Κατά τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις σε ό,τι αφορά στην «γείτονα- φίλη», σύμμαχο στο ΝΑΤΟ και διασυνδεδεμένο εταίρο στην ΕΕ Τουρκία, παρατηρήσαμε διαβουλεύσεις και πρωτοβουλίες τόσο στο πλαίσιο ΕΕ όσο και αυτό του ΝΑΤΟ, με το δεύτερο μάλλον να προηγείτο χρονικά τόσο ως προς τις συναφείς διαβουλεύσεις όσο και ως προς τις οικείες ανακοινώσεις.
Τα αποτελέσματα ως μέχρι τούδε έχουν καταγραφεί τα θεωρώ επικίνδυνα, όχι τόσο ως προς την εξέλιξή τους, αλλά κυρίως ως προς την αποτελεσματικότητά τους σε βάθος χρόνου και πρωτίστως ως το ποιος θα χρεωθεί την επόμενη αποτυχία, την οποία προσωπικά και υπό ριψοκίνδυνη εκτίμηση, προβλέπω ότι θα έλθει. Σαφώς και υφίστανται και ευκαιρίες και εναπόκειται στην ημέτερη πλευρά η αξιοποίησή των.
Ας ξεκινήσω τα σχόλιά μου από το πλαίσιο ΝΑΤΟ. Λίαν προσφάτως κατά την Ελληνο-Τουρκική «κρίση» στην Αν. Μεσόγειο, είχαμε παρατηρήσει μια σπουδή του Γ.Γ. ΝΑΤΟ του κ. Στόλτενμπεργκ να εμπλακεί.
Κατά την εμπλοκή του λοιπόν κατεγράφη σαφέστατα η επιδίωξή του να χαρακτηριστεί (και να χειριστεί) το ζήτημα αν όχι ευθέως στρατιωτικό, σίγουρα όχι καθαρά πολιτικό, εξ ου και η εμπλοκή των στρατιωτικών αντιπροσωπιών σε ένα εξόχως πολιτικό ζήτημα για το οποίο η Χώρα μας και η Κυβέρνηση το χειρίστηκαν πολύ σωστά ως τέτοιο, όχι μόνο στο ΝΑΤΟ αλλά και διεθνώς, αναλώνοντας πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο προς την ορθή κατεύθυνση και με ιδιαίτερη επιτυχία κατά την ταπεινή μου εκτίμηση κρίνοντας από τις εξελίξεις.
Είναι ιδιαίτερα σπάνιο το πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ για τέτοια σοβαρά πολιτικά ζητήματα, να τα αφήσει σε «στρατιωτικό» χειρισμό. Οι συναφείς τότε (προ ολίγων εβδομάδων) αναφορές στον Τύπο για την άψογη προετοιμασία του στρατιωτικού μας αντιπροσώπου (που ισχύει!) ομού με την αντιπροσωπεία και τους επιτελείς του, προβληματίζουν και είναι μια παράμετρος στην ανάλυσή μου για το χαρακτηρισμό του ζητήματος ως «επικίνδυνο» κατά τον τίτλο του άρθρου. Μηχανισμοί θεσμικοί στη διάθεση της συμμαχίας υπάρχουν από το καταστατικό αυτής, άρθρο «4» που προβλέπει «consultations», οπότε αν ήθελε ο κ. Γ.Γ. είτε αυτοβούλως είτε μετά από επίκληση των εμπλεκομένων μελών ας το ενεργοποιούσε.
Η συναφής ανακοίνωση - ανάρτηση στην ιστοσελίδα της συμμαχίας «to facilitate deconfliction at sea or in the air» δεν είναι κατανοητή ως προς την επιδιωκόμενη διευθέτηση, δύναται δε να χαρακτηρισθεί και ως ευφυολόγημα (τί είδους «deconfliction» όταν τα τουρκικά μαχητικά παραβιάζουν τον εθνικό εναέριο χώρο σου, ή τα πολεμικά πλοία καταστρατηγώντας το δικαίωμα της αβλαβούς διελεύσεως τελικά παραβιάζουν τα χωρικά μας ύδατα), παρ’ όλα αυτά ενέχει ευκαιρία για τις όποιες εξελίξεις σε συνάφεια και σε συσχετισμό με τα τεκταινόμενα στο πλαίσιο του συμβουλίου κορυφής της ΕΕ, που θα εξηγήσω ακολούθως.
Την χαρακτηρίζω ευφυολόγημα καθόσον στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι «I welcome the establishment of a military de-confliction mechanism, achieved through the constructive engagement of Greece and Turkey, both valued NATO Allies. This safety mechanism can help to create the space for diplomatic efforts to address the underlying dispute and we stand ready to develop it further. I will remain in close contact with both Allies», άρα ο μηχανισμός αφορά σε «safety»και όχι σε «security»! Διαφημίζεται δε συναφώς ότι και στο παρελθόν, ένας ανάλογος μηχανισμός είχε εγκατασταθεί και είχε λειτουργήσει ικανοποιητικά! Ο κάθε σώφρων αναγνώστης, συνεκτιμώντας την τουρκική συμπεριφορά τα τελευταία τριάντα χρόνια, ας εκτιμήσει από μόνος του όχι μόνο την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αυτού καθ’ αυτού, αλλά και τη σοβαρότητα της ανακοίνωσης ομού με τις επιδιώξεις της γραφειοκρατίας και του κ. Στόλτενμπεργκ.
