Η απάνθρωπη δολοφονία του καθηγητή Ιστορίας και Γεωγραφίας στο Παρίσι από το χέρι νεαρού ισλαμιστή, όχι μόνο επαναφέρει τη συζήτηση για τη στάση της Ευρώπης απέναντι στο ριζοσπαστικό Ισλάμ, αλλά γεννά επίσης, αποτροπιασμό και οργή σε κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως θρησκείας, ηλικίας, φύλου ή καταγωγής, που αντιλαμβάνεται την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης ως θεμελιώδες δικαίωμά του.
Ο Samuel Paty ζούσε και εργαζόταν σε μια από τις χώρες που γέννησαν τη σύγχρονη δημοκρατία, που προάγουν αδιάλειπτα την ανεκτικότητα και την πολυπολιτισμικότητα σε κάθε εκδήλωση της ιδιωτικής κ δημόσιας ζωής των πολιτών της. Παρά το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούσε και εργαζόταν έπεσε θύμα μιας αποτρόπαια βίαιης δολοφονικής επίθεσης από τα χέρια ενός σύγχρονου ικέτη που βεβήλωσε το ιερό των αξιών και των θεσμών που τον αγκάλιασαν και τον προστάτευσαν μαζί με την οικογένειά του επί σειρά ετών. Στη θέση του Samuel Paty μπορεί να βρεθεί ο καθένας μας, αν το επιτρέψουμε. Σκεφτείτε το λίγο.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι το θύμα ήταν καθηγητής Ιστορίας. Αυτή την εβδομάδα δίδασκα στην Ιστορία τη γένεση του Ισλάμ και μετά τις αραβικές κατακτήσεις στη Μεσόγειο. Δίδαξα τη μάχη στο Πουατιέ και τις βυζαντινο-αραβικές συγκρούσεις. Το επόμενο διάστημα θα διδάξω την οθωμανική κατάκτηση και κυριαρχία. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν αυτολογοκρίθηκα, ποτέ δεν αισθάνθηκα απειλή ή κίνδυνο.
Ποτέ δεν υποπτεύτηκα ότι κάποιος μαθητής μου θα αισθανθεί ότι η ορθολογική προσέγγιση της Ιστορίας απειλεί τη θρησκευτική του συνείδηση. Προχθές όμως, και μάλιστα πριν συμβεί η τρομοκρατική ενέργεια, για πρώτη φορά μετά από χρόνια διδασκαλίας, σε κλάσματα δευτερολέπτου σκέφτηκα αν έχω μουσουλμάνους μαθητές στην τάξη μου. Όχι γιατί είχα σκοπό να καταδικάσω θρησκείες ή να στοχοποιήσω την πίστη κανενός, αλλά για να προσπαθήσω να είμαι ακόμη πιο κατανοητή και σαφής τι σημαίνει τζιχάντ τον 7ο και 8ο αιώνα μ.Χ. και τι σημαίνει τζιχαντιστής σήμερα. Ακριβώς για να καταστήσω σαφές στα παιδιά ότι ο μέσος μουσουλμάνος δεν διαφέρει από τον μέσο χριστιανό, εβραίο ή βουδιστή που ξυπνά το πρωί, για να πάει στη δουλειά του και αγωνιά για την επιβίωση του κ της οικογένειάς του, για την υγεία και την πρόοδο τη δική του και των παιδιών του.
Στις αρχές ενός εκπαιδευτικού ήταν και είναι πάντα ο σεβασμός στην διαφορετικότητα των ανθρώπων, στις διαφορετικές απόψεις και στον διάλογο, η ελευθερία έκφρασης και κυρίως η γόνιμη κριτική και όχι βέβαια η πολεμική των διαφορετικών απόψεων, φιλοσοφικών, πολιτικών ή θρησκευτικών ιδεών. Τί γίνεται όμως, όταν η ελευθερία της άποψης απειλείται από τον φανατισμό και την θρησκοληψία; Μέχρι σήμερα αυτά τα φαινόμενα θρησκοληψίας στις ελληνικές αίθουσες, αν τα συναντούσαμε σπάνια, προέρχονταν από συντηρητικούς ορθόδοξους και τ’ αντιμετωπίζαμε με κατανόηση και περίπου ως εκδήλωση γραφικών και συντηρητικών εμμονών. Ποτέ όμως δεν αντιμετωπίσαμε βία.
