Είναι βέβαιο ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αρχίσει το ξεφόρτωμα μέρους του χαρτοφυλακίου ομολόγων των 5 τρισ. ευρώ που έχει συσσωρεύσει τον επόμενο χρόνο στην προσπάθειά της να οδηγήσει τον πληθωρισμό της ευρωζώνης χαμηλότερα προς το στόχο της. Μαζί με τις επιτοκιακές αυξήσεις, η ΕΚΤ εκτιμά ότι η ποσοτική σύσφιξη, το λεγόμενο QT, θα αυξήσει το κόστος δανεισμού επιδρώντας έτσι στη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες στην ευρωζώνη των 19 χωρών-μελών.
Η αλλαγή πολιτικής θα είναι ιστορική. Η ΕΚΤ πέρασε σχεδόν μια δεκαετία κάνοντας ακριβώς το αντίθετο μέσω τονωτικών προγραμμάτων που στόχο είχαν να στηρίξουν την οικονομία της ευρωζώνης στις απανωτές κρίσεις που αντιμετώπισε. Η αλλαγή πλεύσης θα είναι επίσης πρόκληση για τις κυβερνήσεις που για χρόνια τώρα στηρίχτηκαν στην ΕΚΤ ως δανειστή, ιδιαίτερα στον υπερχρεωμένο νότο της ευρωζώνης.
Η ΕΚΤ θα παρουσιάσει τις βασικές αρχές του προγράμματος ποσοτικής σύσφιξης στις 15 Δεκεμβρίου με το εναρκτήριο λάκτισμα να αναμένεται τους πρώτους μήνες του 2023.
Η ποσοτική σύσφιξη θα είναι το αντίθετο των πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης (QE) που κυριάρχησαν την προηγούμενη δεκαετία. Με το QE η ΕΚΤ πίεζε χαμηλότερα το κόστος δανεισμού με το να αγοράζει κρατικά ομόλογα. Τώρα, με το QT η ΕΚΤ θα απορροφήσει την τεράστια ρευστότητα που δημιούργησε καθώς θα αρχίσει τις πωλήσεις των ομολόγων που συγκέντρωσε. Η πολιτική αυτή της ποσοτικής σύσφιξης θα συμβάλλει στην άνοδο του κόστους δανεισμού, αποθερμαίνοντας την πιστωτική επέκταση.
Η ΕΚΤ έχει υπαινιχτεί ότι δεν σχεδιάζει να πουλήσει ομόλογα που διακρατεί, αλλά ότι θα σταματήσει να αντικαθιστά μερικά από αυτά που λήγουν, όπως έπραξε και η Fed των ΗΠΑ όταν ξεκίνησε το δικό της QT νωρίτερα φέτος. Δεν είναι ξεκάθαρο αν η ΕΚΤ θα αντιγράψει τις κινήσεις της Fed.
Οι λήξεις ομολόγων στο πρόγραμμα ΑΡΡ (Asset Purchase Program) της ΕΚΤ κυμαίνονται από 17,8 δισ. τον Αύγουστο έως 52,7 δισ. τον Οκτώβριο του 2023, που σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει ποσοστό των ομολόγων που λήγουν ως το μέτρο που θα ακολουθηθεί στην εφαρμογή του QT. Oι αξιωματούχοι της ΕΚΤ θέλουν το πρόγραμμα ποσοτικής σύσφιξης να είναι προβλέψιμο και βαθμιαίο. Ο στόχος είναι να τεθεί σε αυτόματο πιλότο, ώστε να μην χρειάζεται να παίρνει αποφάσεις για τον ρυθμό υλοποίησης και να αφήσει τις επιτοκιακές αυξήσεις να παραμείνουν το κύριο εργαλείο της.
Η ΕΚΤ αγόρασε σύνολο 3,3 τρισ. ομολόγων στο πρόγραμμα APP, τα περισσότερα των οποίων είναι κρατικά. Τα ομόλογα αυτά έχουν μέση διάρκεια λίγο πάνω από επτά έτη και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αναλυτών, η ΕΚΤ θα μειώσει τα χαρτοφυλάκιο της κατά 15-20 δισ. ευρώ τον μήνα κατά μέσο όρο, που σημαίνει οτι θα την πάρει πολύ χρόνο να συρρικνώσει τον ισολογισμό της.
Η ΕΚΤ έχει μαζέψει ομόλογα και μέσω του έκτακτου προγράμματος ΡΕΡΡ (Pandemic Emergency Purchase Program) ύψους 1,7 τρισ. ευρώ και έχει πει ότι θα συνεχίσει να επεανεπενδύει τα έσοδα από τα ομόλογα αυτά μέχρι το τέλος του 2024.
Η ΕΚΤ υπήρξε ένας από τους κύριους αγοραστές κρατικών ομολόγων από το 2015. Στην κορύφωση της πανδημικής κρίσης η νομισματική αρχή της ευρωζώνης αγόραζε περισσότερο κρατικό χρέος από αυτό που εξέδιδαν οι κυβερνήσεις. Αυτό πρόκειται να αλλάξει με το πρόγραμμα QT, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις, πολλές εκ των οποίων αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά ελλείμματα, να αντλούν κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ιταλικής τράπεζας UniCredit, η αγορά θα χρειαστεί να απορροφήσει ένα πρόσθετο ποσό 500 δισ. ευρώ ομολόγων τον επόμενο χρόνο και θα είναι η μεγαλύτερη αύξηση από το 2010.
Οι αγορές έχουν ήδη τιμολογήσει μέρος του QT με τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης να έχουν αυξηθεί σε υψηλά πολλών ετών τον Σεπτέμβριο πριν την υποχώρηση τους τις τελευταίες εβδομάδες. Η απόδοση στα γερμανικά 10ετη βρίσκεται σήμερα στο 1,8% σε σύγκριση με -0,4% πριν ένα χρόνο ενώ στα αντίστοιχα ομόλογα της πιο χρεωμένης Ιταλίας βρίσκεται στο 3,7%.
