Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος εξέπληξαν ευχάριστα την αγορά του βιβλίου στην Ελλάδα πριν από λίγες ημέρες, με την ανακοίνωση μίας κίνησης που τους φέρνει εκτός συνόρων: για την ακρίβεια, ουσιαστικά σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο. Δεν μιλάμε για τη μετάφραση ενός ή περισσότερων ελληνικών τίτλων τους στα αγγλικά, αλλά για τη δημιουργία ενός καινούργιου αγγλόφωνου εκδοτικού οίκου, της FarosBooks, με έδρα το Λονδίνο — το κέντρο της παγκόσμιας βιβλιαγοράς. Τα βιβλία της FarosBooks θα διανέμονται σε όλη την Αγγλία, στις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, σε αγγλόφωνα βιβλιοπωλεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στη Νότια Αφρική και σε εκείνες τις χώρες της Άπω Ανατολής όπου η αγγλική είναι η πρώτη ξένη γλώσσα. Τα πρώτα πέντε (παιδικά) βιβλία έχουν ήδη τυπωθεί, και μόλις παραδόθηκαν στην κεντρική αποθήκη της FarosBooks, η οποία βρίσκεται στη νότια Αγγλία. Τον επόμενο μήνα ξεκινούν οι τοποθετήσεις, και μέχρι το Πάσχα θα είναι διαθέσιμα σε πολλά σημεία του πλανήτη, «ξεφεύγοντας από τους περιορισμούς (αλλά και από την προστασία) της ελληνικής γλώσσας και διανομής», όπως λένε οι υπεύθυνοι του οίκου. Η είδηση αυτή στάθηκε αφορμή για να συζητήσουμε με τον εκδότη Γιάννη Παπαδόπουλο, τόσο για το νέο αγγλόφωνο εκδοτικό όσο βέβαια και για το πρόγραμμα του οίκου στα ελληνικά — αλλά και όχι μόνο, όπως θα δείτε.
- Αγαπητέ κύριε Παπαδόπουλε, ήταν μία πολύ ευχάριστη έκπληξη αυτή. Συγχαρητήρια και καλές δουλειές. Περιμένατε τη νέα χρονιά για να μας την ανακοινώσετε, και στ' αλήθεια ταίριαξε πολύ με το εορταστικό κλίμα, ωστόσο πόσο καιρό την προετοιμάζατε;
Πάνω από ένα χρόνο, από τον Οκτώβριο του 2017!
- Πολύς καιρός, αλλά υποθέτω αναγκαίος. Πώς πήρατε αυτή την απόφαση; Για να σας προλάβω, έπαιξε ρόλο η πολιτική και οικονομική συγκυρία στην Ελλάδα, που δεν είναι και οι ευνοϊκότερες για την αγορά του βιβλίου στη χώρα μας;
Έπαιξε ρόλο η συγκυρία, φυσικά. Αλλά κυρίως η επιθυμία μας να προωθήσουμε και στην αγγλική γλώσσα κάποια βιβλία μας (παιδικά), τα οποία έχουν επιτυχία όταν αγοράζουν τα δικαιώματα μετάφρασής τους εκδότες από άλλες χώρες. Έχουμε σειρές βιβλίων που έχουν μεταφραστεί σε 5-6 γλώσσες η καθεμία, αλλά δυστυχώς όχι στα αγγλικά: λόγω της πρωτογενούς υπερπροσφοράς στη γλώσσα αυτή, αλλά και μιας υπεροψίας που στηρίζεται στην παγκόσμια πολιτιστική κυριαρχία τους, οι αγγλόφωνοι εκδότες (Αμερικανοί και Άγγλοι) δεν αγοράζουν δικαιώματα μετάφρασης βιβλίων από άλλες γλώσσες σχεδόν ποτέ! Με πίστη στα βιβλία μας λοιπόν, και με την υποστήριξη των συγγραφέων μας, τους οποίους ευχαριστούμε, αναλάβαμε τη δουλειά αυτή εμείς.
