Η ΧΑΠ, ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, είναι μια διαταραχή των πνευμόνων που δυσκολεύει την αναπνοή. Τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο ήπια που οι άνθρωποι λανθασμένα θεωρούν ότι «γερνάνε». Τα άτομα με ΧΑΠ μπορεί να αναπτύξουν χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα ή και τα δύο. Η ΧΑΠ τείνει να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, αλλά η έγκαιρη διάγνωσή της, μαζί με καλή φροντίδα, μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να παραμείνουν ενεργοί και μπορεί να επιβραδύνουν τη νόσο.
Συμπτώματα ΧΑΠ
Μέσα στους πνεύμονες, η ΧΑΠ μπορεί να φράξει τους αεραγωγούς και να βλάψει τους μικροσκοπικούς σάκους που μοιάζουν με μπαλόνια (κυψελίδες) που απορροφούν το οξυγόνο. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να προκαλέσουν τα ακόλουθα συμπτώματα:
Δύσπνοια σε καθημερινές δραστηριότητες, συριγμός, σφίξιμο στο στήθος, συνεχής βήχας, παραγωγή πολλής βλέννας (πτύελα), αίσθημα κόπωσης, συχνά κρυολογήματα ή γρίπη.
Προχωρημένα συμπτώματα ΧΑΠ
Η σοβαρή ΧΑΠ μπορεί να δυσκολέψει το περπάτημα, το μαγείρεμα, τον καθαρισμό του σπιτιού ή ακόμα και το μπάνιο. Ο βήχας με υπερβολική βλέννα και το αίσθημα δύσπνοιας μπορεί να επιδεινωθούν. Η προχωρημένη ασθένεια μπορεί επίσης να προκαλέσει:
Πρησμένα πόδια ή πόδια από συσσώρευση υγρών, απώλεια βάρους, λιγότερη μυϊκή δύναμη και αντοχή, πονοκέφαλος το πρωί, μπλε ή γκρίζα χείλη ή νύχια (λόγω χαμηλών επιπέδων οξυγόνου).
ΧΑΠ: Χρόνια βρογχίτιδα
Αυτή η κατάσταση είναι το κύριο πρόβλημα για ορισμένα άτομα με ΧΑΠ. Το σύμπτωμά του είναι ένας έντονος βήχας με άφθονη βλέννα (φλέγμα). Μέσα στους πνεύμονες, οι μικροί αεραγωγοί έχουν διογκωμένα τοιχώματα, συνεχή ροή βλέννας και ουλές. Η παγιδευμένη βλέννα μπορεί να εμποδίσει τη ροή του αέρα και να γίνει έδαφος αναπαραγωγής μικροβίων. Ο «βήχας του καπνιστή» είναι τυπικά σημάδι χρόνιας βρογχίτιδας. Ο βήχας είναι συχνά χειρότερος το πρωί και σε υγρό, κρύο καιρό.
ΧΑΠ: Εμφύσημα
Το εμφύσημα καταστρέφει τους μικροσκοπικούς αερόσακους στους πνεύμονες των ατόμων, οι οποίοι φουσκώνουν όταν παίρνουν μια αναπνοή και μεταφέρεται οξυγόνο στο αίμα. Επίσης, διώχνουν το διοξείδιο του άνθρακα, ένα απόβλητο αέριο, όταν γίνεται εκπνοή. Όταν υπάρχει εμφύσημα, αυτοί οι ευαίσθητοι αερόσακοι δεν μπορούν να διαστέλλονται και να συστέλλονται σωστά. Με τον καιρό, η βλάβη καταστρέφει τους αερόσακους, αφήνοντας μεγάλες τρύπες στους πνεύμονες, οι οποίες παγιδεύουν τον αέρα. Τα άτομα με εμφύσημα μπορεί να έχουν μεγάλο πρόβλημα στην εκπνοή.
Διάγνωση: Φυσική εξέταση
Πρώτα, ο γιατρός θα ακούσει το στήθος καθώς αναπνέει το άτομο, στη συνέχεια θα το ρωτήσει για το ιστορικό καπνίσματος και εάν έχει οικογενειακό ιστορικό ΧΑΠ. Η ποσότητα οξυγόνου στο αίμα μπορεί να μετρηθεί με μια εξέταση αίματος ή ένα παλμικό οξύμετρο, μια ανώδυνη συσκευή που κουμπώνει στο δάχτυλο.
