Στη νότια πλευρά του Μιτσικελιού και σε υψόμετρο 940 βρίσκεται σκαρφαλωμένο το χωριό Λιγκιάδες, το οποίο έχει εντυπωσιακή θέα προς τα Γιάννινα, την λίμνη Παμβώτιδα με το νησάκι της και τις απέναντι κορυφές του όρους Τόμαρος (1816μ.-1974μ.). Ο περισσότερος κόσμος δεν υποψιάζεται ότι το χωριό Λιγκιάδες ανήκει στο Ζαγόρι, με το όρος Μιτσικέλι (1810μ.) να αποτελεί το νότιο σύνορό του, ενώ τα χωριά γύρω από αυτό, στους πρόποδες, αποκαλούνται «Ριζά».
Είναι το πλησιέστερο προς τα Γιάννινα χωριό του Ζαγοριού και συγκεκριμένα του Ανατολικού. Η φράση «συνωκίσθησαν εις τα νυν χειμερινά του χωρίου οικήματα» αποδεικνύει ότι υπήρχαν δύο οικισμοί, οι Άνω Λιγκιάδες όπου έμεναν το καλοκαίρι και οι Κάτω Λιγκιάδες όπου έμεναν τον χειμώνα και όπου τελικά αναπτύχθηκε το χωριό. Υπήρξε ανέκαθεν κτηνοτροφικό χωριό με τα κοπάδια του να είναι ελευθέρας βοσκής στις πλαγιές του Μιτσικελιού φέρνοντας όμως έτσι τους κατοίκους σε άμεση αντιπαράθεση με την άγρια πανίδα του βουνού (λύκοι, αρκούδες). Υποσχέθηκα να μην αναφέρω λεπτομέρειες (μερικές παράνομες), αλλά αν ποτέ μάθετε τις ιστορίες των κατοίκων σε σχέση ειδικά με τους λύκους, δεν θα πιστεύετε ότι αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα του 21ου αι.
Η Μονή των Λιγκιάδων είναι η σημερινή αξιόλογη ενοριακή εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1683), με τη ομώνυμη πλατεία όπου βρίσκονται η μαρμάρινη στήλη με τα 82 ονόματα, να θυμίζει το ολοκαύτωμα που έκανε το χωριό γνωστό στο πανελλήνιο. Όμως «προσωρινά» ας προσπεράσουμε αυτό το τραγικό γεγονός και να πούμε ότι την ομορφιά της περιοχής την συνθέτουν τοπία που είναι πλασμένα γεμάτα αρμονία και χρώματα. Μπορεί να μην έχει την τουριστική ανάπτυξη του υπόλοιπου Ζαγοριού, αλλά όσο στριφογυρνάς στις ράχες χωμένος στα πυκνά δάση, δεν λες να ξεκολλήσεις και θέλεις να πας όλο και πιο «μέσα», για να μην αφήσεις γωνιά και χωριό ανεξερεύνητο. Ανάλογα με τον χρόνο σας λοιπόν κι αφού τελειώσει η «ιστορία» με τον κορονοϊό, μη διστάσετε να εξορμήσετε σε έναν τόπο φιλόξενο και πρόθυμο να σας κερδίσει για πάντα.
Το «διαφορετικό» Ζαγόρι
Ακολουθώντας την διαδρομή από τα Ιωάννινα προς το Μέτσοβο, στο ύψος της γέφυρας της Μπαλντούμας ξεκινά η διαδρομή προς τα χωριά που βρίσκονται στα βόρεια ριζά του όρους Μιτσικέλι και τα οποία τα περισσότερα κάηκαν το 1942-43 από τους Γερμανούς. Ποταμιά και Μηλιωτάδες είναι τα πρώτα χωριά της διαδρομής με τους Μηλιωτάδες να είναι ο μεγαλύτερος συνοικισμός της κοινότητας ενώ αποτελεί υποχρεωτικό πέρασμα για την υπόλοιπη περιοχή. Κατά την εποχή ακμής του Ζαγοριού το χωριό ήταν τσιφλίκι του Καμπέρ Αγά και απομεινάρι αυτής της εποχής είναι το ομώνυμο χάνι και το όμορφο γεφύρι λίγο πριν την είσοδο στο χωριό. Πεντακόσια μουλάρια την ημέρα πέρναγαν από το χάνι ενώ πριν την γέφυρα ήταν τα σύνορα του Ζαγοριού επί Τουρκοκρατίας.
Η διαδρομή προς τα υπόλοιπα χωριά είναι κατάφυτη από δρυς, πλατάνια και οξιές με τον επιβλητικό όγκο του όρους Μιτσικέλι να φράζει τον ορίζοντα.
Οι Μογγλιοί μετονομάσθηκαν σε Καρυές λόγω των πολλών καρυδιών ενώ κάτοικοι των Λιγκιάδων που καλλιεργούσαν τα χωράφια του χωριού, αγόρασαν πολλά από αυτά μετακομίζοντας μάλιστα αρκετοί το 1924.
