Μέσα από διαξιφισμούς μεταξύ των ψηφοφόρων την περασμένη Πέμπτη το Ηνωμένο Βασίλειο πήρε την ιστορική απόφαση να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάστηκε «Brexit».
Σύμφωνα με έκθεση της Βουλής των Λόρδων, ωστόσο, αλλά και πρόσφατων δημοσκοπήσεων, μία μεγάλη πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας θεωρεί ότι η απόφαση αυτή είναι λάθος.
Πάνω από 150 Νομπελίστες επιστήμονες και πανεπιστημιακοί έχουν στείλει από τον Μάρτιο υπογεγραμμένη επιστολή στο Times για να εκφράσουν τις θέσεις και την ανησυχία τους, ενώ πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν το Brexit ως «καταστροφή» για την επιστήμη και την έρευνα που παράγεται στη Βρετανία.
Ο Lord Paul Drayson* ο οποίος έχει διατελέσει υπουργός Επιστήμης (Science Minister) της Βρετανίας, σε συνέντευξη του στο ηλεκτρονικό περιοδικό Scientific American, αναφέρεται στη σημασία της θέσης που καταλαμβάνει μια χώρα όταν διαπραγματεύεται μια επιχορήγηση εντός ή έκτος της Ε.Ε και τονίζει ότι επιστήμη που προάγει τον άνθρωπο μπορεί να υπάρξει μόνο μέσω της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ των χωρών.
Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Lord Paul Drayson στο scientificamerican.com.
Γιατί η επιστημονική κοινότητα αντιτίθεται τόσο έντονα στο Brexit;
Νομίζω ότι υπάρχει ένα σχεδόν φιλοσοφικό ζήτημα, το οποίο έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι άνθρωποι που εργάζονται στην επιστημονική κοινότητα πιστεύουν στην ιδέα, ότι η μεγάλη επιστημονική γνώση μπορεί να προκύψει μόνο μέσω της συνεργασίας. Και έτσι, η ιδέα ότι μια χώρα θα αποχωρήσει οικειοθελώς από την Ευρώπη μοιάζει με ανάθεμα για τους επιστήμονες.
Τα επιστημονικά οφέλη τα οποία έχουν αποκομίσει οι επιστήμονες μας εδώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν να κάνουν με την ελεύθερη συνεργασία τους με τους επιστήμονες στην Ευρώπη και υπάρχουν πραγματικά πολλά παραδείγματα, για τον τρόπο με τον οποίο η επιστημονική κοινότητα στο σύνολό της έχει επωφεληθεί από αυτή την αλληλεπίδραση. Για κάποια μεγάλα αντικειμενικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στον τομέα της επιστήμης - είτε όταν χρειαζόμαστε μεγάλες εγκαταστάσεις ή για να πραγματοποιήσουμε έρευνα σε διαφορετικές περιοχές - το γεγονός ότι είμαστε μέρος αυτής της ευρύτερης κοινότητας, είναι σαφώς χρήσιμο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν projects όπως το CERN ή το Horizon 2020. Αυτά ήταν σχέδια που διευκολύνθηκαν πολύ μέσω αυτής της φυσικής συνεργασίας, η οποία προέκυψε μέσα από το προνόμιο να είναι κάποιος μέρος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Πιστεύετε ότι το Brexit θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου να προσελκύει και κρατά στους κόλπους της κορυφαία ταλέντα της επιστήμης; Μπορεί ίσως οι επιστήμονες να επιλέξουν άλλα κράτη;
Είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και είναι σαφές πιστεύω, ότι η Οξφόρδη θα επηρεαστεί από το Brexit και θα δυσκολευτεί να διατηρήσει τη θέση της ως ένα Πανεπιστήμιο παγκοσμίου βεληνεκούς, διότι δεν θα μπορεί πλέον να προσελκύσει πολύ ταλαντούχους επιστήμονες, όπως τουλάχιστον συνέβαινε μέχρι σήμερα.
