Της Βίβιαν Ευθυμιοπούλου
Είναι απολύτως δικαιολογημένος ο καταιγισμός ειρωνικών σχολίων που προκάλεσε η είδηση ότι η ΕΡΤ δημιούργησε την πρώτη ομάδα fact-checking στην Ελλάδα.
Η λειτουργία της κρατικής τηλεόρασης στην Ελλάδα είναι ταυτισμένη με την παροχή υπηρεσιών επικοινωνίας στην εκάστοτε πολιτική εξουσία απλώς, επί των ημερών της χειρότερης κυβέρνησης της Μεταπολίτευσης, η ΕΡΤ έγινε η χειρότερη εκδοχή του εαυτού της. Βέβαια, πολύ πριν από την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία η ΕΡΤ είχε ταυτιστεί με την κατευθυνόμενη ενημέρωση ενώ η λειτουργία της, μαζί με αυτή της πάλαι ποτέ Ολυμπιακής, έγιναν τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της πιο ακραίας εκδοχής του πελατειακού κράτους.
Το παρόν σημείωμα δεν αφορά τη συζήτηση για το δημόσιο χαρακτήρα της ενημέρωσης και δεν αφορά καν τα της λειτουργίας της ΕΡΤ, μια συζήτηση που είναι τόσο προφανής που αποφεύγουμε να εμπλακούμε σε αυτή. Άλλωστε, τα έχουν πει άλλοι πολύ καλύτερα απ' όσο θα τα λέγαμε εμείς.
Θέλουμε όμως να σταθούμε στην υπόσχεση για fact-cheking δηλαδή, για εξακρίβωση κάθε πληροφορίας πριν αυτή γίνει είδηση.
Έχει λίγο γούστο που η ΕΡΤ έρχεται να μας «πουλήσει» ως καινοφανή και πρωτότυπη υπηρεσία αυτό που υποτίθεται πρέπει να κάνει πριν παράγει και διανείμει τις ειδήσεις δηλαδή, να τις ελέγξει. Μάλιστα ένα από τα επιχειρήματα υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα της ενημέρωσης είναι ότι το κράτος μπορεί να παρέχει τους «έξτρα πόρους» που απαιτούνται για την εξακρίβωση των πληροφοριών και την επαλήθευση των ειδήσεων «τιμώντας το ρόλο του». Σήμερα η ΕΡΤ, κατά δήλωσίν της, μας πληροφορεί ότι μέχρι σήμερα δεν έκανε το αυτονόητο. Είμαστε όμως πρόθυμοι να το προσπεράσουμε κι αυτό. Άλλωστε δεν θα «σταυρώσουμε» την ΕΡΤ, όταν η ενημέρωση στην Ελλάδα πάσχει συνολικά και σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα.
Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι η ΕΡΤ λειτουργούσε καλά για τα ελληνικά δεδομένα, ακόμα κι αν ήθελε να λειτουργήσει ως «φάρος αλήθειας», το fact-checking στη χώρα μας είναι πρακτικά αδύνατον.
Τυχαίνει ν'ασχολούμαστε καθημερινά με αυτό τα τελευταία χρόνια ως εκδότες μιας εθελοντικής και μη κερδοσκοπικής προσπάθειας που έχει καταλήξει σ' ένα καθημερινό ειδησεογραφικό newsletter. Το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος στην Ελλάδα σήμερα, στο επίπεδο του fact-checking, είναι να εντοπίζει τις αντιφάσεις στις δηλώσεις των πολιτικών (όσα λένε τώρα σε σχέση με όσα έλεγαν στο παρελθόν) και πολύ λίγους ισχυρισμούς.
Ελλείψει ανοιχτών δεδομένων από τους φορείς και τους οργανισμούς του κεντρικού κράτους, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σε θεμελιώδεις τομείς λειτουργίας του κράτους. Τι fact-checking να κάνεις λοιπόν; Ποιες προγραμματικές πολιτικές να τσεκάρεις όταν δεν έχεις στοιχεία για να δεις αν όντως οι πολιτικές υποσχέσεις ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;
Το 2014 η Ελλάδα απέκτησε το σχετικό νομικό πλαίσιο (Ν.305/2014) για την ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα. Σύμφωνα με την ειδική έκθεση που δημοσίευσε ο ΣΕΒ για το θέμα στις 8 Οκτωβρίου 2018 η Ελλάδα έχει να επιδείξει πολύ φτωχά αποτελέσματα στη χώρα μας λόγω περιορισμένης ανταπόκρισης των δημόσιων οργανισμών και έλλειψης σαφούς στρατηγικής από την πλευρά της Πολιτείας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2014 που ψηφίστηκε ο νόμος η χώρα μας παρουσιάζει πτώση της βαθμολογίας της σε σχέση με το 2014 στη χρήση ανοιχτών δεδομένων, από τις 40,79 μονάδες, βρίσκεται στις 38,94 στο Βαρόμετρο Ανοικτών Δεδομένων (ODB).
Κι αν το fact-checking φαντάζει πολυτέλεια (φυσικά δεν είναι δεδομένου του αντίκτυπου που έχει η παραπληροφόρηση στη λειτουργία του πολιτεύματος) να μιλήσουμε λίγο για την τσέπη μας. Σύμφωνα, πάντα, με τους ερευνητές του ΣΕΒ τα ανοικτά δεδομένα στην Ελλάδα μπορούν να δημιουργήσουν επιπλέον €3,2δισ. ΑΕΠ, πάνω από 1.000 θέσεις εργασίας και περίπου €12 δισ. σωρευτικά οφέλη εντός 5 ετών από το πραγματικό άνοιγμά τους.
Για εμάς ο ΣΥΡΙΖΑ και η (επιζήμια) γραφικότητά του βρίσκεται ήδη στο παρελθόν. Αυτά τα γράφουμε ως ζητούμενα για το μέλλον, ως παρεμβάσεις μηδενικού κόστους που μπορούν να αλλάξουν δραματικά την καθημερινότητά μας και να κάνουν τους Έλληνες πλουσιότερους και ευτυχέστερους. Στο τέλος της ημέρας μόνον αυτό πρέπει μετράει.
