Στην Ελλάδα πολλοί αρέσκονται στην ιδέα ότι είναι τα θέλγητρα του Αιγαίου που εξάπτουν την τουρκική επιθετικότητα. Και η κλιμάκωση των εντάσεων, που τον τελευταίο καιρό πλησίαζαν στο σημείο ενός θερμού επεισοδίου, κάλλιστα θα μπορούσε να εκληφθεί ως επιβεβαίωσή της.
Πλην όμως Κύπρος και Ανατολική Μεσόγειος κατέχουν μια κατά πολύ υψηλότερου στρατηγικού ενδιαφέροντος θέση στον χάρτη
Με την Αθήνα να τελεί εν αναμονή των κινήσεων της Αγκυρας μετά την αναβολή της άσκησης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων «Καταιγίδα 2020», το ερώτημα που ξανατίθεται είναι ποιος είναι αλήθεια ο σχεδιασμός της Τουρκίας για τον ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή;
Η απάντηση μοιάζει προφανής: επιδιώκει την άσκηση μιας επικυριαρχίας που θα της επιτρέπει να ελέγχει και να επηρεάζει τις εξελίξεις με τρόπο που θα επιβεβαιώνει την ισχύ της ως περιφερειακής δύναμης. Από τη μια άκρη της Μέσης Ανατολής ώς την άλλη άκρη της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου.
Πώς, όμως, εξειδικεύει τους στόχους της και ιεραρχεί τις προτεραιότητές της; Συρία, Λιβύη, Θράκη, Αιγαίο ή Κύπρος; Με ποια μέσα; Διπλωματικά, στρατιωτικά ή και τα δύο ταυτόχρονα και κατά περίπτωση; Σε τι αλλάζει τους υπολογισμούς της ο καταλυτικός συνδυασμός της πανδημίας με την οικονομική κρίση που αποσταθεροποιεί το εσωτερικό μέτωπό της και αυξάνει τις πιέσεις στο καθεστώς Ερντογάν;
Το τελευταίο δεν διάγει τις καλύτερες ημέρες του μετά τις επιστροφές των φέρετρων από το συριακό μέτωπο. Δεν είναι, όμως, αναμενόμενο ότι θα προσπαθήσει με αντιπερισπασμούς να υπερβεί τον κλοιό των αδιεξόδων που σφίγγει επιτείνοντας την ανάγκη μιας «επιτυχίας»;
Στην Ελλάδα πολλοί αρέσκονται στην ιδέα ότι είναι τα θέλγητρα του Αιγαίου που εξάπτουν την τουρκική επιθετικότητα. Και η κλιμάκωση των εντάσεων, που τον τελευταίο καιρό πλησίαζαν στο σημείο ενός θερμού επεισοδίου, κάλλιστα θα μπορούσε να εκληφθεί ως επιβεβαίωσή της.
Πλην όμως Κύπρος και Ανατολική Μεσόγειος κατέχουν μια κατά πολύ υψηλότερου στρατηγικού ενδιαφέροντος θέση στο χάρτη. Πολύ δε περισσότερο που εκεί βρίσκονται κράτη πολλαπλάσιας σημασίας για τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Παίζοντας με αυτές και κυρίως με τα πολλαπλά, διαφορετικά και συχνά αλληλοσυγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα, η Τουρκία αποκτά εκεί μοχλούς πίεσης σε περισσότερα επίπεδα, μήκη και πλάτη.
Μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η εκτίμηση ότι με την οριοθέτηση της ΑΟΖ και την προσέλκυση των επενδυτικών ενδιαφερόντων γιγαντιαίων πολυεθνικών ενεργειακών ομίλων η Κυπριακή Δημοκρατία είχε θωρακίσει τα δικά της συμφέροντα και είχε εξασφαλίσει την προστασία μιας αδιαπέραστης ομπρέλας. Απόδειξη: οι τετραμερείς συμφωνίες της με Ελλάδα, Ισραήλ και Αίγυπτο καθώς και ο εμπλουτισμός των εταιρικών της σχέσεων με τους εξ Αμερικής και Κατάρ ορμώμενους κολοσσούς της EXON-MOBIL και της Qatar Petroleum.
Το πόσο αφελής ήταν αυτή η απόδειξη οι Κύπριοι το κατάλαβαν όταν ένα πρωινό της περσινής άνοιξης ξύπνησαν με το γεωτρυτικό «Γιαβούζ» να αγκυροβολεί ανενόχλητο στα ανοιχτά της Πάφου. Ακολούθησαν οι διεθνείς αντιδράσεις που άφησαν ασυγκίνητους τους Τούρκους ιθύνοντες, οι βρετανικές που τους έκλεισαν το μάτι μιλώντας για νομίμως αμφισβητούμενα ύδατα, οι χωρίς συνέχεια ευρωπαϊκές κυρώσεις. Αποτέλεσμα: το «Γιαβούζ» επέστρεψε στις αρχές της χρονιάς για να μείνει στα νοτιοδυτικά αυτή τη φορά της κατεχόμενης Καρπασίας, συνοδευόμενο από φρεγάτα του τουρκικού πολεμικού ναυτικού και τρυπώντας οικόπεδο που η κυπριακή κυβέρνηση έχει παραχωρήσει στις ΕΝΙ και TOTAL.
