Από τα μέσα σχεδόν της προηγούμενης δεκαετίας και μετά την κρίση στην Κριμαία καταγράφονται γεωπολιτικές εξελίξεις ειδικά στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, που χρήζουν της προσοχής των Διεθνών Οργανισμών (Δ.Ο.) αλλά και επιτάσσουν τη αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ τους. Ακόμη και η τελευταία εξέλιξη με τη εξάπλωση ενός θανατηφόρου ιού, επιβάλλει την συνέργεια και την από κοινού αντιμετώπιση των όποιων προκλήσεων ασφαλείας.
Η ανάλυση που ακολουθεί δεν αποσκοπεί στην αναφορά γεγονότων και θεσμικών προβλέψεων των δύο Δ.Ο. (τα οποία ως επί το πλείστον είναι ευρέως γνωστά και δύναται να αναζητηθούν σε διάφορες πηγές), αλλά στην ανάδειξη των υφιστάμενων ουσιωδών ζητημάτων που προσδιορίζουν και -εκ του αποτελέσματος- περιορίζουν τη συνεργασία μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, να επισημανθούν υφιστάμενες επιλογές και να προταθούν λύσεις που εάν (πολιτικό ζήτημα) και όταν (διαδικαστικό ζήτημα) εφαρμοστούν δύνανται να βελτιώσουν σημαντικά τη στρατηγική συνεργασία των σημαντικότερων δύο δυτικών εταίρων, δημιουργώντας τις ευοίωνες προϋποθέσεις για έναν καλύτερο και ασφαλέστερο κόσμο που απαιτούν και αξίζουν οι πολίτες τους.
Το ΝΑΤΟ λοιπόν από την ίδρυσή του στις 4 Απριλίου 1949 μέχρι σήμερα, αντιπετωπίζοντας τις εξελίξεις και τις γεωπολιτικές προκλήσεις και σύμφωνα με το στρατηγικό του δόγμα όπως αυτό υιοθετήθηκε στη σύνοδο κορυφής στη Λισσαβώνα το 2010, έχει αντιμετωπίσει επιτυχώς τις τρείς βασικές αποστολές του. Ως πάροχος ασφάλειας κατάφερε να αποτρέψει τους αντιπάλους του και να υπερασπιστεί τους συμμάχους του. Κατάφερε να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί τις όποιες κρίσεις συλλογικά και με ολοκληρωμένο τρόπο και έχει πραγματοποιήσει επιτυχή συνεργασία με τους εταίρους της συμμαχίας, η οποία σήμερα αριθμεί 29 χώρες. Στο ρητορικό ερώτημα «Έχει ολοκληρώσει επιτυχώς την αποστολή του;» προσωπικά εύκολα θα υποστήριζα το «ΝΑΙ»!
Αναφορικά με την ΕΕ (ιστορικά ιδρύθηκε με τη συνθήκη του Μάαστριχτ το 1993, αλλά ουσιαστικά προϋπήρξε με διάφορα σχήματα και οργανισμούς όπως αυτοί μετεξελίχθηκαν από το 1951), όταν κάποιος ψάξει στην επίσημη ιστοσελίδα της, με έκπληξη θα βρει μόνο στην τελευταία παράγραφο με τίτλο “Η ΕΕ στον κόσμο” την ακόλουθη δήλωση σχετικά με την ασφάλεια αυτής: “Διπλωματία και ασφάλεια: Η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διπλωματία και εργάζεται για την προώθηση της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ευημερίας, της δημοκρατίας, των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου σε διεθνές επίπεδο». Ένας από τους στόχους της ΕΕ είναι να προσφέρει ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη χωρίς εσωτερικά σύνορα. Ζητήματα συλλογικής άμυνας (ανάλογα με τη Νατοϊκή προσέγγιση), δεν εξετάζονται.
Το ΝΑΤΟ θεωρείται ως η σκληρή δύναμη (hard power) 29 συμμάχων που κατέχουν συλλογικά τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνατότητες στον κόσμο. Η ΕΕ θεωρείται ως η απαλή (soft power) δύναμη 28 κρατών μελών (σύντομα 27 μετά το BREXIT) με σημαντικές πολιτικού χαρακτήρα δυνατότητες, όπως αυτή της εφαρμογής του νόμου, το σύστημα δικαιοδοσίας, η ανταγωνιστική αγορά και η οικονομική ανάπτυξη, παρουσιάζοντας ένα ιδιαίτερο κοινωνικό και πολιτιστικό προφίλ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι 22 χώρες είναι μέλη και των δύο Δ.Ο., πράγμα που σημαίνει ότι τόσο οι στρατιωτικές όσο και οι μη στρατιωτικές δυνατότητες είναι διαθέσιμες στους εν λόγω οργανισμούς μέσω των κρατών μελών αυτών, είναι ζήτημα απόφασης των δύο να διατεθούν και να εκμεταλλευτούν οι εν λόγω δυνατότητες ανάλογα και κατάλληλα προς το κοινό συμφέρον!