Διάγνωση: Σπιρομέτρηση Αναπνοής
Η σπιρομέτρηση είναι η κύρια εξέταση για τη ΧΑΠ. Μετρά πόσο αέρα μπορεί να μετακινήσει ο άνθρωπος μέσα και έξω από τους πνεύμονες και πόσο γρήγορα το κάνει. Παίρνει μια βαθιά ανάσα και φυσά όσο πιο δυνατά μπορεί σε ένα σωλήνα. Μπορεί να επαναλάβει την εξέταση αφού εισπνεύσει μια εισπνοή βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου, που ανοίγει τους αεραγωγούς. Η σπιρομέτρηση μπορεί να βρει προβλήματα ακόμη και πριν εμφανιστούν συμπτώματα ΧΑΠ. Βοηθά επίσης στον προσδιορισμό του σταδίου της ΧΑΠ.
Διάγνωση: Ακτινογραφία θώρακος
Η ακτινογραφία θώρακος δεν χρησιμοποιείται για τη διάγνωση της ΧΑΠ, αλλά μπορεί να βοηθήσει στον αποκλεισμό καταστάσεων που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα, όπως η πνευμονία. Στην προχωρημένη ΧΑΠ, μια ακτινογραφία θώρακος μπορεί να δείξει πνεύμονες που φαίνονται πολύ μεγαλύτεροι από το κανονικό.
Θεραπεία: Βρογχοδιασταλτικά
Τα βρογχοδιασταλτικά είναι φάρμακα που χαλαρώνουν τους μύες των αεραγωγών για να τους βοηθήσουν να διατηρηθούν ανοιχτοί και να διευκολύνουν την αναπνοή. Τα αντιχολινεργικά, ένας τύπος βρογχοδιασταλτικών, χρησιμοποιούνται συχνά από άτομα με ΧΑΠ. Τα βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης διαρκούν περίπου τέσσερις έως έξι ώρες και χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες. Τα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης μπορούν να χρησιμοποιούνται καθημερινά για άτομα με πιο επίμονα συμπτώματα. Τα άτομα με ΧΑΠ μπορούν να χρησιμοποιούν και τους δύο τύπους βρογχοδιασταλτικών.
Θεραπεία: Κορτικοστεροειδή
Εάν τα βρογχοδιασταλτικά δεν παρέχουν αρκετή ανακούφιση, τα άτομα με ΧΑΠ μπορεί να πάρουν κορτικοστεροειδή. Αυτά λαμβάνονται συνήθως με συσκευή εισπνοής. Μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή στους αεραγωγούς. Τα στεροειδή μπορούν επίσης να χορηγηθούν με χάπι ή με ένεση για τη θεραπεία έξαρσης της ΧΑΠ.
Θεραπεία: Εκπαίδευση πνευμόνων
Τα μαθήματα πνευμονικής αποκατάστασης διδάσκουν στους ανθρώπους τρόπους να συμβαδίζουν με τις καθημερινές τους δραστηριότητες χωρίς τόση δύσπνοια. Συγκεκριμένες ασκήσεις βοηθούν στην οικοδόμηση μυϊκής δύναμης, συμπεριλαμβανομένων των μυών που χρησιμοποιούνται στην αναπνοή. Θα μάθουν επίσης να διαχειρίζονται το άγχος και να ελέγχουν την αναπνοή.
Θεραπεία: Οξυγονοθεραπεία
Η σοβαρή ΧΑΠ μειώνει το οξυγόνο στο αίμα, επομένως μπορεί να χρειαστεί επιπλέον οξυγόνο για το σώμα. Μπορεί να βοηθήσει να παραμείνουν δραστήριοι χωρίς να αισθάνονται κουρασμένοι ή λαχανιασμένοι και να προστατεύσουν τον εγκέφαλο, την καρδιά και άλλα όργανα. Εάν έχουν ΧΑΠ και χρειάζονται συμπληρωματικό οξυγόνο, συνήθως θα λαμβάνουν το οξυγόνο μέσω του σωλήνα από μια φιάλη οξυγόνου στα ρουθούνια. Το κάπνισμα, τα κεριά και άλλες φλόγες είναι απαγορευμένα κοντά σε φιάλες οξυγόνου.
Θεραπεία: Αντιβιοτικά
Τα άτομα με ΧΑΠ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για πνευμονικές λοιμώξεις από τα υγιή άτομα. Εάν ο βήχας και η δύσπνοια επιδεινωθούν ή αν εμφανίσουν πυρετό, πρέπει να μιλήσουν με το γιατρό τους. Αυτά είναι σημάδια ότι μια πνευμονική λοίμωξη μπορεί να επικρατεί και ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα που θα βοηθήσουν στην εξάλειψή της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Μπορεί επίσης να χρειαστούν προσαρμογές στο θεραπευτικό σχήμα της ΧΑΠ.