- Η αγγλόφωνη αγορά είναι πελώρια. Δεκάδες χιλιάδες νέοι τίτλοι κυκλοφορούν κάθε χρόνο. Μπορούν τα ελληνικά βιβλία να διεκδικήσουν με αξιώσεις ένα κομμάτι της πίτας;
Πολλές εκατοντάδες χιλιάδες είναι οι νέοι τίτλοι που κυκλοφορούν κάθε χρόνο στα αγγλικά. Απλώς (και αυτή είναι η ομορφιά της αγοράς του βιβλίου), για να επιβιώσεις δεν χρειάζεται να ανταγωνιστείς στην ποσότητα από την πρώτη στιγμή: σε πρώτη φάση, η ποιότητα αρκεί. Επαναλαμβάνω ότι εμείς πιστεύουμε στα βιβλία μας, και ελπίζουμε ότι σιγά-σιγά θα καταφέρουμε να τα επιβάλουμε στον εξειδικευμένο βιότοπό τους (niche) μέσα στην αγορά. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό το σημείο το έχουμε μελετήσει επαρκώς.
- Δεν θα σας ρωτήσω πόσο ήταν το κόστος της επένδυσης, ωστόσο αισιοδοξείτε ότι θα τα καταφέρετε;
Βάσει του business plan μας, η επένδυση είναι της τάξεως κάποιων εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Ο στόχος είναι στην τριετία 2019-2021 να έχουμε πετύχει break even. Και μετά βλέπουμε. Ήδη υπάρχει πάντως επενδυτικό ενδιαφέρον. Προφανώς στο niche μας, η δουλειά μας δεν είναι αμελητέα σε επίπεδο αγγλόφωνης αγοράς, και οι επενδυτές προσδοκούν να δουν κάποιες υπεραξίες.
- Ποια είναι τα σχέδιά σας; Θα εκδίδετε, στην αρχή έστω, μόνο εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας, τομέας άλλωστε στον οποίο έχετε μεγάλη εξειδίκευση; Σπεύδω να ενημερώσω όσους αναγνώστες μας ενδεχομένως δεν το γνωρίζουν ότι είστε ένας από τους leader στο είδος στην Ελλάδα, με πολύχρονη παρουσία και εξαιρετικά ποιοτικές εκδόσεις.
Ναι, αυτό ακριβώς, πρώτα παιδικά εικονογραφημένα και σταδιακά επέκταση σε άλλους τομείς. Παράλληλα, για να ενισχύσουμε περαιτέρω την παρουσία μας στην αγορά δικαιωμάτων μετάφρασης προς τρίτες γλώσσες, έχουμε επεκταθεί ήδη και σε μια νέα κατηγορία εκδόσεων με διεθνές ενδιαφέρον. Θα παρουσιάσουμε τους πρώτους τίτλους της, σαν FarosBooks πλέον, στην έκθεση παιδικού βιβλίου στην Μπολόνια. Με Έλληνες δημιουργούς, έχει σημασία να το τονίσω εδώ αυτό!
- Και η συνέχεια; Πώς τη φαντάζεστε;
Με αισιοδοξία καταρχήν, λόγω των θετικών πρώτων αντιδράσεων! Ήδη, παρά το αρχικό εκδοτικό πλάνο της FarosBooks που προέβλεπε για φέτος μόνο τη έκδοση βιβλίων για παιδιά, «αναγκαστήκαμε» (για λόγους επικαιρότητας) να προχωρήσουμε από τώρα και στην έκδοση κάποιων τίτλων non-fiction που τελικά εντάξαμε στον εκδοτικό και εμπορικό μας σχεδιασμό.
- Όλα αυτά προϋποθέτουν στελέχωση από επαγγελματίες με καλή γνώση του χώρου, ο οποίος, επαναλαμβάνω είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικός. Διαθέτουμε την τεχνογνωσία για το άνοιγμά μας σε μία τόσο μεγάλη αγορά; Ή χρειαζόμαστε βοήθειες και από έξω;
Από έξω καταρχήν, δεν θα γινόταν αλλιώς. Η FarosBooks είναι μια αγγλική εκδοτική εταιρεία, δηλαδή εκδίδει τα βιβλία της στην αγγλική γλώσσα. Ανεξάρτητα από το αν (κάποια από) αυτά μεταφράζονται από τα ελληνικά, την επιμέλεια των κειμένων την έχουν αναλάβει Άγγλοι επιμελητές. Επίσης, τις πωλήσεις και το μάρκετινγκ έχουν αναλάβει εξειδικευμένα στελέχη της αγγλικής αγοράς.
