Το άγχος, η κατάθλιψη και ο COVID-19 μπορεί να είναι ένας κακός συνδυασμός για τον εγκέφαλο και τη μακροπρόθεσμη υγεία.
Έχοντας άγχος και κατάθλιψη πριν από λοίμωξη από τον COVID αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης long COVID-19, ανακάλυψαν ερευνητές.
Όσοι πάσχουν από long COVID και αναπτύσσουν άγχος και κατάθλιψη μετά από μόλυνση μπορεί να επιβάρυνση του εγκεφάλου σε περιοχές που ρυθμίζουν τη μνήμη, το συναίσθημα και άλλες λειτουργίες.
Οι ειδικοί γνωρίζουν ήδη ότι η κατάθλιψη και το άγχος σχετίζονται με φλεγμονές και δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού, ίσως βοηθώντας στην εξήγηση της σχέσης μεταξύ αυτών των καταστάσεων ψυχικής υγείας, του κινδύνου long COVID και των αλλαγών στον εγκέφαλο.
Οι εγκεφαλικές αλλαγές που συνοδεύουν μια λοίμωξη από COVID έχουν απασχολήσει τους ερευνητές νωρίτερα στην πανδημία, όταν οι ερευνητές της Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσαν ατροφία του εγκεφάλου, απώλεια φαιάς ουσίας και μείωση της γνωστικής ικανότητας σε όσους είχαν μολυνθεί με COVID σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν μολυνθεί.
Κοινές συνθήκες
Οι συνέπειες της έρευνας που συνδέουν το άγχος, την κατάθλιψη και το long COVID-19 είναι εκτεταμένες. Σύμφωνα με το CDC, το 12,5% των ενηλίκων των ΗΠΑ έχουν τακτικά συναισθήματα άγχους (καθώς και νευρικότητας και ανησυχίας) και η τελευταία δημοσκόπηση της Gallup διαπίστωσε ότι σχεδόν το 18% των ενηλίκων επί του παρόντος έχουν ή υποβάλλονται σε θεραπεία για κατάθλιψη.
Διαχείριση των συμπτωμάτων του long COVID
Tο 10% των ενηλίκων που έχουν μολυνθεί στις ΗΠΑ έχουν long COVID-19, σύμφωνα με το CDC, και μεταξύ των ενηλίκων των ΗΠΑ που έχουν μολυνθεί, το 27% έχει αναφέρει long COVID. Το long COVID έχει οριστεί από το CDC με συμπτώματα όπως κόπωση, ομίχλη του εγκεφάλου και βήχας που επιμένουν για περισσότερο από 4 εβδομάδες και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως συμπτώματα που επιμένουν για 3 μήνες ή περισσότερο.
Ακολουθεί μια σύνοψη του τι δείχνει η έρευνα σχετικά με την ψυχική υγεία και τον long COVID (μαζί με άλλες έρευνες που διαπιστώνουν ότι η προσοχή στις συνήθειες υγείας μπορεί να μειώσει αυτόν τον κίνδυνο).
Προϋπάρχουσα κατάθλιψη, άγχος και long COVID
Ένα ιστορικό ζητημάτων ψυχικής υγείας (συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους, της ανησυχίας, του στρες και της μοναξιάς) αυξάνει τον κίνδυνο μακροχρόνιας εμφάνισης COVID μετά από μόλυνση, ανακάλυψαν ερευνητές του Χάρβαρντ.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν δεδομένα από τρεις μεγάλες, συνεχιζόμενες μελέτες στις οποίες συμμετείχαν σχεδόν 55.000 συμμετέχοντες για να προσδιορίσουν τις επιπτώσεις των υψηλών επιπέδων ψυχολογικής δυσφορίας πριν τη μόλυνση από τον COVID-19.
«Η μελέτη μας βασίστηκε αποκλειστικά σε έρευνες», δήλωσε η Siwen Wang, MD, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ερευνητής στο Harvard's T.H. Chan School of Public Health στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Κατά την έναρξη της έρευνας τον Απρίλιο του 2020, κανένας από τους συμμετέχοντες δεν ανέφερε τρέχουσα ή προηγούμενη λοίμωξη από COVID. Απάντησαν σε έρευνες σχετικά με την ψυχολογική δυσφορία στην αρχή της μελέτης, σε 6 μηνιαίες χρονικές στιγμές, στη συνέχεια ανά τρίμηνο έως τον Νοέμβριο του 2021.
Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, 3.193 άτομα ανέφεραν θετικό τεστ COVID και το 43% αυτών, ή 1.403 άτομα, εμφάνισαν long COVID. Αυτός ο αριθμός μπορεί να φαίνεται υψηλός, αλλά το 38% από τους 55.000 ήταν ενεργοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας. Στο τελικό ερωτηματολόγιο, ανέφεραν εάν τα συμπτώματά τους παρέμειναν για 4 εβδομάδες ή περισσότερο και ως εκ τούτου είχαν long COVID σύμφωνα με τον τυπικό ορισμό του CDC.
