Με τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία, και την επιβολή της υποχρεωτικής χρήσης προστατευτικής μάσκας στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τις δημόσιες υπηρεσίες και αλλού, διαβάζω αυτές τις μέρες να διατυπώνεται η πρόταση από σοβαρούς ανθρώπους από διάφορους ιδεολογικούς χώρους η κυβέρνηση να διατιμήσει τις μάσκες προκειμένου να διασφαλιστεί αποτελεσματικότερα η προσβασιμότητα ιδίως των φτωχότερων ανθρώπων σε αυτές.
Προφανώς ο στόχος αυτός είναι ευγενής, και όχι μόνο: αν η χρήση της μάσκας κρίνεται από τους ειδικούς προϋπόθεση για την αποτροπή της αναζωπύρωσης του ιού σ’ αυτή την καινούργια φάση, το να διασφαλίσουμε πως όλοι όσοι κυκλοφορούμε στους δρόμους των πόλεων θα έχουμε την πρακτική δυνατότητα να φοράμε μάσκα είναι κάτι που σώζει ταυτόχρονα και ζωές φτωχότερων και ζωές λιγότερο φτωχών. Είναι, απ’ όπου και να το πιάσουμε, ένας όχι μόνο θεμιτός, αλλά και προσήκων στόχος πολιτικής.
Το ερώτημα συνεπώς είναι με ποιον τρόπο - ή με ποια συνάρτηση επιμέρους μέτρων - μπορεί να διασφαλιστεί αποτελεσματικότερα η ευρύτατη αυτή δυνατή προσβασιμότητα στις μάσκες. Κι εδώ, η οικονομική θεωρία, αλλά και η ιστορική εμπειρία καταδεικνύουν πως η διατίμηση δεν είναι μια καλή λύση: μειώνει τη διαθεσιμότητα στα ράφια καθώς μειώνει το περιθώριο κέρδους για παραγωγούς και καταστήματα, μειώνει τη δυνατότητα αύξησης της παραγωγής καθώς αφαιρεί το κίνητρο από επιχειρήσεις που θέλουν και μπορούν να παράγουν κι αυτές μάσκες αναλαμβάνοντας το κόστος προσαρμογής, δεν επιλύει το πρόβλημα της αγοράς αχρείαστα μεγάλων ποσοτήτων από κάποιους καταναλωτές όπως συνέβη και με το χαρτί υγείας τις πρώτες μέρες της πανδημίας, δημιουργεί με λίγα λόγια προϋποθέσεις ελλείψεων και μαύρης αγοράς.
Ποιοι καλύτεροι τρόποι υπάρχουν λοιπόν; Ως φιλελεύθερος είδα με θαυμασμό την ανταπόκριση των ελληνικών επιχειρήσεων στη ζήτηση για μάσκες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο ιδιωτικός τομέας της χώρας μας φρόντισε να έχουμε επάρκεια κάνοντας νέες επενδύσεις και αναλαμβάνοντας σπουδαία ρίσκα. Για όσους όμως δεν πείθονται από τη δύναμη της αγοράς να λύσει το πρόβλημα, ακόμα και ο παρεμβατισμός μπορεί να προσφέρει αποτελεσματικότερες λύσεις από τη διατίμηση. Τέτοιες είναι η δωρεάν διανομή μασκών από κρατικούς φορείς (ιδανικά της τοπικής αυτοδιοίκησης) σε οικογένειες με ανάγκη, ή η διανομή κουπονιών για την αποκλειστική αγορά μασκών. Και πιο φιλελεύθερα, αποτελεσματικότερη είναι η ενθάρρυνση φορέων της κοινωνίας των πολιτών ώστε να κάνουν εκείνοι αυτή τη δουλειά. Άλλωστε, η τεχνογνωσία - δυστυχώς - υπάρχει από τα χρόνια της πρόσφατης κρίσης.
Υπάρχουν λοιπόν τρόποι να λύσουμε το πρόβλημα αποτελεσματικά χωρίς να διαταράξουμε ιδιαίτερα τη συντονιστική λειτουργία της αγοράς. Οι φτωχότεροι συμπολίτες μας είναι σίγουρο ότι πρέπει και να έχουν πρόσβαση σε μάσκες όπως και υπόλοιποι, και ότι υποχρεούνται, όπως και οι υπόλοιποι, να τις φορούν όπου αυτό έχει οριστεί. Ας επιλέξουμε αυτό που λειτουργεί καλύτερα. Εξάλλου, υπάρχουν ήδη αρμόδιες αρχές που αναλαμβάνουν δράση σε περίπτωση δημιουργίας καρτέλ ή άλλων πρακτικών που αλλοιώνουν τον ανταγωνισμό.
