Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ο Χάγιεκ έλεγε ότι οι έκτακτες συνθήκες ήταν πάντοτε η πρόφαση πάνω στην οποία οι διασφαλίσεις της ελευθερίας υποχωρούσαν. Η απόφαση της κυβέρνησης με τη συνεργασία της Τράπεζας της Ελλάδας για την άρση των capital controls μετά από 50 μήνες είναι μία διδακτική εμπειρία.
Οι περιορισμοί κίνησης κεφαλαίων αποτελούν ένα σκληρό, στυγνό μέτρο που επιβάλλουν τα κράτη σε περίοδο κρίσης στους πολίτες τους. Ένα από τα σημαντικότερα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, προϊόντων, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Τα capital controls που επέβαλε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποτέλεσαν την de facto κατάργηση του θεμελιώδους δικαιώματος να εμπιστεύονται οι Έλληνες τα χρήματά τους εκεί που θεωρούν ότι είναι ασφαλή ή αποδοτικά.
Όμως, η στέρηση μιας τόσο σημαντικής ελευθερίας δεν είναι το σημαντικότερο δίδαγμα. Μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, οι Έλληνες έμαθαν να ζουν με τους περιορισμούς. Συνήθισαν, προσαρμόστηκαν και σχεδόν τους ξέχασαν. Μπορεί σε αυτό να βοήθησε το γεγονός ότι οι περισσότεροι περιορισμοί είχαν αρθεί αλλά μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει πλήρης ελευθερία κίνησης κεφαλαίων.
Θα περίμενε κανείς ότι στη χώρα μας, που γίνονται διαδηλώσεις ακόμα και κατά του Μπολσονάρου επειδή καίγεται ο Αμαζόνιος, πως όλο και κάποιοι πολίτες θα εξέφραζαν δυναμικά την απαίτηση για την αποκατάσταση των ελευθεριών τους. Κάτι τέτοιο δεν έγινε φυσικά. Ενδεχομένως να υπάρχουν πολλές εξηγήσεις για το φαινόμενο, αλλά μιας και εμείς ασχολούμαστε με τον φιλελευθερισμό ως κίνημα, θα επικεντρωθούμε σε αυτό.
Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι οι φιλελεύθεροι στην Ελλάδα δεν είναι μαχητικοί ή σε επιφυλακή. Ένα διάσημο ρητό από τις ΗΠΑ, που λανθασμένα αποδίδεται στον Τζέφερσον, λέει ότι «το τίμημα της ελευθερίας είναι η διαρκής επαγρύπνηση». Στη χώρα μας, πέρα από λίγες εξαιρέσεις, δεν υφίσταται κάποια ουσιαστική επαγρύπνηση.
Στην πραγματικότητα, αν δεν υπάρχει ένα δυναμικό φιλελεύθερο κίνημα οι ελευθερίες αυτές ξεχνιούνται μέχρι η κατάσταση να φτάσει στο απροχώρητο. Μάλιστα, αυτό δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο αλλά συμβαίνει και σε χώρες με πολύ πλούσια παράδοση στα ατομικά και οικονομικά δικαιώματα όπως οι ΗΠΑ. Το 2001, αμέσως μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους, οι βουλευτές ψήφισαν το λεγόμενο Patriot Act.
Ο νόμος αυτός, λίγο πολύ καταργούσε την πρώτη και την τέταρτη τροπολογία του αμερικανικού συντάγματος. Όμως, οι έκτακτες συνθήκες «επέβαλλαν» αυτή την οπισθοχώρηση. Σήμερα, 18 ολόκληρα χρόνια μετά, αρκετές από αυτές τις παραβιάσεις παραμένουν σε ισχύ.
Η τάση των κυβερνήσεων να μην εγκαταλείπουν τις πρόσθετες εξουσίες που αναλαμβάνουν σε περιόδους κρίσεις, κάνει την απόφαση της κυβέρνησης ακόμα πιο σημαντική. Ο κ. Μητσοτάκης είχε όλα τα προσχήματα για να συνεχίσει αυτή την πολιτική και να διατηρήσει τον ασφυκτικό κρατικό έλεγχο σε όλους τους Έλληνες που συναλλάσσονται με το εξωτερικό. Η εγκατάλειψη αυτής της εξουσίας, με την επαναφορά στην κανονικότητα που συνεπάγεται, είναι μία πολύ θετική εξέλιξη.