- Εξαιρετικά όλα αυτά… Τώρα, ένας άλλος τομέας στον οποίο εξειδικεύεστε τα τελευταία χρόνια, πέραν τής καθαυτό λογοτεχνίας, είναι το πολιτικό δοκίμιο, η ιστορία αλλά και βιβλία γύρω από πολιτικά, οικονομικά και φιλοσοφικά ρεύματα όπως ο Φιλελευθερισμός. Θα θέλατε να μας θυμίσετε τους τίτλους που ξεχώρισαν στα πεδία αυτά τη χρονιά που μας πέρασε;
Από την εκδοτική παραγωγή του 2018, στη σειρά ΜΙΚΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ξεχώρισαν η «Μικρασιατική Καταστροφή» του καθηγητή τού ΑΠΘ Ιάκωβου Μιχαηλίδη, και οι «Θεσμοί» του καθηγητή τού ΕΚΠΑ Άρη Χατζή. Στη σειρά ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ο «Ψυχρός Πόλεμος» του John Lewis Gaddis και η «Αστυγραφία» του Στράτη Στρατήγη. Επίσης, η «Πτήση του Ίκαρου» του Kevin Andrews.
- Μπορούμε να πούμε ότι έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας μία αγορά πολιτικού βιβλίου, αν όχι ισάξια πάντως εφάμιλλη εκείνης που είχαμε τη δεκαετία τού '80, αλλά όχι πια με βιβλία αριστερού προσανατολισμού; Διακρίνετε μία τάση στο κοινό να ασχολείται με θέματα ιστορίας και πολιτικής που μέχρι σχετικώς πρόσφατα θεωρούνταν «δεξιά»; (Εννοώ το «δεξιά» ως «μη εγκεκριμένα» από την κυρίαρχη σχολή σκέψης, αν θέλετε).
Ναι, ισχύει. Με την αποκαθήλωση των εθνικών μας βεβαιοτήτων λόγω της οικονομικής κατάρρευσης, πολλοί άνθρωποι αφυπνίστηκαν ξαφνικά από τους επιπόλαιους εφησυχασμούς της Μεταπολίτευσης, και άρχισαν να αναρωτιούνται και να αναζητούν ουσιαστικότερες απαντήσεις για την πραγματικότητα. Και ευτυχώς έχει μεσολαβήσει και η κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ, άρα, σε όποιον έχει μια μίνιμουμ κριτική ικανότητα τουλάχιστον, τα παραμυθάκια περί σοσιαλιστικών Παραδείσων δεν περνάνε πλέον… Κάτι που συμπαρασύρει και όλο το αριστερό αφήγημα που κυριαρχούσε επί δεκαετίες εδώ σε εμάς. Θεωρώ ότι (και με τη βοήθεια του ΣΥΡΙΖΑ: νά το μόνο καλό που έκαναν τελικά) οι εποχές των αριστερών ονειροπολήσεων τελείωσαν οριστικά.
- Ένα από τα μπεστ-σέλερ του οίκου ήταν ο πρώτος τόμος των συνομιλιών του Αλέξη Παπαχελά με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, που αφορούσε τα έτη 1942 έως 1974. Πότε θα εκδοθεί ο δεύτερος τόμος, που κατ' ανάγκην θα έχει και μεγαλύτερο, πιστεύουμε, ενδιαφέρον; Το λέω υπό την έννοια ότι θα φτάνει σχεδόν μέχρι τις ημέρες μας…
Μέσα στο 2019.