Η δολοφονία του καθηγητή στην Γαλλία γεννά καινούργια δεδομένα, προς το παρόν κυρίως για τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, χωρίς να σημαίνει ότι η ανησυχία κάθε νοήμονος ανθρώπου για το επερχόμενο δεν ενισχύεται. Το διαδίκτυο, το μεταναστευτικό κ η ριζοσπαστικοποίηση όλο και περισσότερο μεταναστών που ζουν ακόμη και χρόνια στην Ευρώπη ή έχουν γεννηθεί σ’ αυτή, υπογραμμίζει την όξυνση του προβλήματος.
Ευθεία βολή στην ελευθερία της έκφρασης
Η τελευταία τρομοκρατική ενέργεια στο Παρίσι δεν είναι ίδια ακριβώς μ' αυτές που έχουν προηγηθεί από τους ισλαμιστές στην Ευρώπη, είναι μια ευθεία βολή στην ελευθερία της έκφρασης. Καταδεικνύει έναν βαθύτερο κίνδυνο κ μια αναβαθμισμένη απειλή για τα ανθρώπινα δικαιώματα κ τις ελευθερίες στον δυτικό κόσμο. Ανάλογή της ήταν, θεωρώ, η επίθεση στο Charlie Hebdo. Εκεί έγινε προσπάθεια να φιμωθεί η ελευθερία του Τύπου. Εδώ το χτύπημα στρέφεται ευθέως σε βάρος της παιδείας των νέων γενιών κ των συνειδήσεων που θέλουμε να διαπλάσουμε στην Ευρώπη, τις οποίες κάποιοι προσπαθούν να εκβιάσουν.
Ο πρόεδρος της Τσετσενίας επεσήμανε στους Γάλλους ότι οι μουσουλμάνοι δεν πρέπει να προκαλούνται... Αυτοί οι κάποιοι λοιπόν, δεν είναι τρελοί, όπως βολεύει να τους αντιμετωπίζουμε, για να βάζουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι. Είναι εξαρτήματα ενός συστήματος επιβολής που κινείται κ από φανατισμό κ από οικονομικές κ πολιτικές στοχεύσεις. Το ίδιο σύστημα διακινεί πολλά χρήματα, χρησιμοποιεί την κοινωνική προσφορά ως μέσο προσηλυτισμού και στράτευσης νέων και εκπαιδεύει θρησκευτικά συνειδήσεις εντός των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτά είναι γνωστά.
Δεν μπορώ να φανταστώ όμως μεγαλύτερο κίνδυνο από τον έλεγχο των απόψεων στα σχολεία, από την αμφισβήτηση της κοσμικής παιδείας, της βιολογίας κ των φυσικών επιστημών, από τις διακρίσεις των φύλων, που ήδη έχουν επιτραπεί με την αποδοχή της μαντίλας σε κορίτσια ακόμη και του δημοτικού. Δεν είχα υπηρετήσει τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα γι’ αυτό για πρώτη φορά φέτος είδα σε γυμνάσιο της Αθήνας κοριτσάκια με μαντίλα κ αισθάνθηκα σφίξιμο στο στομάχι. Τα ίδια τα παιδάκια κάθονταν σαν μαραμένα συναισθανόμενα την διαφορετικότητά τους, συχνά αποκλεισμένα και από τις γλωσσικές ελλείψεις στα ελληνικά, για να είμαι ακριβής στην προσέγγιση. Παρατηρώ όμως ότι η συμπεριφορά των εφήβων μουσουλμάνων μεταναστών, ακόμη κι όταν υπάρχει αδυναμία επικοινωνίας, είναι πιο άνετη, χαλαρή και η σχέση τους με τα άλλα παιδιά πιο ανοιχτή και συχνή.
Προφανώς το μεταναστευτικό είναι μια αναπόδραστη πραγματικότητα σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση και Ιστορία. Το μεγάλο ζήτημα είναι οι κανόνες και οι αρχές που ορίζει ο οικοδεσπότης στον φιλοξενούμενο, ώστε να μην διακυβεύονται βασικές αξίες του κοσμικού κράτους και του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα, το τελευταίο γεγονός επαναφέρει για την Γαλλία και επανατοποθετεί για όλους μας το θέμα της κοσμικότητας στην εκπαίδευση.
