Της Μαρίας Χούκλη
Ημέρα λογαριασμών η σημερινή για τους «Παραιτηθείτε» και τους «Είστε εχθροί του λαού».
Ας τους αφήσουμε να κάνουν ταμείο, ο καιρός θα δείξει τις πολιτικές αντοχές της ασπόνδυλης κίνησης της πλατείας Συντάγματος, αλλά και το καταγέλαστο της ανατριχιαστικής μομφής της κυβέρνησης.
Άλλωστε σε μια βδομάδα από σήμερα, ίσως χρειαστεί να αναρωτηθούμε όλοι μαζί –εντός και εκτός συνόρων– «Και τώρα τι;».
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα περνά το ισχυρότερο crash test στην ιστορία του.
Τίποτα δεν θα είναι ίδιο, μετά την 23η Ιουνίου, αν οι Βρετανοί αποφασίσουν να αποσχιστούν από την Ένωση των 28. Θα έχουν άδικο; Το εγχείρημα χωλαίνει: χαμηλή οικονομική ανάπτυξη, υψηλή ανεργία, αποσάθρωση της κοινωνικής πρόνοιας, πολύπλοκοι θεσμοί - αποξενωμένοι πολίτες, δαιδαλώδης γραφειοκρατία, που μοιάζει να ενδιαφέρεται μόνο πώς θα εξασφαλίζει την επιβίωση της, αβεβαιότητα για τα επόμενα βήματα σ'' έναν ασταθή κόσμο. Μεγαλόσχημο κέλυφος που αποκολλήθηκε από τις ευρω-κοινωνίες. Ο πειρασμός για τους Βρετανούς να τραβήξουν μπροστά και «γυρίσουν στο σπίτι τους» είναι κατανοητός.
Η φράση που ταιριάζει στην περίπτωση αυτή είναι «Παρακαλώ, περάστε μπροστά προς τα πίσω». Την αναφέρει σ'' ένα από τα κείμενα του ο Πολωνός φιλόσοφος Λέζεκ Κολακόφσκι. Την είχε ακούσει κάποτε μέσα σε τραμ στη Βαρσοβία και θεωρούσε ότι θα ήταν το κατάλληλο σύνθημα για τη μεγάλη και κραταιά Διεθνή που δεν θα υπάρξει ποτέ, επειδή δεν μπορεί να υποσχεθεί στους ανθρώπους πως θα είναι ευτυχισμένοι.
Ο σπουδαίος διανοητής, έχοντας βιώσει σκληρά και τον ναζισμό και τον κομμουνισμό, χωρίς ποτέ να γίνει θιασώτης της ελεύθερης αγοράς, παρέμεινε δια βίου «Χριστιανός χωρίς Εκκλησία και Μαρξιστής χωρίς Κόμμα». Πίστευε ότι είναι δυνατόν να είσαι συντηρητικό-φιλελεύθερο-σοσιαλιστής, καθώς διέκρινε ορθές ιδέες σε κάθε ένα από τα τρία ρεύματα. Και αναρωτιόταν τι πρέπει να γίνει ώστε η Ευρώπη να αποτελέσει κάτι περισσότερο από έναν ναό για τις Τράπεζες και το Κεφάλαιο. Πώς θα αποτελέσει χώρο ελευθερίας του λόγου, προστασίας των αδυνάμων, λείανσης των ανισοτήτων, ήπειρος της τέχνης και των γραμμάτων. Πολύ φοβάμαι ότι σαν την Κραταιά Διεθνή, η Ευρώπη στην ιδανική μορφή της, η Ευρώπη του φαντασιακού μας δεν θα υπάρξει ποτέ.
Το κέρδος, όμως, από το εγχείρημα της Ένωσης είναι άλλο και το διαπιστώσαμε: πάψαμε να είμαστε απομονωμένοι στο μίσος, κατά τον προφητικό στίχο του Ωντεν, παραμονές του Β'' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Βρετανός ποιητής έβλεπε τα σκυλιά να ουρλιάζουν και να πλησιάζει ο σκοτεινός εφιάλτης. Όπως ακριβώς συνέβη.
Προφανώς, δεν θα ξεσπάσει πόλεμος στην Ευρώπη, αν επικρατήσει το BREXIT. Όμως, θα έχει διαρραγεί το μεταπολεμικό consensus στην ήπειρό μας. Η πολιτική συνύπαρξη, η αλληλο-αποδοχή και η συνεργασία των πρώην εμπολέμων, παρόλο που τους χώρισαν ποταμοί αίματος, είναι το σημαντικότερο επίτευγμα της Ευρώπης.
Οι θιασώτες του BREXIT, προκειμένου να πάρουν τον κόσμο με το μέρος τους, πλειοδότησαν στην αποστασιοποίηση απ' ό,τι βρίσκεται πέρα από τη Μάγχη, στην απόρριψη, στον φόβο, στον απομονωτισμό σαν θεραπεία για την ευρωπαϊκή νόσο. Κάνουν πώς δεν βλέπουν τη ζοφερή κληρονομιά που άφησαν οι εθνικοί ανταγωνισμοί, πώς μεταλλάχθηκαν σε μηχανή αφανισμού. Σπέρνουν ανέμους διχασμού που αργά ή γρήγορα θα γίνουν θύελλα σε περίοδο αστάθειας παγκοσμίως.
Χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη, όχι λιγότερη.
Χωρίς την επιθυμία για την πολιτική ενότητα, δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική ευημερία, ούτε μέρισμα για στήριξη των αδυνάμων (πολιτών και κρατών) ή ανοιχτές κοινωνίες που πιστεύουν στα Γράμματα και στήνουν βάθρα για τις Τέχνες.
Το δίλημμα του βρετανικού δημοψηφίσματος δεν είναι «μέσα ή έξω», αλλά «μπροστά ή πίσω».
