Της Μαρίας Χούκλη
Nihil humani a me alienum puto. Νομίζω πως τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο. Η φράση αποδίδεται στον Καρλ Μαρξ και προτείνω να γίνει οδηγός μας προκειμένου να αντιμετωπίζουμε όλα όσα «ανορθολογικά» συμβαίνουν και θα συμβαίνουν εφεξής, κάθε φορά που θα καλούνται οι πολίτες να απαντούν σε διλήμματα που αφορούν στην πλέον ακατανόητη ζωή τους. Πρόσφατο παράδειγμα το δημοψήφισμα στην Ιταλία.
Το μυστικό για να διαβάσουμε το αποτέλεσμα βρίσκεται κατά σύμπτωση στην Σιένα, μια από τις ωραιότερες πόλεις της χώρας και ταυτοχρόνως πηγή αγωνίας όχι μόνο για την Ιταλία, αλλά για ολόκληρη την ευρωζώνη. Εκεί έχει έδρα η τρίτη μεγαλύτερη ιταλική τράπεζα, η παλαιότερη στον κόσμο, η Monte dei Paschi που είναι βαριά άρρωστη και απειλεί να πάρει μαζί της στο γκρεμό πολύ περισσότερα από τα χρήματα των καταθετών και των μετόχων της. Ιδίως μετά το αποτέλεσμα της προχθεσινής κάλπης και τις πολιτικές παρενέργειές του.
H «γηραιά κυρία» ιδρύθηκε το 1472, κατά τη διάρκεια του τελευταίου από τους Χρυσούς Αιώνες της Σιένα, όταν ήταν μία από τις πιο ισχυρές πόλεις –κράτη της ιταλικής χερσονήσου. Μεγάλος αστικός κόμβος, με ζάπλουτους τραπεζίτες και εμπόρους, ανοιχτή στον τότε κόσμο, με πολλές διεθνείς επαφές και σχέσεις. Έζησε χρόνια ευμάρειας και χρόνια ταραγμένα, με κυβερνήσεις που ανεβοκατέβαιναν βίαια.
Στα χρόνια της ακμής της, το Συμβούλιο των Εννέα- η εκτελεστική εξουσία του κρατιδίου- ανέθεσε στον Αμπροτζο Λορεντσέτι, εκλεκτό τέκνο της περίφημης Σχολής της Σιένα, να ζωγραφίσει τρείς τοιχογραφίες με θέμα όχι θρησκευτικό (πράγμα ασυνήθιστο για την εποχή) αλλά πολιτικό. Οι νωπογραφίες εξακολουθούν να βρίσκονται εκεί όπου πρώτο- αναρτήθηκαν: στο Παλάτσο Πούμπλικο, στην συγκλονιστική πλατεία ντελ Κάμπο, όπου σήμερα στεγάζεται το Δημαρχείο της Σιένα.
Ο τίτλος που έδωσε ο Λορεντσέτι στο έργο του είναι Αλληγορία της καλής και κακής διακυβέρνησης. Τις αρετές της καλής διακυβέρνησης αναπαριστούν έξι γυναικείες αρχοντικές μορφές που διακρίνονται ακόμη καθαρά : Η Ειρήνη, το Σθένος, η Σύνεση, η Μεγαλοψυχία, η Εγκράτεια και η Δικαιοσύνη.
Ο χρόνος, όμως, έκανε ζημιά στη σύνθεση με την Αλληγορία της κακής διακυβέρνησης. Σαν να έβαλε το χέρι του το πνεύμα της Δημοκρατίας. Φαίνεται μόνον μια φιγούρα, ο Τυραμίδης ( από το Τύραννος). Στα πόδια του κείτεται αιχμάλωτη η Δικαιοσύνη και την πλαισιώνουν η Σκληρότητα, η Εξαπάτηση, ο Δόλος, ο Θυμός, ο Διχασμός και ο Πόλεμος. Το κεφάλι του Τυραμίδη είναι στεφανωμένο από την Φιλαργυρία, την Αλαζονεία και την Ματαιοδοξία. Αντικρύζοντας την νωπογραφία με την Αλληγορία της Κακής Διακυβέρνησης, ο θεατής νιώθει δυσφορία. Η πόλη είναι ερείπια, τα σπίτια κατεδαφισμένα, ανύπαρκτες οι επιχειρήσεις, στέκουν όρθια μόνο τα εργαστήρια όπλων. Οι δρόμοι έρημοι και στο βάθος αντίπαλοι στρατοί ετοιμάζονται να αντιπαρατεθούν.
Επτακόσια χρόνια μετά το φρέσκο του Λορεντσέτι, όσο και αν άλλαξε ο κόσμος, τις ζωές μας πάντα θα καθορίζουν η καλή και η κακή διακυβέρνηση, με τις αρετές και τους δαίμονές τους, αντιστοίχως. Πολιτική ήταν και είναι η απάντηση στα προβλήματα των κοινωνιών. Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία έχει για εξώφυλλο η πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση που κάνει ο Κάρλο Γκάλλι στην προσπάθειά του να φωτίσει την πολυπλοκότητα και την πολυσημία της δημοκρατίας, τις αντιφάσεις, τις ενδογενείς και εξωγενείς προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Τίτλος, Η αμηχανία της Δημοκρατίας, από τις εκδόσεις Πόλις. Χωρίς δογματισμούς και θριαμβολογίες, με την συνταρακτική ηρεμία που αποπνέει η φράση του Μαρξ.
