Διάρκεια μεγάλη που μπορεί και να ξεπεράσει τους τρεις μήνες θα έχει η κρίση στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο. Διπλωματικά αλλά και στρατιωτικά, το θρίλερ με την Άγκυρα μπορεί να μην έχει ως ορόσημο τις αμερικανικές εκλογές, αλλά να παραταθεί μέχρι και την ανάληψη καθηκόντων από τη νέα Αμερικανική Προεδρία, εφόσον φυσικά αλλάξει ο ένοικος.
Στην χώρα μας έχει αποκτήσει ευρεία αποδοχή ο χαρακτηρισμός του Ερντογάν ως “παρανοϊκού”, ενός ανθρώπου που στο όνομα των πεποιθήσεων του είναι διατεθειμένος να θέσει εν κινδύνω την ίδια την επιβίωση του. Ξεχνάμε ότι πολλές φορές η ανθρώπινη συμπεριφορά συμπεριλαμβάνει και τέτοια “τεχνάσματα” που είναι καθ’ όλα έλλογα και προσχεδιασμένα, δηλαδή όχι αποτελέσματα “αυτοανάφλεξης”.
Αν οι "παρανοϊκές συμπεριφορές" είναι απλά και μόνο "Μέθοδος στην Τρέλα" (a method to madness), αυτό που παραμένει προς διερεύνηση είναι όχι μόνο τι επιτρέπει σε κάποιον ατιμωρητί να συμπεριφέρεται "παρανοϊκα", αλλά και οι βασικές παραδοχές από τις οποίες ξεκινούν οι δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Και η ειδοποιός διαφορά στις κινήσεις του Τούρκου Προέδρου, είναι η “εκμετάλλευση ρηγμάτων”. Ρηγμάτων στις ισορροπίες του διεθνούς συστήματος, στις ισορροπίες μεταξύ Δύσης- Ρωσίας και Κίνας, ρηγμάτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ρηγμάτων στην αμερικανική διοίκηση, στον Αραβικό κόσμο κ.ο.κ.
Κάποια από αυτά τα ρήγματα πιθανόν να αποδειχθούν πρόσκαιρα, όπως αυτό στο εσωτερικό της αμερικανικής Υπερδύναμης, αλλά όσο θα υπάρχουν, ο Ρ.Τ. Ερντογάν, χωρίς δισταγμό θα τα εκμεταλλεύεται με στόχο τόσο την προσωπική του παντοδυναμία όσο και την ενδυνάμωση της χώρας του.
Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν την 3η Νοεμβρίου ως ένα νέο ορόσημο, κάποιοι παρατείνουν αυτό το διάστημα μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τη νέα Αμερικανική Προεδρία, ως διαρκώς μεταβαλλόμενους χρονικούς ορίζοντες για την “τρέλλα Ερντογάν”. Διόλου απίθανο, εκτός όμως αν, ο σημερινός Πρόεδρος, θα παραμείνει για ακόμη μια τετραετία στην ίδια θέση.
Ο επιφορτισμένος με την εξωτερική πολιτική, Αμερικανικός γραφειοκρατικός μηχανισμός. είτε λόγω “κινητικής αδράνειας”, είτε λόγω ιστορικών (και “εμπράγματων” δεσμών), τηρεί μια αμφίσημη στάση έναντι της Τουρκίας, μιας χώρας η οποία δεν “επιλύει” πλέον προβλήματα, αλλά δημιουργεί νέα.
Το State Department, ένας (όσο κι αν ακούγεται παράξενο) παραδοσιακά “συντηρητικός και επιφυλακτικός” οργανισμός, στο εσωτερικό μάλιστα του οποίου οι υποστηρικτές της Τουρκίας ΔΕΝ απουσιάζουν, με τις πρόσφατες δηλώσεις σε σχέση με τις δραστηριότητες της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο και βεβαίως με τον εποικισμό της Αμμοχώστου, δείχνει να αφυπνίζεται έστω και καθυστερημένα.
Από την ημέρα που η τουρκική πλευρά παράγγειλε από τη Ρωσία το οπλικό σύστημα S-400, γινόμαστε μάρτυρες μιας “διελκυστίνδας” στις Τουρκο-αμερικανικές σχέσεις, στην οποία ο σημερινός αμερικανός Πρόεδρος “αφήνει το σχοινί” με αποτέλεσμα η αντίπαλη πλευρά να μη χάνει το “παιχνίδι”, περνώντας την γραμμή ήττας.
