Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Ημέρα βιβλίου σήμερα και, αυτή την πρώτη Παρασκευή της νέας χρονιάς, έχουμε την πολύ μεγάλη χαρά να διαβάσουμε τι έχουν να μας πουν δύο νέοι εκδότες, από δύο νέα εκδοτικά που ξεχωρίζουν για τη σταθερή ποιότητα των επιλογών τους — μία ποιότητα, μάλιστα, που επιβραβεύεται επίσης σταθερά από το αναγνωστικό κοινό: γράφουν η Μαριλένα Καραμολέγκου από το Δώμα και ο Κώστας Σπαθαράκης από τους Αντίποδες. Καινούργιες κυκλοφορίες, προτάσεις, και μία μικρή εκδοτική ανασκόπηση της χρονιάς που αφήσαμε πίσω μας (κρατώντας όμως τους τίτλους της). Τους ευχαριστούμε θερμά για τον χρόνο τους. Και φυσικά ευχαριστούμε όλους εσάς, για τις κοινοποιήσεις αυτού του κειμένου.
* * *
Το 2019 ήταν μια σημαντική χρονιά για το ΔΩΜΑ. Τρία ήταν τα βασικά διακυβεύματα: πρώτον, ν’ ανοιχτούμε σε νέα πεδία· δεύτερον, ν’ αυξήσουμε τον όγκο της παραγωγής μας· τρίτον, να διαφυλάξουμε το επίπεδο ποιότητας που έχουμε τάξει στο αναγνωστικό κοινό.
Όσον αφορά το πρώτο διακύβευμα, μέσα στο 2019 εγκαινιάσαμε τη σειρά «τα οικεία», η οποία φιλοδοξεί να φέρει μια φρέσκια ματιά στον χώρο των κλασικών και αρχαιογνωστικών σπουδών. Έτσι, τον Μάιο κυκλοφόρησε το «Έρως ο γλυκόπικρος» της Αν Κάρσον, σε μετάφραση Ανδρονίκης Μελετλίδου, μια ήδη κλασική μελέτη για το ερωτικό παράδοξο στην αρχαιοελληνική λογοτεχνία και φιλοσοφία. Ταυτόχρονα, εγκαινιάσαμε τη σειρά «τα αστικά», μια σειρά πολιτικής και οικονομίας, εκδίδοντας σε νέα μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη την «Πολιτική ως κάλεσμα και επάγγελμα» του Μαξ Βέμπερ. Ωστόσο, το σημαντικότερο για εμάς βήμα ήταν η είσοδός μας στον πολύ ανταγωνιστικό χώρο της ξένης πεζογραφίας. Τον Ιούνιο κυκλοφόρησε ο «Πλην» του Άντριου Σων Γκρίερ (μετάφραση Παλμύρα Ισμυρίδου), το περσινό Πούλιτζερ Λογοτεχνίας, μια γκέι ταξιδιωτική κωμωδία, που αγαπούσαμε πολύ αλλά και που φοβόμασταν πολύ. Η επιτυχία του βιβλίου στην Ελλάδα ξεπέρασε τις προσδοκίες μας. Τον Οκτώβρη εκδώσαμε το «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες» της Ντέλια Όουενς (μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου), ένα βιβλίο-φαινόμενο, που δείχνει να αγαπιέται και στη χώρα μας όσο φανατικά αγαπήθηκε στο εξωτερικό.