Θεραπεία: Χειρουργική
Ένας μικρός αριθμός ατόμων με ΧΑΠ μπορεί να ωφεληθεί από τη χειρουργική επέμβαση. Η βουλεκτομή και η χειρουργική επέμβαση μείωσης όγκου πνεύμονα αφαιρούν τα άρρωστα μέρη του πνεύμονα, επιτρέποντας στον υγιή ιστό να αποδώσει καλύτερα και διευκολύνοντας την αναπνοή. Μια μεταμόσχευση πνεύμονα μπορεί να βοηθήσει ορισμένα άτομα με τη σοβαρότερη ΧΑΠ που έχουν πνευμονική ανεπάρκεια, αλλά μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές.
ΧΑΠ και Άσκηση
Το περπάτημα είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούν να κάνουν τα άτομα με ΧΑΠ. Ακόμα κι αν έχουν σοβαρή ΧΑΠ, μπορεί να είναι σε θέση να φτάσουν τα 30 λεπτά περπάτημα κάθε φορά. Πάντα καλό είναι να συζητούν τα σχέδια άσκησης με το γιατρό τους.
Τι προκαλεί ΧΑΠ;
Περίπου το 90% των ατόμων με ΧΑΠ είναι νυν ή πρώην καπνιστές και η νόσος τους εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών. Το παθητικό κάπνισμα και η έκθεση σε περιβαλλοντικούς ερεθιστικούς παράγοντες και την ρύπανση μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο για ΧΑΠ. Σε σπάνιες περιπτώσεις, το DNA που περνά από μια οικογένεια μπορεί να οδηγήσει σε ΧΑΠ, ακόμη και σε μη καπνιστές. Μία από αυτές τις γενετικές καταστάσεις ονομάζεται ανεπάρκεια άλφα-1 αντιτρυψίνης (AAT).
Πώς βοηθάει η διακοπή του καπνίσματος
Οι καπνιστές με ΧΑΠ θα χάσουν τη λειτουργία των πνευμόνων πιο γρήγορα. Ο καπνός του τσιγάρου καταστρέφει τις μικροσκοπικές βλεφαρίδες που μοιάζουν με τρίχες που κανονικά επιδιορθώνουν και καθαρίζουν τους αεραγωγούς και βλάπτουν τους πνεύμονες και με άλλους τρόπους. Η διακοπή θα επιβραδύνει ή θα σταματήσει τη βλάβη και είναι απλώς το πιο σημαντικό βήμα που μπορούν να κάνουν για τη ΧΑΠ. Θα έχουν επίσης τα άλλα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος: τα τρόφιμα έχουν καλύτερη γεύση και θα μειωθεί ο κίνδυνος καρδιακών παθήσεων.
ΧΑΠ και δίαιτα
Η υγιεινή διατροφή είναι σημαντική για τα άτομα με ΧΑΠ. Το υπερβολικό βάρος μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την αναπνοή και το λιποβαρές μπορεί να κάνει τους ανθρώπους με ΧΑΠ αδύναμους. Ο γιατρός μπορεί να προτείνει το καλύτερο διατροφικό πρόγραμμα για απώλεια βάρους.
ΧΑΠ και Καρκίνος
Πολλοί άνθρωποι με ΧΑΠ αναπτύσσουν επίσης καρκίνο του πνεύμονα, πιθανότατα λόγω ιστορικού καπνίσματος τσιγάρων. Οι ερευνητές μελετούν εάν συγκεκριμένα γονίδια κάνουν μερικούς ανθρώπους πιο ευάλωτους στη ΧΑΠ ή στον καρκίνο ή και στις δύο ασθένειες. Η χρόνια φλεγμονή, που προκαλείται από το κάπνισμα ή άλλους ερεθιστικούς παράγοντες των πνευμόνων, μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στη ΧΑΠ και τον καρκίνο.
Ζώντας με ΧΑΠ
Είναι σημαντικό οι άνθρωποι με ΧΑΠ να παραμένουν δραστήριοι, ακόμα κι αν αισθάνονται δύσπνοια. Μπορεί να χρειαστεί να ρυθμίσουν τον εαυτό τους ή να χρησιμοποιήσουν οξυγονοθεραπεία, αλλά το να παραμένουν δραστήριοι θα τους κάνει πιο δυνατούς. Πρέπει ν' αποφεύγουν το παθητικό κάπνισμα, τις χημικές αναθυμιάσεις και άλλα ερεθιστικά των πνευμόνων. Σημαντικό επίσης είναι να εμβολιαστούν κατά της γρίπης και της πνευμονιοκοκκικής νόσου. Επιβάλλεται συχνό πλύσιμο των χεριών και ν΄ αποφεύγεται η επαφή με ασθενείς κατά την περίοδο του κρυολογήματος και της γρίπης.