Στη συνέχεια, η ομάδα της Wang εξέτασε την ψυχολογική κατάσταση των μολυσμένων συμμετεχόντων. Το άγχος αύξησε τον κίνδυνο long COVID κατά 42%, την κατάθλιψη κατά 32%, την ανησυχία για τον COVID κατά 37%, το άγχος κατά 46% και τη μοναξιά κατά 32%.
Οι ασθενείς με COVID με ιστορικό κατάθλιψης ή άγχους είναι επίσης πιο πιθανό από άλλους να αναφέρουν προβλήματα με τη γνωστική λειτουργία τις εβδομάδες μετά τη λοίμωξη από COVID και να αναπτύξουν ομίχλη στον εγκέφαλο και long COVID, διαπίστωσαν ερευνητές του UCLA. Αξιολόγησαν 766 άτομα με επιβεβαιωμένη μόλυνση από COVID. Το 36% είπε ότι η σκέψη τους επηρεάστηκε μέσα σε 4 εβδομάδες από τη μόλυνση. Όσοι είχαν άγχος και κατάθλιψη ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν αυτές τις δυσκολίες.
Long COVID, μετά άγχος, κατάθλιψη, εγκεφαλικές αλλαγές
Ακόμη και ήπιες περιπτώσεις λοίμωξης COVID μπορεί να οδηγήσουν σε long COVID και εγκεφαλικές αλλαγές σε όσους υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη μετά τη μόλυνση, σύμφωνα με την Clarissa Yasuda, MD, PhD, επίκουρη καθηγήτρια νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Campinas στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Έχει ερευνήσει τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του COVID στον εγκέφαλο.
Σε μια από τις μελέτες της, που παρουσιάστηκε στη συνάντηση της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας του 2023 τον Απρίλιο, βρήκε αλλαγές στον εγκέφαλο σε άτομα με άγχος, κατάθλιψη και COVID, αλλά όχι σε όσους είχαν μολυνθεί που δεν είχαν πριν κανένα πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Αξιολόγησε 254 άτομα, μέσης ηλικίας 41 ετών, μετά από περίπου 82 ημέρες από το θετικό τους τεστ PCR για COVID. Όλοι συμπλήρωσαν ένα τυπικό ερωτηματολόγιο για κατάθλιψη (το Beck Depression Inventory) και ένα άλλο για το άγχος (the Beck Anxiety Inventory). Τους χώρισε περαιτέρω σε δύο ομάδες, τους 102 με συμπτώματα και τους 152 που δεν είχαν συμπτώματα ούτε κατάθλιψης ούτε άγχους.
Οι σαρώσεις εγκεφάλου έδειξαν ότι όσοι είχαν επίσης άγχος και κατάθλιψη είχαν συρρικνωθεί στη μεταιχμιακή περιοχή του εγκεφάλου (που βοηθά στην επεξεργασία του συναισθήματος και της μνήμης), ενώ όσοι είχαν μολυνθεί και δεν είχαν άγχος ή κατάθλιψη δεν εμφάνισαν. Στη συνέχεια, οι ερευνητές σάρωσαν τους εγκεφάλους 148 υγιών ανθρώπων χωρίς COVID και δεν βρήκαν συρρίκνωση.
Η ατροφία, είπε η Yasuda, «δεν είναι κάτι που μπορείς να δεις με τα μάτια σου. Εντοπίστηκε μόνο με ανάλυση υπολογιστή. Η οπτικοποίηση σε μαγνητική τομογραφία είναι φυσιολογική».
Ο αριθμός των ατόμων σε αυτή τη μελέτη με προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν εκπληκτικά υψηλός, είπε η Yasuda. «Ήταν ενδιαφέρον για εμάς το γεγονός πως παρατηρήσαμε ότι πολλά άτομα έχουν και συμπτώματα, άγχος και κατάθλιψη. Δεν το περιμέναμε σε αυτή την αναλογία».
Οι ερευνητές βρήκαν ένα μοτίβο αλλαγής όχι μόνο στη δομή του εγκεφάλου αλλά και στην επικοινωνία του εγκεφάλου. Βρήκαν αυτές τις αλλαγές χρησιμοποιώντας εξειδικευμένο λογισμικό για να αναλύσουν τα δίκτυα του εγκεφάλου σε ορισμένους από τους συμμετέχοντες. Όσοι είχαν άγχος και κατάθλιψη είχαν εκτεταμένες λειτουργικές αλλαγές σε καθένα από τα 12 δίκτυα που δοκιμάστηκαν.
Οι συμμετέχοντες χωρίς συμπτώματα ψυχικής υγείας εμφάνισαν αλλαγές σε μόλις 5 δίκτυα. Αυτές οι αλλαγές είναι αρκετές για να οδηγήσουν σε προβλήματα με τις δεξιότητες σκέψης και τη μνήμη, είπε η Yasuda.
Εξήγηση των Συνδέσμων
Αρκετές ιδέες έχουν προταθεί για να εξηγήσουν τη σχέση μεταξύ ψυχολογικής δυσφορίας και μακροχρόνιου κινδύνου COVID, είπε η Wang. «Ο πρώτος και πιο βασικός μηχανισμός για long COVID είναι η χρόνια φλεγμονή και η απορρύθμιση του ανοσοποιητικού», είπε. «Πολλές παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, σχετίζονται με φλεγμονή και δυσλειτουργία και αυτό μπορεί να είναι ο σύνδεσμος μεταξύ της κατάθλιψης, του άγχους και του long COVID».
