Εάν όλοι μπορούσαν να πάρουν ένα μόνο χάπι που να μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, καρκίνου, διαβήτη, νευρολογικών ασθενειών όπως η άνοια και η νόσος του Πάρκινσον και γενικά από πρόωρο θάνατο, θα το έπαιρναν; Άσχημα νέα: Δεν υπάρχει φάρμακο που να μπορεί να κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Αλλά ένα φαγητό μπορεί: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Μπορεί να είναι η απόλυτη υπερτροφή.
«Δεν υπάρχει πραγματικά κανένα άλλο τρόφιμο που να προσφέρει αυτό το φάσμα πλεονεκτημάτων», είπε η Mary Flynn, PhD, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Brown που ερευνά το ελαιόλαδο για περισσότερα από 20 χρόνια.
Μόλις αυτή την εβδομάδα, νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έδειξε ότι οι άνθρωποι που τρώνε περισσότερο από μισή κουταλιά της σούπας την ημέρα είχαν 28% χαμηλότερο κίνδυνο να πεθάνουν από άνοια σε σχέση με εκείνους που το τρώνε σπάνια.
Μετά από δεκαετίες δημοφιλούς έρευνας, το ελαιόλαδο έχει πολλούς ακόλουθους. Στο TikTok, τα βίντεο σχετικά με την καθημερινή κατανάλωση ελαιόλαδου έχουν λάβει περισσότερες από 1 δισεκατομμύριο προβολές. Αρκετές εταιρείες προσφέρουν πλέον ελαιόλαδο «ιατρικής ποιότητας» που περιέχει υψηλότερα επίπεδα ευεργετικών ενώσεων. Οι ηθοποιοί Brie Larson και Chloe Grace Moretz το χρησιμοποιούν για να καθαρίσουν τα πρόσωπά τους και η Jennifer Lopez πιστώνει το ελαιόλαδο και όχι το μπότοξ για τη λάμψη της που αψηφά την ηλικία. Νωρίτερα φέτος, η Starbucks παρουσίασε μια σειρά ποτών καφέ που παρασκευάζονται με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.
Ελαιόλαδο και Υγεία: Η μεγάλη εικόνα
Για 6 δεκαετίες, από τότε που η αρχική Μελέτη Επτά Χωρών επέστησε την προσοχή στη Μεσογειακή Διατροφή και τη γενναιόδωρη χρήση του ελαιόλαδου, οι ερευνητές εξετάζουν τα οφέλη για την υγεία αυτού του χρυσού υγρού. Και είναι πολλοί.
Μια ανάλυση προηγούμενων μελετών του 2022, που κάλυπτε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, διαπίστωσε ότι κάθε επιπλέον 5 γραμμάρια που καταναλώνονται καθημερινά (δηλαδή λίγο περισσότερο από ένα κουταλάκι του γλυκού) μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου συνολικά κατά 4%.
Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες, μια ισχυρή ομάδα αντιοξειδωτικών που καταπολεμούν τις φλεγμονές.
«Η φλεγμονή είναι η βάση οποιασδήποτε ασθένειας», είπε η Kristin Kirkpatrick, εγγεγραμμένη διαιτολόγος διατροφολόγος στην κλινική του Κλίβελαντ. «Επομένως, αν δούμε τη φλεγμονή ως βάση, τότε μπορούμε να δούμε ότι το ελαιόλαδο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση πολλών διαφορετικών καταστάσεων».
Οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν πώς ακριβώς λειτουργούν αυτές οι πολυφαινόλες, αλλά έχουν βρει σταθερά παρόμοια αποτελέσματα σε μια μεγάλη ποικιλία περιοχών του σώματος.
«Ως επιστήμονας, είμαι περίεργος: Ποιος είναι ο μηχανισμός; Πώς λειτουργεί αυτό το πράγμα;» είπε ο Τάσος Κυριακίδης, PhD, επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Yale και ένας από τους διοργανωτές του ετήσιου Συμποσίου του Yale για το Ελαιόλαδο και την Υγεία. «Αλλά έχει πραγματικά σημασία αν δίνει σε κάποιον ένα υγιές αποτέλεσμα στο τέλος; Ενδιαφέρεται κάποιος που ζει σε ένα χωριό στη Σικελία για το πώς αυτό το πράγμα με βοηθάει να είμαι 95 ετών και τόσο ευκρινής όσο ποτέ;»
Το ελαιόλαδο και η καρδιά
Η μελέτη των επτά χωρών εξέτασε συγκεκριμένα τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Εξήντα πέντε χρόνια αργότερα, η ιδέα ότι το ελαιόλαδο βοηθά την καρδιά γίνεται αποδεκτή ως γεγονός, επειδή είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά και πολυφαινόλες που είναι υγιεινά για την καρδιά. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων επιτρέπει στα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα με αρκετή ορισμένη πολυφαινόλη να κάνουν ισχυρισμούς υγείας που σχετίζονται με την καρδιά στις ετικέτες τους.