Ακολουθεί το Καβαλλάρι το οποίο συγκριτικά με τα άλλα χωριά, έχει περισσότερο κόσμο των οποίων η κύρια απασχόληση είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Αγ. Τριάδας (1743) που στέκει σαν κάστρο, ψηλά σε περίοπτη θέση. Ο Ζαγορίτικος που περνά τα καθάρια νερά του κοντά από το χωριό (περίπου 30΄), βοηθά στο πότισμα των χωραφιών. Όμως το περίφημο πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Γκάνας ή Γκιάνας που τον δρασκέλιζε, γκρεμίσθηκε τον Φεβρουάριο του 2004 και έκτοτε αν και «ακούσθηκαν και ετάχθησαν πολλά», μένει ακόμα γκρεμισμένο!
Το επόμενο χωριό ο Ανθρακίτης (Καμνιά), ξεπροβάλει στην πλαγιά πνιγμένος στην βλάστηση με τα σπίτια του κυριολεκτικά να αχνοφαίνονται ανάμεσα στις φυλλωσιές. Όμως στη πλακόστρωτη πλατεία και δίπλα από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με «υποδέχθηκαν» μόνο μια απλωμένη μπουγάδα και ο καπνός από κάποιο τζάκι. Ήταν τα μόνα που μαρτυρούσαν την ανθρώπινη παρουσία στο χωριό προκαλώντας μου μελαγχολία αν και ο Ανθρακίτης ποτέ δεν φημιζόταν για τον πλούτο και την αρχοντιά των υπολοίπων χωριών.
Ο δρόμος φιδοσέρνεται στους πρόποδες του όρους Μιτσικέλι αλλά για να βρεθείς στο Διπόταμο (Στολοβό), πρέπει να τον αφήσεις και να ανηφορίσεις στην διακλάδωση. Το χωριό ξαφνιάζει με την ομορφιά του καθώς είναι ξεκομμένο από τα γύρω χωριά πάνω σε ένα λόφο που στην κορυφή του βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγ. Κωνσταντίνου. Είναι μικρό το χωριό, καθαρό, με την πέτρα και την μαύρη πλάκα να αποτελούν βασικό δομικό υλικό των σπιτιών και των μικρών δρόμων, αποπνέει την γαλήνη που μόνο στο Ζαγόρι συναντάς. Σημαντικό ρόλο στη νοικοκυρεμένη μορφή του χωριού έχουν παίξει ευεργέτες όπως ο Κυριάκος Μανίκας ο οποίος δώρισε περιουσιακά του στοιχεία.
Επιστρέφοντας στο κεντρικό δρόμο, αυτός ανηφορίζει αρχίζοντας ένα ατέρμονο στριφογύρισμα στις πλαγιές του βουνού. Σύντομα μέσα από την πυκνή βλάστηση ξεπροβάλλουν τα σπίτια δύο ακόμα χωριών. Πρώτα η Καλουτά κυριολεκτικά στη σκιά του Μιτσικέλι, όπου πλέον ελάχιστοι είναι οι μόνιμοι κάτοικοι με το καλοκαίρι να παρατηρείται περισσότερη κίνηση από τους επισκέπτες, πρώην κατοίκους του χωριού. Κι όμως τον 18ο αι. βρίσκονταν σε μεγάλη ακμή ενώ κάποιοι από τους κατοίκους αναδείχθηκαν σε ευεργέτες διαθέτοντας χρηματικά ποσά για κοινωφελή έργα όπως το γεφύρι Καλουτά -Ανθρακίτη (1800), «τη βρύση του Δεσπότη» (1763) και το Ζάκειο Παρθεναγωγείο. Στη συνέχεια κάποια στιγμή μέσα από δρυς και οξιές και σε υψόμετρο 900μ. ξεπροβάλλει και η Μανασσή, χωριό που σχεδόν έχει εγκαταλειφθεί.
«Μετεωρολογικός σταθμός», οι Λιγκιάδες
Συνεχίζοντας το οδοιπορικό, θα εμφανιστεί το Δικόρυφο (Τζοντίλα), το οποίο είχε την τύχη να μην το κάψουν οι Γερμανοί το 1943 όπως έκαναν με τα άλλα «Ριζά» και αυτός είναι ο βασικός λόγος που διατηρεί τα παλιά αρχοντικά του. Αν και αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδοσιακά χωριά του Ζαγοριού, μόνο θλίψη φέρνει η θέα του έρημου ουσιαστικά χωριού με τα τριώροφα πέτρινα αρχοντικά να στέκουν στωικά και βουβά ατενίζοντας με κλειστά τα παντζούρια τον ορίζοντα που φθάνει μέχρι τις απέναντι χιονισμένες κορφές της Τύμφης.