Διοικώ, επίσης, μια τεχνολογική εταιρεία στο Λονδίνο, η οποία στοχεύει σε ορισμένους τομείς αιχμής της επιστήμης, όπως είναι ο σχεδιασμός κεραιών ραδιοσυχνοτήτων, η ασύρματη ενέργεια, και η μηχανική εκπαιδευτικού λογισμικού. Σήμερα είμαστε μια μικρή εταιρεία, περίπου σαράντα άνθρωποι, αλλά επειδή εδρεύουμε στο Λονδίνο, και επειδή το Λονδίνο είναι μέρος της ΕΕ, μπορούμε να προσελκύσουμε ανθρώπους να ενταχθούν στην ομάδα μας από μέρη όπως η Ρουμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, ανθρώπους δηλαδή, που διαθέτουν διδακτορικά πτυχία σε αυτές τις επιστήμες. Είναι άνθρωποι που μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή στους επιστημονικούς μας στόχους.
Έτσι, το Brexit θα επηρεάσει όχι μόνο τα κορυφαία πανεπιστήμιά μας, αλλά και τις τεχνολογικές επιχειρήσεις επίσης, σε πολύ μεγάλο βαθμό. Σήμερα είμαστε εδώ, είναι «Εβδομάδα Τεχνολογίας του Λονδίνου» (σ.σ.20-26 Ιουνίου) γιορτάζουμε τη δύναμη που έχουμε εδώ στο Λονδίνο πάνω στις επιχειρήσεις τεχνολογίας. Το Brexit θα είναι ένα πραγματικό πλήγμα στη δυναμική που έχει αναπτυχθεί αυτή τη στιγμή, στην τεχνολογική σκηνή του Λονδίνου.
Το Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνει περίπου το 10% της επιστημονικής χρηματοδότησής του από επιχορηγήσεις της E.Ε, αλλά η πλευρά των υποστηρικτών του Brexit, λέει ότι τα συγκεκριμένα ποσοστά δεν θα μειωθούν απαραίτητα, καθώς κάποιες νομικές συμφωνίες θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους ερευνητές του Ηνωμένου Βασιλείου να εξακολουθήσουν να λαμβάνουν Ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις. Δεν θα μπορούσε αυτό να συμβεί;
Επειδή υπήρξα Υπουργός Επιστήμης και αρμόδιος για τις διαπραγματεύσεις σ'' αυτά τα θέματα, ξέρω τι είναι να διαπραγματεύεσαι από τη θέση μιας χώρας που βρίσκεται εντός σκηνικού. Είναι τελείως διαφορετικό από το να είσαι μία χώρα εκτός, είναι καλύτερα σίγουρα να είσαι μέσα.
Είναι νομίζω κάτι παραπάνω από προφανές, ότι όταν είσαι μέρος ενός πράγματος, τότε οι συνεταίροι σου σε αναγνωρίζουν ως συνομιλητή στον καθορισμό των θεμάτων ημερήσιας διάταξης. Αν δεν είσαι, τότε είναι και δίκαιο και σωστό για την άλλη πλευρά να σου πει: «Λυπάμαι, δεν είσαι μέρος αυτού του πράγματος. Μπορείς να συνεργαστείς, αλλά με τους δικούς μας όρους». Δεν είναι το πρόβλημα, λοιπόν, ότι δεν θα μπορούμε να διαπραγματευτούμε, ούτε ότι δεν θα υπάρξουν από κοινού ερευνητικές εργασίες, το πρόβλημα είναι ακριβώς ότι οι όροι υπό τους οποίους θα γίνουν αυτές οι ερευνητικές επιστημονικές συνεργασίες. Το ποσοστό της έρευνας που θα προέρχεται από το Ηνωμένο Βασίλειο και ως εκ τούτου και η ποιότητα της επιστήμης που υπάρχει εδώ, θα μειωθεί σημαντικά.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι τομείς της επιστήμης ή της τεχνολογίας που θα μπορούσαν να υποστούν τις μεγαλύτερες επιπτώσεις;
Πάρτε για παράδειγμα την Αεροδιαστημική τεχνολογία, όπου η Ευρώπη έχει μια ενεργή και επιτυχημένη βιομηχανία. Ποιος είναι ο ανταγωνιστής της Boeing; Είναι η Airbus. Γιατί είναι Airbus ανταγωνιστική; Επειδή έχετε πολύ έξυπνους ανθρώπους εδώ στο Ηνωμένο Βασίλειο που ξέρουν πώς να σχεδιάσουν φτερά χρησιμοποιώντας συνθετικά υλικά. Τώρα, για να είσαι σε θέση να αναλάβεις την έρευνα στην αεροδιαστημική τεχνολογία επόμενης γενιάς, χρειάζεσαι μια βιομηχανική βάση που να μπορεί να συντηρήσει πολύ ακριβές και μεγάλες εγκαταστάσεις, οι οποίες είναι απαραίτητες για να κάνεις την έρευνα.
