Ένα από τα πιο πολύτιμα συμπεράσματα που μπορούμε να εξάγουμε από την ιστορία της διαχείρισης της πανδημίας αφορά τα όρια της εφαρμογής της επιστήμης στην πολιτική.
Προφανώς, σε όλα τα κράτη του πλανήτη - ακόμη και σε εκείνα που ακολούθησαν την πιο αλλοπρόσαλλη στάση - ειδικοί επιστήμονες συμβούλευσαν και συμβουλεύουν και σήμερα τους φορείς της πολιτικής εξουσίας. Όμως η τελική απόφαση είναι υπόθεση και ευθύνη αποκλειστικά των τελευταίων.
Ο ειδικός επιστήμων, ο εμπειρογνώμων, ο ειδήμων καλείται -ιδανικά- να απαντήσει σε κλειστές ερωτήσεις. Οι απαντήσεις του είναι πραγματολογικές και εντέλει έχουν τη δομή “Αν θες να κάνεις το Α, τότε ο καλύτερος τρόπος να το πετύχεις είναι ο Β, και να γιατί”. Ο πολιτικός από την άλλη απαντά σε ανοιχτές ερωτήσεις. Καλείται να επιλέξει μέσα από ένα σωρό ατελών λύσεων αυτή που είναι περισσότερο ικανοποιητική, να σταθμίσει τα ενδεχόμενα επιλέγοντας ποια αξία και ποια στόχευση θα ιεραρχήσει υψηλότερα, να πάρει την ευθύνη και το ρίσκο της αβεβαιότητας.
Κι αυτό φάνηκε μεταξύ άλλων στις πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις που ακολούθησαν τα διάφορα κράτη στην πανδημία. Οι παράμετροι που οδήγησαν την εκάστοτε κυβέρνηση στην εκάστοτε πορεία δράσης είναι αμέτρητες. Αφορούν από τα επιδημολογικά μοντέλα, μέχρι το δυναμικό σε μονάδες ειδικής θεραπείας, το κλίμα και την κουλτούρα κάθε χώρας. Αφορούν υποθετικά, ενδεχομενικά σενάρια και την υποθετική, ενδεχομενική τους πρόσληψη από τους πολίτες κάθε χώρας. Και βεβαίως, μην το ξεχνάμε ποτέ αυτό, αφορούν και το πολύ πραγματικό πολιτικό κόστος και την ανάγκη επανεκλογής. Αφορά, για να επικαλεστώ τη θρυλική ατάκα του Ντόναλντ Ράμσφελντ, δεδομένα που εμείς οι απέξω ξέρουμε πως τα ξέρουμε, άλλα που ξέρουμε πως δεν τα ξέρουμε, και άλλα τέλος που δεν ξέρουμε καν ότι δεν τα ξέρουμε.
Όμως το σημαντικό εδώ είναι ότι τέτοιες αποφάσεις δεν θα μπορούσε - και δεν θα έπρεπε κιόλας - να τις πάρει ακόμη και ο καλύτερος επιδημιολόγος. Δεν έχει ούτε τη νομιμοποίηση, ούτε την βαθιά πολιτική στη φύση της εμπειρία της στάθμισης, ούτε τα ένστικτα της γρήγορης αντίληψης της στιγμής που αλλάζει το πολιτικό κλίμα, οι ανάγκες και οι αντοχές. Ούτε βεβαίως ανήκει στην περιγραφή των καθηκόντων του εκάστοτε καλού επιστήμονα να αναλαμβάνει το ρίσκο ως προς το ποιο από τα πολλά πιθανά σενάρια θα πραγματοποιηθεί τελικά.
Ως προς αυτό, τόσο η αρχική απόφαση του Πρωθυπουργού να προχωρήσει νωρίς στα περιοριστικά μέτρα, όσο και η απόφαση των τελευταίων ημερών να ξεκινήσει σταδιακά η ανάκλησή τους, είναι αποφάσεις πολιτικού θάρρους. Και θα κριθούν από το τελικό αποτέλεσμα, ακόμη και αν αυτό είναι εντέλει ένα από πολλά πιθανά. Έτσι λειτουργεί η πολιτική.