«Αυτή είναι μια μεγάλη, μεγάλη δήλωση, που βασίζεται σε πολλά συσσωρευμένα στοιχεία», λέει ο Κυριακίδης.
Το ελαιόλαδο και ο εγκέφαλός
Αυτή η νέα μελέτη του Χάρβαρντ για το ελαιόλαδο και τους θανάτους που σχετίζονται με την άνοια βασίζεται σε προηγούμενα ευρήματα. Η Anne-Julie Tessier, PhD, μεταδιδακτορική υπότροφος στο Harvard T.H. Chan School of Public Health, παρουσίασε τα ευρήματα στην ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Εταιρείας Διατροφής. Είπε ότι ξεκίνησαν τη μελέτη επειδή υπάρχουν τόσα πολλά στοιχεία ότι η Μεσογειακή Διατροφή βοηθά στη γνωστική λειτουργία, τη γνωστική έκπτωση και τον κίνδυνο άνοιας.
«Το ελαιόλαδο είναι ένα σημαντικό ποσοστό των θερμίδων στη δίαιτα, επομένως έκανε πολύ ενδιαφέρον να δούμε συγκεκριμένα τη θανατηφόρα άνοια», είπε. Η αντικατάσταση μόνο ενός κουταλιού του γλυκού μαργαρίνη ή μαγιονέζα με την ίδια ποσότητα ελαιόλαδου κάθε μέρα μείωσε τον κίνδυνο κατά 8%-14%.
Ο Κυριακίδης, επίσης, έχει ερευνήσει τις επιδράσεις του ελαιόλαδου στον εγκέφαλο. Μια μικρή μελέτη είχε πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα: Η καθημερινή κατανάλωση βελτίωσε σημαντικά τα συμπτώματα άνοιας σε άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση.
Ελαιόλαδο και καρκίνος, διαβήτης και άλλα
Ενώ οι επιδράσεις του ελαιόλαδου στην καρδιαγγειακή και εγκεφαλική υγεία έχουν λάβει τη μεγαλύτερη προσοχή, οι ερευνητές έχουν βρει πολλά άλλα οφέλη:
Καρκίνος: Μια ανάλυση 45 μελετών διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν περισσότερο παρθένο ελαιόλαδο είχαν 31% χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου από εκείνους που κατανάλωναν λιγότερο.
Διαβήτης: Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου μπορεί να μειώσει τα σάκχαρα νηστείας στο αίμα και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η κατανάλωση 25 γραμμαρίων την ημέρα (λίγο λιγότερο από δύο κουταλιές της σούπας) μειώνει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 κατά 22%
Ανακούφιση από τον πόνο: Η ελαιοκανθάλη, μια πολυφαινόλη που βρίσκεται στο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες παρόμοιες με την ιβουπροφαίνη. Ο Κυριακίδης θεωρεί τον εαυτό του ζωντανή απόδειξη αυτού: Από τότε που ξεκίνησε να χρησιμοποιεί αποκλειστικά έξτρα παρθένο ελαιόλαδο πριν από 9 χρόνια (ακόμη και για ψήσιμο) δεν έχει πάρει ούτε μια ιβουπροφαίνη ή άλλο κοινό παυσίπονο, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του τριάθλου.
Περιποίηση δέρματος: Η έρευνα είναι λιγότερο σαφής εδώ (κανείς δεν έχει αποδείξει ότι το ελαιόλαδο μπορεί να καθαρίσει την ακμή, για παράδειγμα) αλλά οι διασημότητες μπορεί να κάνουν κάτι. Οι φαινολικές ενώσεις του ελαιόλαδου έχουν υψηλότερες αντιοξειδωτικές ιδιότητες από τη βιταμίνη Ε, η οποία χρησιμοποιείται εδώ και πολύ καιρό στη φροντίδα του δέρματος, και τα αντιφλεγμονώδη αποτελέσματά της φαίνεται να βοηθούν επίσης.
Υγεία του εντέρου: Οι ερευνητές μόλις ξεκινούν εδώ, αλλά τα αποτελέσματα είναι πολλά υποσχόμενα. «Το μικροβίωμα του εντέρου θα δει μεγάλη ερευνητική δραστηριότητα στο μέλλον», είπε ο Κυριακίδης. «Οτιδήποτε έχει να κάνει με το ανοσοποιητικό σύστημα, εκεί επεξεργάζεται. Ένα υγιές περιβάλλον θα οδηγήσει σε ένα υγιές σύστημα, το οποίο στη συνέχεια επηρεάζει όλα τα άλλα».