Στο ευρωπαϊκό μας σπίτι το Ισλάμ πρέπει να περιοριστεί στη θρησκευτική του διάσταση, όπως το απαιτούμε και από την δική μας θρησκεία. Όπως στηλιτεύουμε τις παρεκτροπές των δικών μας θρησκευτικών παραγόντων και τις συναλλαγές πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών, τις παρεμβάσεις της εκκλησίας στην Εκπαίδευση, έτσι οφείλουμε να απαιτούμε από όλες τις θρησκείες και τα δόγματα στην Ευρώπη να σέβονται τους κανόνες του κράτους το οποίο χαράζει εκπαιδευτική πολιτική και τη δημοκρατία.
Οι γυναίκες
Στην Ευρώπη οι γυναίκες δεν μπορεί να είναι κτήμα του άνδρα, να μην ορίζουν το σώμα τους και την σεξουαλικότητά τους, να μην επιλέγουν το ντύσιμο και τον τρόπο ζωής τους. Στην Ευρώπη δεν έχουν θέση οι εκφραστές της ισλαμικής πολιτικής ιδεολογίας και οι φανατικοί μουλάδες στα τζαμιά. Δεν μπορεί η παρουσία τέτοιων φαινομένων να νομιμοποιείται υπό το πρίσμα της πολιτικής ορθότητας, της ανεκτικότητας, της πολιτισμικής έκφρασης και άλλων επιπόλαιων προσεγγίσεων, όπως ότι δεν φταίνε οι ίδιοι οι ισλαμιστές γι’ αυτά τα φαινόμενα, αλλά φταίνε οι πόλεμοι των Αμερικάνων, των Γάλλων και των Βρετανών.
Δεν γίνεται να χαρακτηρίζεται ως «ισλαμοφοβικός» και «ρατσιστής» ο κάθε πολίτης που απαιτεί οι αρχές του διαφωτισμού και τα δικαιώματα των φύλων και όλων των ανθρώπων να γίνονται σεβαστά απ’ όλους στις χώρες μας. Δεν γίνεται να χαρακτηρίζεται «δεξιός», «συντηρητικός» ή «φασίστας», όποιος θέλει να εκφράζεται ελεύθερα και οι απόψεις να μην υφίστανται βία από θρησκείες ή ακραίες πολιτικές ιδεολογίες. Αυτές οι ιδεοληψίες τελικά γεννούν μίσος για τον εχθρό, θύματα και παράπλευρες απώλειες ή μάρτυρες. Ακόμη παραπέρα εξυπηρετούν βαθύτερα οικονομικά και πολιτικά παιχνίδια κυριαρχίας που κρύβονται πίσω από ιδεολογικά χρήσιμους ηλίθιους. ΄Η μήπως δεν πρόκειται τελικά για ανοησία υπό το πρίσμα του προοδευτισμού, αλλά για υστερόβουλη πολιτική που αναζητά ένα καινούργιο προλεταριάτο ανάμεσα στους μετανάστες, υπονομεύοντας ακόμη και θεμελιώδεις αξίες του δυτικού κόσμου;
Η Ευρώπη δεν βαδίζει σωστά. Χρόνια τώρα. Αυτά που κατακτήθηκαν με αίμα και αγώνες κινδυνεύουν. Χωρίς περίσκεψη, χωρίς λύπη, χωρίς αιδώ, ανεπαισθήτως, χτίζουν γύρω μας τείχη. Η ευθύνη βαραίνει πρώτα τις δικές μας πλάτες, επειδή ανεχόμαστε ψευδεπίγραφες πολιτικά ορθές, ανεκτικές και δήθεν πολυπολιτισμικές πολιτικές σε βάρος της ισότητας όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου και καταγωγής, επαγγέλματος και θρησκείας, σε βάρος της ελευθερίας της έκφρασης, ακόμη και μέσα στα σχολεία τώρα πια, σε βάρος της ελευθερίας του Τύπου, σε βάρος της ασφάλειάς μας, που υπονομεύεται από αλλεπάλληλα τρομοκρατικά χτυπήματα, γιατί αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά κάθε παραβατικό πολίτη και κάθε ποινικό, κάθε κίνηση οργανωμένης υπονόμευσης της ασφάλειας των κρατών και των πολιτών που οργανώνεται σε θρησκευτικούς χώρους που χρηματοδοτούνται από τρίτες χώρες και οργανώσεις.
Ας ελπίσουμε ότι ο Εμανουέλ Μακρόν και σ’ αυτό το θέμα θα χαράξει δρόμο στην Ευρώπη. Ας ελπίσουμε επίσης, ότι δεν είναι ήδη αργά.
* Η Ευαγγελία Χολέβα είναι εκπαιδευτικός, Δρ. Ιστορίας