Η στάση των ΗΠΑ
Η Ιστορία μας διδάσκει ότι σε τελευταία ανάλυση, τις αποφάσεις που κάνουν τη διαφορά τις λαμβάνει η αμερικανική Προεδρία. Και όλοι γνωρίζουμε πως η παρούσα Προεδρία έχει καταστεί -το λιγότερο- “αλλεργική” στο να λάβει αποφάσεις που θα διακινδυνεύσουν και τις προσωπικές μάλιστα σχέσεις του ενοίκου της Λεωφ. Πεννσυλβάνια 1600 με τον ομόλογο του στο Beştepe.
Το Ερώτημα λοιπόν που τίθεται, είναι αν αυτή η “διάθεση” θα μεταφρασθεί σε έμπρακτη συμπεριφορά. Τούτο δε, θα απαντηθεί, ανάλογα με το κατά πόσον για τους αμερικανούς, θα αρκούσαν “διορθωτικές κινήσεις” στις διμερείς σχέσεις, από πλευράς του Τούρκου Προέδρου ή έστω μια “καθεστωτική αλλαγή” (regime change) στην Τουρκία.
Και για να μην αποπροσανατολιζόμαστε, στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, δεν εκλέγεται μόνο ο νέος Πρόεδρος, αλλά αντικαθίσταται και το 1/3 της Γερουσίας, μέλη της οποίας όντως βρέθηκαν πολύ κοντά στις ελληνικές θέσεις.
Αν όμως στην περίπτωση του υπερατλαντικού παράγοντα χρειάζεται να αναμένουμε, μέχρι τουλάχιστον τα αποτελέσματα των εκλογών στην Αμερικανική Συμπολιτεία, στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις σχέσεις της με την Τουρκία, τα χρονικά ορόσημα μετατοπίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα και με δύσκολα εντοπίσιμες διαφορές του ενός από το άλλο.
Με δεδομένη την εμμονή της γερμανικής πλευράς -και όχι μόνο- σε μια στάση εντός της Ε.Ε. η οποία δεν αφίσταται ουσιαστικά σε τίποτα από τα αποτελέσματα της προηγηθείας άτυπης Συνόδου Κορυφής, το παραχθέν “έργο” της προχθεσινής συνόδου, δεν εκπλήσσει τους καλά πληροφορημένους όσον αφορά τις ισορροπίες εντός της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Στα θετικά σημεία καταλογίζεται η ανανέωση της υποστήριξης προς τη χώρα μας και η αντίστοιχη καταδίκη, των τουρκικών υπονομευτικών για την ειρήνη και ασφάλεια κινήσεων στην Αν. Μεσόγειο και όχι μόνο.
Αποτέλεσμα τούτο, των σύντονων κινήσεων της Ελληνικής κυβέρνησης, η οποία έθεσε το εκτός αρχικής ατζέντας συζητήσεων ζήτημα μιας χώρας (της Τουρκίας) που αντιμετωπίζει -όντας θεωρητικά ακόμη υποψήφιας προς ένταξη- την Ε.Ε. και δυο κράτη μέλη της τελευταίας (Ελλάδα και Κύπρο) ως αμελητέες ποσότητες έναντι του Μεγαλόπνοου σχεδίου που είναι η δημιουργία συνθηκών που θα την καταστήσουν αναντικατάστατη σε μια νέα αρχιτεκτονική του παγκόσμιου συστήματος Ισορροπίας Δυνάμεων.
Δυστυχώς, η μόνιμη και μονότονη επωδός: “η Τουρκία είναι σημαντικός εταίρος της Ε.Ε.”, για μια ακόμη φορά, σε δεύτερη ανάγνωση, απέτρεψε τη λήψη μέτρων (βλ. αυτών που πραγματικά θα παρήγαγαν αποτέλεσμα δηλαδή οικονομικών κυρώσεων) με στόχο τον “Σωφρονισμό” και όχι βεβαίως την “Τιμωρία” της χώρας αυτής, για να χρησιμοποιήσουμε και ποινικούς όρους της άλλης επικαιρότητας μας.
Και παρόμοιες χαμένες ευκαιρίες σπάνια εμφανίζονται σε τόσο ευνοϊκές συνθήκες για την πλευρά της Ενωμένης Ευρώπης. Και κατά συνέπεια, Κύριος οίδε, αν κυρώσεις που (αμφίβολο ακόμη) θα ληφθούν τον Δεκέμβριο, θα έχουν τότε Κόστος, τη λέξη-κλειδί και το ζητούμενο στην περίπτωση της Τουρκίας.
* Ο Αφεντούλης Λαγγίδης είναι Δρ. Διεθνών Σχέσεων, Δ/ντής Ερευνών Κέντρο Ανατολικών Σπουδών Πάντειο Πανεπιστήμιο