Όσον αφορά το δεύτερο διακύβευμα, σχεδόν καταφέραμε να πιάσουμε τον στόχο του διπλασιασμού του όγκου της παραγωγής μας, εκδίδοντας 7 νέα βιβλία το 2019, σε σχέση με 4 το 2018, και 2 το 2017. Αυτός ήταν εξαρχής ο προγραμματισμός μας: να ξεκινήσουμε πολύ μετρημένα, αλλά να αναπτυσσόμαστε μ’ έναν σταθερό, γοργό ρυθμό, χρηματοδοτώντας τη νέα (και μεγαλύτερη) παραγωγή με τα έσοδα της προηγούμενης. Αυτό είναι δυσκολότερο απ’ όσο ίσως ακούγεται, ιδίως αν λάβουμε υπόψη τις ιδιορρυθμίες της ελληνικής οικονομίας αυτή τη στιγμή. Το σημαντικότερο εμπόδιο, αντίθετα απ’ ό,τι συνήθως ακούγεται, δεν είναι το επίπεδο της φορολογικής και ασφαλιστικής επιβάρυνσης: είναι η ανυπαρξία τραπεζικού τομέα, τουλάχιστον για επιχειρήσεις του δικού μας ―μικρού― μεγέθους. Η προσπάθεια μιας εθνικής οικονομίας τον 21ο αιώνα να αναπτυχθεί χωρίς τράπεζες είναι μια ιστορία που δεν έχει βρει ακόμα τον αφηγητή ή τον ευθυμογράφο της. Σε κάθε περίπτωση, εδώ ζούμε, αυτό το παιχνίδι θα παίξουμε.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, διακύβευμα είναι το τρίτο: η διατήρηση του επιπέδου ποιότητας που έχουμε υποσχεθεί ως εκδοτικός οίκος, τόσο στην επιλογή των βιβλίων όσο και στη φροντίδα της παραγωγής τους. Αυτό είναι το ζήτημα που μας απασχολεί περισσότερο. Έστω ότι μπορούμε από οικονομική σκοπιά να αυξήσουμε την παραγωγή μας· μπορούμε να το κάνουμε αυτό διατηρώντας το επίπεδό μας; Είμαστε σε θέση να συνεχίσουμε να επιλέγουμε τα σωστά βιβλία; Είμαστε σε θέση να βρούμε τους σωστούς συνεργάτες;
Αυτό το τελευταίο είναι το δυσκολότερο: οι καλές συνεργασίες. Στα δυόμισι χρόνια λειτουργίας του, το ΔΩΜΑ κατάφερε να προσελκύσει ένα κοινό το οποίο πίστεψε την υπόσχεση που του δώσαμε και που μάλλον δεν διαψεύστηκε στην υπόσχεση αυτή. Το ζητούμενο τώρα για εμάς είναι να προσελκύσουμε και τους συνεργάτες εκείνους που θα επιτρέψουν στο ΔΩΜΑ, και στην ιδέα που το ΔΩΜΑ υπηρετεί, να συνεχίσει να μεγαλώνει: συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, γραφίστες, καλλιτέχνες. Εάν αυτό δεν επιτευχθεί, η μοίρα του εκδοτικού μας οίκου είναι λίγο-πολύ προδιαγεγραμμένη ― τα ιστορικά προηγούμενα αφθονούν. Αν πάλι τα καταφέρουμε, τότε κάτι πολύ δημιουργικό και πολύ ζωντανό μπορεί να συμβεί, κάτι που όντως θα έχει πλάκα. — Μ.Κ.
* * *
Τον Δεκέμβριο του 2019 οι αντίποδες έκλεισαν πέντε χρόνια ζωής και πλέον ο κατάλογός τους αριθμεί πενήντα ένα βιβλία. Το 2019 ήταν μια χρονιά με αρκετές δυσκολίες, εσωτερικές και εξωτερικές, εξ ου και θεωρούμε πολύ σημαντικό ότι κατορθώσαμε να φέρουμε σε πέρας το πρόγραμμά μας.
Ξεκινήσαμε τη χρονιά με ένα σημαντικό ελληνικό βιβλίο, τους «Τοπικούς τροπικούς» του Μάριου Χατζηπροκοπίου, μια παιγνιώδη αναδιαπραγμάτευση της παραδοσιακής ποίησης, και με ένα επίσης παιγνιώδες γαλλικό βιβλίο, το «Σαπούνι» του Φρανσίς Πονζ, που οφείλει πολλά στην ντανταϊστική λογοτεχνία. Πέρα από τους τίτλους που συνέχισαν κατά κάποιο τρόπο τις παλιότερες επιλογές μας («Ιστορία της βίας» του Εντουάρ Λουί και «Οικογενειακοί δεσμοί» της Κλαρίσε Λισπέκτορ), τα βιβλία ξένης λογοτεχνίας που επιλέξαμε το 2019 (Ερνάν Ριβέρα Λετελιέρ, «Η αφηγήτρια ταινιών», Αμπτελφαττάχ Κιλιτό, «Αρχαιολογία») είχαν εξαιρετική απήχηση. Η «Γενναιοδωρία της γοργόνας» του Ντένις Τζόνσον, ένα ελεγειακό βιβλίο με επίκεντρο το δημιουργικό υποκείμενο και τη θνητότητα, εκπροσωπεί ένα πολύ πλούσιο ρεύμα της αμερικανικής πεζογραφίας, το οποίο μόνο τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Στην ελληνική λογοτεχνία, σημαντική προσθήκη αποτέλεσε το «Σπίτι παιδιού» του Κυριάκου Συφιλτζόγλου αλλά και το «Ροσινιόλ» του πρωτοεμφανιζόμενου Χάρη Γαρουνιάτη.
