ενδιαφέρει πραγματικά να τιμήσουμε τους ήρωες που θα μας σώσουν από την πανδημία, τους ερευνητές, τους γιατρούς, τους επιστήμονες, τους πολίτες που μετείχαν στις δοκιμές, τους επιχειρηματίες που ανέλαβαν τα ρίσκα ώστε οι επιστήμονες να μπορέσουν να κάνουν απρόσκοπτα τη δουλειά τους, και θέλουμε να υπάρχουν επαρκή κίνητρα ώστε την επόμενη πανδημία να την αντιμετωπίσουν και πάλι τα λαμπρότερα μυαλά με τις καλύτερες δυνατές τεχνολογίες με το μέρος τους, τότε ας αφήσουμε την κάθε επιχείρηση να πράξει αυτό που θεωρεί καλύτερο. Δεν νομίζω άλλωστε ότι θα βρεθεί έστω και ένας άνθρωπος που θα υποστηρίξει ότι οι δημιουργοί του εμβολίου δεν αξίζουν το όποιο κέρδος θα τους αποφέρει η ανακάλυψη και η μαζική παραγωγή του.