Μια άλλη λιγότερο βασική υπόθεση, είπε, είναι ότι «όσοι έχουν long COVID-19 έχουν περισσότερα αυτοαντισώματα και είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα πήξης του αίματος. Αυτά έχουν επίσης βρεθεί σε άτομα με άγχος, κατάθλιψη ή άλλη ψυχολογική διαταραχή».
Άλλοι ερευνητές εξετάζουν ευρύτερα πώς οι λοιμώξεις από τον COVID επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Όταν Γερμανοί ερευνητές αξιολόγησαν τον εγκέφαλο και άλλα μέρη του σώματος 20 ασθενών που πέθαναν από αιτίες που δεν ήταν COVID αλλά είχαν τεκμηριωθεί λοιμώξεις από COVID, διαπίστωσαν ότι και οι 12 είχαν συσσωρεύσεις της πρωτεΐνης ακίδας SARS-CoV-2 στον εγκεφαλικό ιστό καθώς και στο κρανίο και στους μήνιγγες, τις μεμβράνες που καλύπτουν το κρανίο και το νωτιαίο μυελό. Οι έλεγχοι στους υγιείς δεν το βρήκαν.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η εμμονή της πρωτεΐνης ακίδας μπορεί να συμβάλει στα μακροπρόθεσμα νευρολογικά συμπτώματα του long COVID και μπορεί επίσης να οδηγήσει στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών καθώς και σε θεραπείες για long COVID, ανέφεραν οι ερευνητές στην προεκτύπωσή τους, η οποία δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από ομοτίμους.
Σε μια άλλη πρόσφατη μελέτη, ερευνητές από το Αμβούργο της Γερμανίας, πραγματοποίησαν νευροαπεικόνιση και νευροψυχολογικές αξιολογήσεις 223 ατόμων που δεν εμβολιάστηκαν και ανάρρωσαν από ήπιες έως μέτριες λοιμώξεις COVID, συγκρίνοντάς τους με 223 υγιή άτομα που έκαναν το ίδιο τεστ.
Σε όσους είχαν μολυνθεί, βρήκαν αλλοιώσεις στην εγκεφαλική λευκή ουσία, αλλά όχι χειρότερη γνωστική λειτουργία τον πρώτο χρόνο μετά την ανάρρωσή τους. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μόλυνση πυροδοτεί μια παρατεταμένη νευροφλεγμονώδη απόκριση.
Μπορεί οι αλλαγές του εγκεφάλου να αντιστραφούν; «Δεν έχουμε απάντηση αυτή τη στιγμή, αλλά εργαζόμαστε πάνω σε αυτό», είπε η Yasuda. Προς το παρόν, εικάζει για την επιστροφή του όγκου του εγκεφάλου: «Νομίζω ότι για τους περισσότερους θα γίνει. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα συμπτώματα του long COVID. Οι άνθρωποι υποφέρουν πολύ και αυτή η ταλαιπωρία προκαλεί κάποια εγκεφαλική βλάβη».
Συνήθειες τρόπου ζωής και κίνδυνος long COVID
Εν τω μεταξύ, οι συνήθειες υγιεινού τρόπου ζωής σε όσους έχουν μολυνθεί μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο long COVID, σύμφωνα με έρευνα της Wang και των συνεργατών της. Παρακολούθησαν σχεδόν 2.000 γυναίκες με θετικό τεστ COVID για 19 μήνες. Από αυτές, το 44%, ή 871 γυναίκες, εμφάνισαν long COVID.
Σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν ακολούθησαν καμία από τις συνήθειες υγιεινού τρόπου ζωής που αξιολογήθηκαν, εκείνες με πέντε έως έξι από τις συνήθειες είχαν 49% χαμηλότερο κίνδυνο long COVID.
Οι συνήθειες περιελάμβαναν: υγιή ΔΜΣ (18,5 έως 24,9), δεν κάπνισαν ποτέ, τουλάχιστον 150 λεπτά εβδομαδιαίως μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα, μέτρια πρόσληψη αλκοόλ (5-15 γραμμάρια την ημέρα), υψηλή ποιότητα διατροφής και καλό ύπνο (7- 9 ώρες τη νύχτα).
Μακροπρόθεσμες Λύσεις
Η Yasuda ελπίζει ότι η φροντίδα ψυχικής υγείας (των μολυσμένων και εκείνων που δεν έχουν προσβληθεί) θα ληφθεί πιο σοβαρά υπόψη. Στο σχόλιό της για τη δική της μακρά εμπειρία από τον COVID-19, έγραψε: «Φοβάμαι για τους πολυάριθμους επιζώντες του COVID-19 που δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα για τα συμπτώματά τους μετά τον COVID-19. ... Το σύστημα ψυχικής υγείας πρέπει να προετοιμαστεί για να δεχτεί επιζώντες με διαφορετικά νευροψυχιατρικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου του άγχους και της κατάθλιψης».