Πώς να γίνει επιλογή και χρήση ελαιόλαδου για την υγεία
Για να έχει κάποιος αυτά τα οφέλη για την υγεία, πρέπει να χρησιμοποιείται εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Προέρχεται από το πρώτο πάτημα του καρπού, που γίνεται χωρίς θερμικές ή χημικές εκχυλίσεις. Επειδή είναι τόσο φρέσκο, περιέχει τα υψηλότερα επίπεδα πολυφαινολών.
Δεν υπάρχει καθολικά συμφωνημένη δοσολογία, αλλά οι περισσότερες κλινικές δοκιμές στοχεύουν στην αναπαραγωγή της ποσότητας στη μέση μεσογειακή διατροφή: δύο έως τέσσερις κουταλιές της σούπας την ημέρα. Αυτό αθροίζεται σε αρκετό ελαιόλαδο. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει δύο λίτρα το μήνα! Στις Η.Π.Α., καταναλώνουν κατά μέσο όρο σχεδόν ένα λίτρο κάθε χρόνο.
«Αν καταναλώναμε όλοι δύο κουταλιές της σούπας έξτρα παρθένο ελαιόλαδο την ημέρα, θα ήμασταν στο ένα λίτρο το μήνα», λέει ο Κυριακίδης.
Και μπορεί να δείτε κάποια οφέλη να ισχύουν σε μόλις 3 εβδομάδες, σύμφωνα με την Flynn.
Όσοι γνωρίζουν, μπορούν να αναζητήσουν το αγνό παρθένο ελαιόλαδο, και να χρησιμοποιήσουν συμβουλές για την επιλογή αυτών των χρήσιμων πολυφαινολών:
Μπορούν οπωσδήποτε να αγοράσουν ελαιόλαδο πλούσιο σε πολυφαινόλες από το σούπερ μάρκετ. Το ακριβό δεν σημαίνει απαραίτητα το καλύτερο, αλλά το φθηνό σχεδόν σίγουρα σημαίνει ότι δεν θα έχουν τα οφέλη που περιμένουν. «Σκεφτείτε τη δουλειά που συνεπάγεται το μάζεμα των ελιών, η παραγωγή του λαδιού, η εμφιάλωσή του και η αποστολή του για πώληση», λέει η Flynn. «Με όλα αυτά, ένα τυπικό μπουκάλι των 500 ml δεν μπορεί να κοστίζει λιγότερο από 10 δολάρια για το αμερικανικό λάδι και από την Ευρώπη 12-15 ευρώ».
Για το υψηλότερης ποιότητας λάδι από τις ΗΠΑ, πρέπει να ελεγχθεί η λίστα συστατικών. Θα πρέπει να λέει "ελαιόλαδο Καλιφόρνιας". Σ΄ αυτό, το κράτος έθεσε υψηλότερα πρότυπα για το αγνό παρθένο ελαιόλαδο από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ και το Διεθνές Συμβούλιο Ελιάς, το οποίο καλύπτει την Ευρώπη και τη Μεσόγειο.
Ένας τρόπος για να εντοπιστεί ένα μπουκάλι υψηλής ποιότητας: Έχει τυπωμένη την ημερομηνία συγκομιδής στην ετικέτα. Όσο πιο φρέσκο, τόσο το καλύτερο.
Εκτός από το χρόνο, το φως και η θερμοκρασία μπορούν επίσης να υποβαθμίσουν την ποιότητα του αγνού παρθένου ελαιόλαδου. Καλό είναι να αγοραστεί σε μεταλλικά κουτιά ή σκούρα μπουκάλια και ν΄ αποθηκευτεί σε δροσερό, ξηρό μέρος.
Αν η ιδέα να καταναλωθεί ένα σφηνάκι ελαιόλαδο όπως κάνουν σε αυτά τα βίντεο του TikTok προκαλεί ανατριχίλα, δεν υπάρχει φόβος. Καμία μελέτη δεν έχει δείξει ότι η απευθείας λήψη του παρέχει περισσότερα οφέλη. Στην πραγματικότητα, ορισμένα λαχανικά πρέπει να μαγειρεύονται σε λάδι για να έχουν οι καταναλωτές πρόσβαση στα θρεπτικά συστατικά τους.
Όσον αφορά τις θερμίδες, κάθε κουταλιά της σούπας έχει 120 από αυτές. Αλλά όσον αφορά το ότι βλάπτει την υγεία με κάποιο τρόπο, η απάντηση φαίνεται να είναι αρνητική.
«Δεν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις από το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο», λέει η Flynn. «Στην πραγματικότητα, περισσότερα οφέλη μπορούν να βρεθούν με περισσότερο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο».