Είτε για λόγους εξοικονόμησης δαπανών σε περίοδο πτώσης των τιμών του πετρελαίου, είτε εν αναμονή αλλαγών στους ενεργειακούς χάρτες, όλες οι εταιρείες αποφάσισαν την αναστολή των εργασιών τους στην περιοχή. Η Τουρκία, όμως, παρέμεινε και επέμεινε να δημιουργήσει τετελεσμένα αλλά και προσδοκίες για ανάκαμψη της οικονομίας της με τη συνδρομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Κυπριακής ΑΟΖ.
Αν της βγουν οι έρευνες, θα έχει μία από τις επιτυχίες που αναζητά ο Ερντογάν για να διασκεδάσει την κοινή του γνώμη και να μπει με περισσότερες αξιώσεις στο παιχνίδι αγωγών και των νέων γεωπολιτικών ισορροπιών.
Εχει ήδη στα χέρια του το όπλο της μεταφοράς του φυσικού αερίου της περιοχής στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω αγωγού που προτείνει να κατασκευαστεί στα δυτικά παράλια της Τουρκίας. Μπορεί για κάποιους (βλ. Ισραήλ) να μην είναι η ασφαλέστερη, είναι όμως σίγουρα η φθηνότερη λύση. Αρα και αρκετή για να πειθαναγκάσει τους ενδιαφερόμενους να ξανασκεφθούν τη στάση τους απέναντι στην Αγκυρα αρχίζοντας από την επανατοποθέτησή τους στο Κυπριακό.
Η τροπή των πραγμάτων ίσως αποδειχθεί ανατρεπτική. Οι πρώτες ενδείξεις κρύβονται, άλλωστε, στα συμφραζόμενα των αντιδράσεων της γείτονος στην πενταμερή διακήρυξη Γαλλίας, Ελλάδας, Αιγύπτου, Κύπρου και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με την οποία η Τουρκία καλείται να περιορίσει τη δράση της στην Ανατολική Μεσόγειο και να απομακρυνθεί από το μέτωπο της Λιβύης.
Ο πρόεδρος Ερντογάν την αποκάλεσε «άξονα του κακού». Στις δηλώσεις, όμως, του εκπροσώπου του τουρκικού ΥΠΕΞ Χαμί Ακσόι τονίζονται δύο αξιοπρόσεχτα σημεία: Το πρώτο είναι η παρατήρηση ότι η ειρήνη και η σταθερότητα στην περιοχή επιτυγχάνονται «μόνον μέσω ενός γνήσιου και ρεαλιστικού διαλόγου και μόνο μέσω συνεργασίας». Το δεύτερο είναι η κατηγορία που εκτοξεύεται εναντίον Κύπρου και Ελλάδας επειδή «αποφεύγουν την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό»(!).
Τι να σημαίνει άραγε αυτό; Μήπως ότι εφεξής η Τουρκία θα εμφανίζεται ως η επισπεύδουσα τη λύση;
Εχει πάντως τουλάχιστον τρεις καλούς λόγους να το κάνει.
Ο πρώτος είναι για να απαλλαγεί από το κόστος που αντιπροσωπεύει για την παραπαίουσα οικονομία της η συντήρηση του ψευδοκράτους και των κατοχικών στρατευμάτων.
Ο δεύτερος είναι για να πολλαπλασιάσει τα οικονομικά της οφέλη διεκδικώντας ως αντάλλαγμα της «εποικοδομητικής συμβολής» της στη λύση του Κυπριακού την αναγνώριση του δικαιώματος εκμετάλλευσης μέρους των πόρων της Κυπριακής ΑΟΖ.
Ο τρίτος είναι η ομαλοποίηση των σχέσεών της τόσο με την Ευρωπαϊκή Ενωση όσο και με το Ισραήλ.
Είναι άραγε αθώα η απουσία Ιταλίας και Ισραήλ από την πενταμερή; Ή την εξηγεί η πολλαπλής ανάγνωσης απάντηση στην πενταμερή που δόθηκε μέσω του ελεγχόμενου τουρκικού Τύπου (Eha Medya) με τη δημοσίευση του χάρτη-πρόταση για πλάγια οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας Τουρκίας - Ισραήλ;
Πάντως, ας μην ξεχαστεί και η απάντηση που έδωσε τον περασμένο Δεκέμβριο Ισραηλινός συνομιλητής σε ερώτηση χρήστη του επίσημου λογαριασμού Tweet του Ισραηλινού ΥΠΕΞ: «Είμαστε περήφανοι για τις διπλωματικές μας σχέσεις με την Τουρκία. Ελπίζουμε οι δεσμοί μας να γίνουν πιο δυνατοί στο μέλλον».
Πόσο έτοιμες είναι Κύπρος και Ελλάδα να χειριστούν ένα τέτοιο σενάριο;
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου 16 Μαϊου.