Μέρος της σημασίας του να είμαστε κομμάτι της Ευρώπης - όπως είναι παγιωμένη σήμερα η παγκόσμια βιομηχανία του εναέριου χώρου - είναι ότι η Ευρώπη έχει έξυπνα αναγνωρίσει πού βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των εμπειρογνωμόνων. Για παράδειγμα, το Bristol είναι μία περιοχή που από παλιά στη δεκαετία του ''40 είχε αναπτύξει πραγματική εμπειρία στην επιστήμη της αεροδυναμικής και τη σχεδίαση φτερών και είναι ακόμα πολύ επιτυχημένη στην αεροδιαστημική βιομηχανία. Αν δεν είμαστε πλέον μέρος της Ευρώπης, τότε αυτό θα επηρεάσει σημαντικά τη μελλοντική αναπτυξιακή πορεία της Airbus, και θα υπάρχουν επιπτώσεις. Κι αυτό έχει να κάνει με έναν μόνο κλάδο.
Επίσης, νομίζω ότι οι άνθρωποι διαμαρτύρονται συχνά για τη γραφειοκρατία, αλλά πρέπει να μιλήσουμε και για τους κανονισμούς που υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη και πραγματικά βοηθούν τους ανθρώπους να ζουν καλύτερα. Αυτό το ρυθμιστικό πλαίσιο που υπάρχει δίνει την ευκαιρία σε μικρές εταιρείες τεχνολογίας, όπως η δική μου, να αναπτύξει πολύ πιο εύκολα προϊόντα, τα οποία εάν πάρουν έγκριση, θα μπορούν να κυκλοφορήσουν στο σύνολο της ευρωπαϊκής αγοράς και όχι μόνο σε ένα κράτος – μέλος. Ως εκ τούτου, οι εταιρείες τεχνολογίας μπορούν να εμπορεύονται τα προϊόντα τους πιο αποτελεσματικά και η αγορά είναι συνέχεια ανοιχτή κάτι που δεν θα συνέβαινε αν δεν ήμασταν μέλη.
Έτσι μπορείτε να δείτε ολόκληρη την αλυσίδα της καινοτομίας - την εφεύρεση, την ανακάλυψη, την έρευνα στη μία πλευρά, μέσα από την εμπορευματοποίηση της έρευνας την ανάπτυξη νέων προϊόντων στην αγορά και τη δημιουργία κέρδους, όλα αυτά θα επηρεαστούν αρνητικά από την απόφαση να αποχωρήσουμε. Ναι, θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε ως έθνος, αλλά θα πρέπει να συρρικνωθούμε κατά την αναχώρησή μας.
* O Lord Paul Drayson ήταν υπουργός Επιστημών της Βρετανίας (2008-2010) και σήμερα είναι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Drayson Technologies που εδρεύει στο Λονδίνο, και αναπτύσσει ασύρματες συσκευές ενέργειας και αισθητήρες ασύρματων δικτύων.
Επιμέλεια: Γιάννα Σουλάκη