- Καλώς. Είναι πάρα πολλοί αυτοί που τον περιμένουν με ανυπομονησία. Ποιους άλλους τίτλους ετοιμάζετε για το πρώτο εξάμηνο της νέας χρονιάς;
Αρκετούς, σε διάφορους τομείς. Δυστυχώς, σαν καλοί Έλληνες, είμαστε κι εμείς λίγο «της τελευταίας στιγμής» και δεν είμαστε ακόμα σε θέση να ανακοινώσουμε πλήρως το εκδοτικό μας πρόγραμμα. Θα σας αναφέρω απλώς ενδεικτικά κάποια πρώτα βιβλία ενηλίκων (που οι τίτλοι τους ίσως δεν είναι καν οι οριστικοί). Σε 2-3 εβδομάδες θα κυκλοφορήσουμε αναλυτικό Δελτίο Τύπου με τις νέες μας εκδόσεις. Ιδού:
- Μιχάλης Μπλέτσας, «Τεχνητή Νοημοσύνη», σειρά ΜΙΚΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ
- Neil deGrasse Tyson, «Αστροφυσική για βιαστικούς».
- Richard Clogg, «Greek to Me» (δεν έχει μεταφραστεί ακόμα ο τίτλος).
- Νικος Μαραντζίδης – Γιώργος Σιάκας, «Στο όνομα της αξιοπρέπειας».
- William H. McNeill, «Επιδιώκοντας την ισχύ», σειρά ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ.
- Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, «Οφειλές και Ωφελήματα», σειρά ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ.
- Νίκος Παπαναστασίου, «Ο Παύλος Μπακογιάννης από μικροφώνου», σειρά ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ.
- Kate Atkinson, «Transcription».
- Πολύ ωραία, θα τα περιμένουμε όλα με μεγάλο ενδιαφέρον. Πείτε μου κάτι άλλο: πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τις εκδοτικές επιλογές σας και τον γενικότερο προσανατολισμό του οίκου;
Υπάρχει αναγκαστικά χαμηλότερος προϋπολογισμός, λόγω συρρίκνωσης του μεγέθους της ελληνικής αγοράς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Χρόνο με τον χρόνο αναγκαζόμαστε να περιορίζουμε τη θεματολογία μας στους τομείς που γνωρίζουμε καλύτερα, και όπου έχουμε τις περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Λιγότερη όρεξη για ανάληψη ρίσκου δηλαδή, κάτι που εκ φύσεως είναι μακροπρόθεσμα κακό για έναν εκδοτικό οίκο…
- Πριν κλείσουμε, θα θέλατε να κάνετε μία τοποθέτηση για την πολιτική συγκυρία στην Ελλάδα;
Θέλω να εκφράσω μια ευχή: η πολιτική αλλαγή να γίνει το συντομότερο, και με τον ομαλότερο δυνατό τρόπο επίσης. Και αμέσως μετά: δουλειά, δουλειά, δουλειά — και να βοηθήσει και η τύχη, a.k.a. ο «θεός της Ελλάδας»!
- Αισιοδοξείτε;
Υπό (τις παραπάνω) προϋποθέσεις μόνο, και πάλι πολύ λίγο. Στις σπουδές, στην εργασία, στο επιχειρείν, οι ευκαιρίες που προσφέρει η Ελλάδα είναι πλέον απογοητευτικές. Μια συνειδητά διαμορφωμένη πλειοψηφία κρατικοδίαιτων επιβιώνει εις βάρος των ελάχιστων που παράγουν ακόμα, και η κοινωνία αρνείται να βρει λύση στο αδιέξοδο αυτό. Αγαπώ την πατρίδα μου, αλλά σκέφτομαι ότι και οι πρόγονοί μου, Μικρασιάτες που ήρθαν πριν από σχεδόν έναν αιώνα στην Αθήνα, μορφώθηκαν, πάλεψαν και δημιούργησαν τόσα χρόνια και εκτός αυτής. Ίσως ο κοσμοπολιτισμός να είναι η μοίρα των πιο ανήσυχων Ελλήνων τελικά.
- Σας ευχαριστώ θερμά, κύριε Παπαδόπουλε, και εύχομαι και πάλι κάθε επιτυχία στα εκδοτικά και επιχειρηματικά σχέδιά σας.