Εκτός από τα λογοτεχνικά βιβλία, εκδώσαμε φέτος ένα μικρό αλλά πολύ σημαντικό δοκίμιο του μεγάλου Γερμανού νομικού Χανς Κέλσεν («Τι είναι δικαιοσύνη;»), το οποίο πήγε πάρα πολύ καλά, μια φιλολογική μελέτη για τον Ανδρέα Κάλβο και τη σχέση του με την παράδοση του υψηλού (Αγγέλα Γιώτη, «Ο Κάλβος στα ίχνη του “Λογγίνου”»), καθώς και μια πολύ σημαντική ανθολογία ποίησης από τη Βόρεια Μακεδονία («Μακεδόνικο παραμύθι», ανθολόγηση και μετάφραση Δημήτρης Μ. Μόσχος), που σηματοδοτούν την πρόθεσή μας να συμπεριλάβουμε στον κατάλογό μας φιλοσοφικά, αισθητικά και ιστορικά δοκίμια που θεωρούμε ότι συμβάλλουν στη δημόσια συζήτηση.
Ο χώρος του βιβλίου εξακολουθεί να βρίσκεται σε φάση ανακατάταξης και οι νέες τάσεις που διαμορφώνονται δεν έχουν ακόμη παγιωθεί ώστε να μπορούμε να διατυπώσουμε οριστικές παρατηρήσεις. Το 2019 ήταν επίσης χρονιά εκλογών και, όπως είναι φυσικό, σε τέτοιες περιστάσεις η συζήτηση για τη λογοτεχνία περνά σε δεύτερη μοίρα. Ωστόσο είναι προφανές σε κάθε συστηματικό αναγνώστη ότι η εκδοτική παραγωγή διατηρείται σε πολύ υψηλό επίπεδο, παρακολουθεί πλέον εκ του σύνεγγυς τις τάσεις στην Ευρώπη και την Αμερική, και διαθέτει επαρκή ποικιλία και έκταση.
Πέρα από τα γνωστά προβλήματα που έχει η δημόσια συζήτηση για το βιβλίο, ίσως το βασικό ζήτημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή, παρά τις πολλές φωτεινές εξαιρέσεις, είναι η απουσία ενός δικτύου βιβλιοπωλείων που θα υποστήριζαν αυτή την παραγωγή. Η στροφή μεγάλου μέρους του κοινού προς τη διαδικτυακή αγορά βιβλίου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς τη διαδικασία επιλογής, την ενημέρωση για τις νέες κυκλοφορίες και τους παλιότερους τίτλους κλπ., δεν είναι μόνο τάση της εποχής. Δείχνει οπωσδήποτε και μια αμηχανία για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να οργανώνεται και να κινείται ένα σύγχρονο ζωντανό βιβλιοπωλείο. Οι αντίποδες προσπάθησαν να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή με την ανανέωση της ιστοσελίδας τους και τη δημιουργία ηλεκτρονικού καταστήματος, η οποία ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο.
Σε γενικές γραμμές, παρά τις επιμέρους δυσκολίες, μας κρατάει σε εγρήγορση ο ενθουσιασμός για τα βιβλία που έχουμε στο πρόγραμμα για το επόμενο διάστημα, τα νέα πεδία στα οποία σταδιακά ανοιγόμαστε (δοκίμιο, ιστορία) και η σταθερή ανταπόκριση και υποστήριξη του αναγνωστικού κοινού. — Κ.Σ.
