Η Ευρώπη καταφεύγει ξανά στον Ντράγκι για να επιλύσει ακόμα μια κρίση. Στον Ντράγκι πιστώνεται ότι ουσιαστικά έσωσε το ευρώ το 2012, όταν δεσμεύτηκε να κάνει «ό,τι χρειαστεί».
Παραδόξως, αυτό ίσως αποδεχθεί πως ήταν το «εύκολο» κομμάτι. Τώρα καλείται να σώσει την Ιταλία. Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης είναι παράλληλα το μεγαλύτερο χρόνιο πρόβλημά της. Τα χρέη της είναι υψηλά, η ανάπτυξη είναι παγίως χαμηλή και τώρα βρίσκεται να είναι ο μεγαλύτερος δικαιούχος του ευρωπαϊκού ταμείου για την ανάκαμψη από την πανδημία. Χωρίς, όμως, καμιά συναίνεση για το πώς να ξοδέψει όλα αυτά τα λεφτά.
Η διόρθωση της οικονομίας της Ιταλίας είναι ένα ένας γρίφος που επί χρόνια αντιστέκεται σθεναρά σε πολλές προσπάθειες τεχνοκρατών και πολιτικών.
Ο Ντράγκι πρέπει ουσιαστικά να πείσει τους Ιταλούς ότι τα προβλήματά τους είναι εγχώριας «κατασκευής». Κι όχι προερχόμενα από τις Βρυξέλλες.
Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι η εικόνα των επιχειρήσεων στην χώρα. Η εταιρική παρακμή της άλλοτε κραταιής επιχειρηματικά και βιομηχανικά Ιταλίας αντανακλά βασικές παθογένειες.
Ακόμα και πριν χτυπήσει η πανδημία, η οικονομία της ήταν μικρότερη απ’ ό,τι πριν την οικονομική κρίση του 2007-09. Η χρηματιστηριακή της αγορά έχει αξία κάτω των 500 δισ. ευρώ. Μόνο επτά ιταλικές εταιρίες περιλαμβάνονται στις 1.000 μεγαλύτερες εισηγμένες στον κόσμο.
Κι όμως, κάποτε «είχαμε την πλουσιότερη και τελειότερη περιοχή του κόσμου αλλά είμαστε παλιοί αριστοκράτες που χάνουμε το momentum», έχει πει ο Μάρκο Τροντσέτι Πρόβερα, το αφεντικό της Pirelli.
Την τελευταία δεκαετία ισχυρά ιταλικά brands έχουν αλλάξει χέρια:
Η Bulgari πουλήθηκε στη γαλλική LVMH. Η Luxottica, που φτιάχνει τα γυαλιά Ray-Ban, συγχωνεύθηκε με την γαλλική Essilor. Η Versace αγοράστηκε από τον Michael Kors, αμερικανικό οίκο. Ο μεγαλύτερος μέτοχος της Pirelli είναι από το 2015 η ChemChina, κρατική κινεζική εταιρία. Άλλες, όπως Fiat, Ferrero, Campari έφυγαν από τη χώρα.
«Διατηρώ λιγότερο από το 5% του συνολικού μου πλούτου στην Ιταλία. Είμαι πολύ προσεκτικός μ’ αυτή τη χώρα», είχε παραδεχτεί το 2018 ο Φραντσέσκο Τραπάνι, της δυναστείας Bulgari.
Ποιοι οι λόγοι για την παρακμή των εταιριών στην Ιταλία;
Κατ’ αρχήν το πολιτικό ρίσκο, όπως για παράδειγμα η άνοδος στην εξουσία του αντιεπιχειρηματικού Κινήματος Πέντε Αστέρων το 2018, περιορίζει τις επενδύσεις. Κάτι που μοιραία καθιστά τις ιταλικές επιχειρήσεις πιο ευάλωτες σε διάφορα σοκ, με το τελευταίο να είναι αυτό της πανδημίας.
Οι επενδυτές διστάζουν να βάζουν λεφτά σε εισηγμένες εταιρίες που ελέγχονται είτε από τις οικογένειες που τις ίδρυσαν είτε από το κράτος.
Κάθε τόσο η εμπιστοσύνη σε αρκετές μεγάλες ιταλικές εταιρίες διαβρώνεται και η γραφειοκρατία σηκώνει τείχη στην επιχειρηματικότητα. Η Ιταλία κατατάσσεται 58η από τις 190 χώρες στον δείκτη Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Έρχεται 97η στην εξασφάλιση οικοδομικών αδειών, 98η στην έναρξη νέων επιχειρήσεων και 128η στους φορολογικούς κανόνες.
Αντί να βελτιώνουν το φυσικό και νομικό πλαίσιο που θα βοηθούσε τις επιχειρήσεις, τα κρατικά λεφτά πηγαίνουν στην διάσωση εταιριών με μόνιμα προβλήματα. Για παράδειγμα πέρυσι το κράτος έσωσε για άλλη μια φορά την Alitalia, που είναι αενάως ζημιογόνα.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ιταλικές εταιρίες που παραμένουν είναι σήμερα σκιά του προηγούμενου εαυτού τους. Η αξία της Generali έχει μειωθεί στο μισό μέσα σε 20 χρόνια, περίπου στα 19 δισ. ευρώ. Η αξία της Telecom Italia συρρικνώθηκε κατά σχεδόν 90%, στα 7 δισ. ευρώ.
Το 2011, λίγο πριν αναλάβει την διοίκηση της ΕΚΤ, ο Ντράγκι είχε προειδοποιήσει τους Ιταλούς λέγοντας ότι η Βενετία τον 17ο αιώνα φύτεψε η ίδια τους σπόρους της κατάρρευσής της βάζοντας τα προνόμια των ελίτ μπροστά από την καινοτομία.
Τώρα ο Ντράγκι καλείται να σχηματίσει κυβέρνηση στην Ιταλία σε μια καθοριστική στιγμή. Τον Μάρτιο πρόκειται να αρθεί η απαγόρευση των απολύσεων, απελευθερώνοντας έτσι κύμα ανεργίας.
Μέχρι τα τέλη Απριλίου η Ιταλία πρέπει να αποφασίσει για το πώς θα δαπανήσει πάνω από 200 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι τώρα, ωστόσο, δεν έχει παρουσιαστεί κανένα σχέδιο. Μόνο οι επιχορηγήσεις είναι παραπάνω από το μισό απ’ όσα πήρε η χώρα με το σχέδιο Μάρσαλ μετά τον πόλεμο. Το τι θα γίνει στο εξής με το ευρώ μπορεί πάλι να εξαρτάται από το πώς θα τα πάει ο Ντράγκι…