Κι όμως κι αυτό το χωριό κάποτε είχε δύο σχολεία, Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο, ενώ εντυπωσιακή είναι και η κεντρική εκκλησία του Αγ. Μηνά (1777). Γύρω στην κατάφυτη περιοχή η οποία αποτελείται από οξιές, πεύκα, έλατα και δρυς βρίσκουν καταφύγιο οι αρκούδες και οι λύκοι κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την ζωή των ελάχιστων κατοίκων του χωριού.
Ο «κύκλος» θα κλείσει επιστρέφοντας στους Λιγκιάδες. Το χωριό δεν προσφέρει μόνο εντυπωσιακή θέα προς την λίμνη και τα Ιωάννινα, αλλά χρησιμεύει και ως «μετεωρολογικό παρατηρητήριο» για τους κατοίκους των Ιωαννίνων. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιες εποχές του χρόνου η παρουσία της λίμνης ευνοεί την χαμηλή νέφωση που κυριολεκτικά κάθεται πάνω από την πόλη. Τότε οι κάτοικοι των Ιωαννίνων τηλεφωνούν σε αυτούς των Λιγκιάδων για να πληροφορηθούν αν η κακοκαιρία θα επικρατήσει εκείνη την ημέρα, ή αν πάνω από την ομίχλη υπάρχει ήλιος και είναι θέμα χρόνου να φθάσει και σε αυτούς. Το χωριό όμως απέκτησε φήμη με τον απόλυτα λάθος τρόπο.
Ήταν 3 Οκτωβρίου 1943 όταν οι Γερμανοί το έκαψαν και σκότωσαν όλους τους κατοίκους που βρήκαν εκείνη την ημέρα στο χωριό από ηλικίας ενός έτους μέχρι 90 χρονών. Αφορμή ήταν ο θάνατος συνταγματάρχη, φίλος του Χίτλερ, ή κατά μια άλλη εκδοχή, ο θάνατος λοχία στο Μπιζάνι. Ο Χρ. Μάνθου που είχε Γερμανούς στο σπίτι του στα Γιάννινα, επιβεβαίωσε τις φήμες για την επικείμενη καταστροφή φροντίζοντας να πληροφορήσει τον Θ. Μπαμπούσικα που είχε κατέβει στην πόλη με ξύλα ότι, «αύριο αν δείτε Γερμανούς να ανηφορίζουν για το χωριό, να φύγετε γιατί έχουν κακούς σκοπούς». Αυτός όμως πήγε στο χωριό, πήρε την γκλίτσα του και τράβηξε για τα πρόβατα χωρίς να πει σε κανένα τίποτα καθώς δεν μπορούσε να πιστέψει το μέγεθος του κακού.
Όμως οι Γερμανοί διάλεξαν το χωριό για παραδειγματισμό καθώς οι καπνοί και οι πυροβολισμοί θα γινόντουσαν αντιληπτοί από τα Γιάννινα και τα γύρω χωριά. Σώθηκαν μόνο όσοι βρίσκονταν στις Καρυές, όπου εκείνη την εποχή είχαν τα χωράφια τους, ενώ πολλά παιδιά είχαν μείνει στο χωριό για να μην το βρουν άδειο οι Γερμανοί και το κάψουν.
Σήμερα στους Λιγκιάδες υπάρχουν νεόκτιστα πελεκητά σπίτια με άσπρη πέτρα ξεφεύγοντας από τα τυπικά χαρακτηριστικά του Ζαγοριού, κρατώντας όμως την ίδια θαλπωρή και γοητεία.
Αξίζει να δείτε:
- Την προτεινόμενη διαδρομή Άνοιξη ή Φθινόπωρο
- Την πανοραμική θέα που προσφέρουν οι Λιγκιάδες προς την λίμνη και τα Ιωάννινα
- Τη Μονή Ντουραχάνης που βρίσκεται στις ανατολικές ακτές της λίμνης που είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου. Η παράδοση θέλει τον Ντουραχάν Μπεηλέρ μπέη της Ρούμελης να πέρασε νύχτα με τον στρατό του πάνω από την παγωμένη λίμνη, καθώς την πίστεψαν για πεδιάδα, χωρίς να πάθουν τίποτα. Ο μπέης το απέδωσε σε θαύμα της Παναγίας καθώς υπήρχε εκκλησάκι της δίπλα στην λίμνη και ίδρυσε το μοναστήρι που φέρει το όνομα του.
- Το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Καμπέρ Αγά κοντά στους Μηλιωτάδες.
Πως θα πάτε
Με δικό σας μεταφορικό μέσο ή αεροπορικώς μέχρι τα Ιωάννινα και εν συνεχεία με νοικιασμένο αυτοκίνητο. Οι Λιγκιάδες απέχουν 12,5 χλμ. από τα Ιωάννινα, ενώ από την διασταύρωση της Μπαλντούμας οι Μηλιωτάδες απέχουν 5 χλμ. Απομένουν ακόμα 40 χλμ. περίπου, για να φτάσετε στο Δικόρυφο.
Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