Εδώ λοιπόν θα καταγράψω την εκτίμηση μου για το «επικίνδυνον» του ζητήματος. Η ενδεχόμενη αποτυχία, η οποία μάλλον εύκολα προβλέπεται, (ιστορικά στοιχεία, τουρκικές διαχρονικές επιδιώξεις, ρητορική της κυβέρνησης Ερντογάν, γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή -Αν. Μεσόγειος-Καύκασος-Μ. Ανατολή-Β. Αφρική, τήρηση ίσων αποστάσεων -που μόνο ίσες δεν είναι- από τη γραφειοκρατία του ΝΑΤΟ), σε ποιον θα χρεωθεί λοιπόν; Το ερώτημα είναι ρητορικό καθόσον είναι προφανές ότι την όποια αποτυχία θα την επωμισθεί η στρατιωτική πλευρά, ήτοι το ΓΕΕΘΑ και οι ΕΔ, με το ΥΠΕΘΑ να την αντιλαμβάνεται κατά περίπτωση των τότε συνθηκών, αλλά και χωρίς δισταγμούς να καθαιρέσει Αρχηγούς εξ αιτίας αυτής.
Ας δούμε τώρα την αναδυόμενη για εμάς ευκαιρία σε συσχετισμό όπως είπα με τις εξελίξεις στην ΕΕ. Το ανακοινωθέν της συνόδου Κορυφής της ΕΕ κάνει αναφορά (παρα. 15) στην κυριαρχία και στα κυριαρχικά δικαιώματα της Χώρας μας (και της Κύπρου) και με καλή τη πίστη ας θεωρήσουμε ότι καλεί (γιατί δεν το κάνει ευθέως και διακριτά) την Τουρκία να τα σεβαστεί! Στην επόμενη παράγραφο 16, «εκφράζει ικανοποίηση για την εξαγγελία ότι οι δύο χώρες θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές επαφές και συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών», παρόλο που δεν υπάρχει από κοινού ανακοίνωση Ελλάδος Τουρκίας για το πλαίσιο του διαλόγου των διερευνητικών επαφών, παρά μόνο μονομερείς τοποθετήσεις των δύο χωρών που σε ενεστώτα χρόνο δεν συγκλίνουν στο ένα και μοναδικό ζήτημα που η χώρα μας αναγνωρίζει, κάτι με το οποίο η αναθεωρητική (για όλα τα ζητήματα Αιγαίο, νησιά, αποστρατιωτικοποιήσεις, μειονότητες, διεθνείς συνθήκες κ.λπ.) Τουρκία δεν φαίνεται να συντάσσεται. Ας συγκρατήσουμε επικουρικά τις συνεχείς δηλώσεις του κ. Ερντογάν (συμπεριλαμβανομένης και αυτής στην τουρκική βουλή την 1/10/2020) ότι τελικά η Ελλάδα μάλλον επιδιώκει την σύγκρουση.
Στο ίδιο πλαίσιο (παρα. 17) η ΕΕ «θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου».
Άρα λοιπόν σε πρώτη επόμενη παραβίαση της εθνικής μας κυριαρχίας, η Ελλάδα τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα ζητήσει και ο Έλληνας πρωθυπουργός θα πρέπει να εμείνει (κόκκινη γραμμή) στις αντίστοιχες προβλέψεις των σημερινών αποφάσεων. Μείζων πρόκληση για την ΕΕ, οψόμεθα για την διαχείρισή της τόσο εθνικά όσο και από πλευράς Γερμανικής προεδρίας αλλά και ΕΕ εν συνόλω!
Τέλος στην παράγραφο 21 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο με δυνητική ατζέντα που «θα μπορούσε να περιλαμβάνει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, μεταξύ άλλων η θαλάσσια οριοθέτηση, η ασφάλεια, η ενέργεια, η μετανάστευση και η οικονομική συνεργασία». Επισημαίνονται το «θα μπορούσε» και το «μεταξύ άλλων», επιλογές που είναι πλέον βέβαιο ότι η Τουρκία θα εκμεταλλευτεί αφού «θα μπορούσε» «μεταξύ άλλων» να θέσει και να περιπλέξει στο πλαίσιο της πολυμερούς διάσκεψης όλα τα θέματα που κατά καιρούς προβάλει επιδιώκοντας μαξιμαλιστικά οφέλη υπό διαπραγματεύσεις εφ’ όλης της ύλης.
Για να κλείσω την θέση μου, τελικά νομίζω ότι η Δύση «πληρώνει» πολλά για να μην χάσει την Τουρκία από το άρμα της, προς όφελος της Ρωσίας και αυτό η Τουρκία (αλλά και η Ρωσία) το εκμεταλλεύεται επιτυχώς! Η από πλευράς ΝΑΤΟ εξέταση του προβλήματος μάλλον στρατιωτικά, θα πρέπει να διεγείρει τη στρατιωτική ηγεσία της χώρας μας για ανάλογη επαγρύπνηση περαιτέρω χειρισμών. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο πάντως θέτει κάποια βάση ώστε αν σπεύσουμε εντός πλαισίου αποφάσεων του, χωρίς χρονοτριβές (στην πρώτη κιόλας παραβίαση), να διαμορφώσουμε την ατζέντα και το πλαίσιο συζητήσεων (συμπεριλαμβανομένων σοβαρών κυρώσεων προς τη Τουρκία) της επόμενης συνόδου τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Οψόμεθα!
*Ο Υποναύαρχος (εα) Γ. Τσόγκας ΠΝ είναι μέλος του ΕΛΙΣΜΕ.