Το πλαίσιο για τη συνεργασία ΝΑΤΟ-ΕΕ (ΝΑΤΟ-EU framework) καθορίστηκε το 2003, όταν η Ελλάδα είχε την προεδρία της ΕΕ. Αποτελείται από 14 κεφάλαια που πλαισιώθηκαν από μια σειρά ανταλλαγής επιστολών μεταξύ του ΥΕ της ΕΕ (Δρ. Σολάνα) και του ΓΓ του ΝΑΤΟ (Lord Robertson).
Παρατηρώντας πολύ προσεκτικά τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις και τις προκλήσεις ασφάλειας, συνεκτιμώντας τις υφιστάμενες παραμέτρους, υποστηρίζω ότι η απαίτηση για στρατηγική συνεργασία του ΝΑΤΟ και της ΕΕ είναι πιο σημαντική από ποτέ. Η απειλή στις μέρες μας πρέπει να αναζητηθεί περιφερειακά (σε τομέα 360°), αλλά έχει προ πολλού έρθει η στιγμή να εξετασθεί ο τομέας «μηδέν» (εσωτερικές απειλές ασφαλείας).
Αυτές είναι ιδιαίτερα δύσκολες στην θεώρησή τους καθόσον αφορούν την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών των οργανισμών και προφανώς κανείς δεν προτίθεται να εκχωρήσει αυτή σε συλλογικό όργανο ή οργανισμό. Το πλέον βέβαιο είναι ότι πλέον ένα τρομοκρατικό κτύπημα σε μία χώρα που προέρχεται από άτομο ή μικρή ομάδα με τη χρήση μέσων όπως μαχαίρι και όχημα, δύναται (επικοινωνιακά και όχι μόνο) αστάθεια και τρόμο σε μια οργανωμένη κοινωνία.
Ολιστική εξέταση και αντιμετώπιση του περιβάλλοντος ασφάλειας δεν μπορεί να υλοποιηθεί από μία χώρα μόνη της, έστω και αν αυτή είναι η μεγαλύτερη υπάρχουσα δύναμη στον κόσμο. Απαιτείται συνεργασία και επιβάλλονται οι συνέργειες. Η στρατηγική συνεργασία μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ απαιτεί την προσοχή των χωρών μελών των δύο Δ.Ο. για την αποτελεσματική υλοποίηση της επιζητούμενης στρατηγικής προσέγγισης.
Οι προβλέψεις της στρατηγικής συνεργασίας ΝΑΤΟ-ΕΕ, τόσο θεσμικά όσο και επί ζητημάτων αρχής της μεταξύ τους διάδρασης κείνται σε ορθό πλαίσιο. Ερχόμενοι όμως στο ζήτημα της εφαρμογής, αναδεικνύονται τα ουσιαστικά πολιτικά προβλήματα. Αυτά τα εν πολλοίς γνωστά πολιτικά προβλήματα (Κύπρος στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και Τουρκία στο πλαίσιο της ΕΕ), θέτουν τέτοιους πρακτικούς και διαδικαστικούς περιορισμούς που δεν παρεμποδίζουν απλά τη στρατηγική συνεργασία των δύο οργανισμών, αλλά κυριολεκτικά την καθιστούν επιδερμική και τελικά ουσιαστικά ανέφικτη. Ένα από τα κεφάλαια του πλαισίου ΝΑΤΟ-ΕΕ αφορά και θέτει τις προβλέψεις για την ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών μεταξύ τους. Δεδομένου ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει συμφωνία ασφαλείας με το ΝΑΤΟ, η Κύπρος δεν μπορεί να αποκτήσει διαβαθμισμένες πληροφορίες (ΝΑΤΟ) και δεν μπορεί να συμμετάσχει σε διαβαθμισμένες συζητήσεις. Για παράδειγμα, στην επιχείρηση της ΕΕ «ΑΛΘΑΙΑ» που χρησιμοποιούνται δυνατότητες ΝΑΤΟ, είναι τέτοιο το συμφωνηθέν πλαίσιο, όπου λόγω της «διαβάθμισης» του θέματος η Κύπρος εξαιρείται τόσο από την επιχείρηση όσο και από τις «διαβαθμισμένες» επ’ αυτής συζητήσεις και διαβουλεύσεις κατά τις κοινές συνεδριάσεις ΝΑΤΟ-ΕΕ.
