Γράφει ο Jon Moynihan*
Τι έπεται για την Ουκρανία;
Αυτό που κυρίως φαίνεται να ενδιαφέρει τα μέσα ενημέρωσης, και μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου, είναι η απειλή ότι οι Ρώσοι μπορεί να επιλέξουν την – είτε τακτική είτε στρατηγική - χρήση πυρηνικών όπλων. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν άφησε ανοιχτή αυτή την ερμηνεία με την τελευταία του δήλωση ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας» και ότι «δεν μπλοφάρει». Η απειλή του ότι θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά είναι επίσης μια σαφής παραδοχή ότι οι δυνάμεις του έχουν αποτύχει παταγωδώς σε ό,τι αφορά τον συμβατικό πόλεμο.
Όμως, παρ' όλη τη ρητορική του Πούτιν, η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία είναι μόνο ένα από τα πολλά πιθανά αποτελέσματα της τρέχουσας κατάστασης. Επιπλέον, η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι πολύ μικρή. Πρέπει να ελπίζουμε ότι άλλες πιο πιθανές δυνατότητες επανεξετάζονται στα υψηλότερα επίπεδα στις δυτικές κυβερνήσεις και ότι γίνονται σχέδια προς εφαρμογή εάν αυτά τα σενάρια όντως τελικά πραγματοποιηθούν.
Ας δούμε μια πιθανή καταγραφή των αποτελεσμάτων που μπορεί να έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία και ας διακινδυνεύσουμε να μαντέψουμε την πιθανότητα κάθε σεναρίου:
- Ο ουκρανικός στρατός καταρρέει και οι Ρώσοι πετυχαίνουν τον στόχο τους να καταλάβουν όλη την ανατολική και νότια Ουκρανία – ή ακόμη και ολόκληρη τη χώρα. Οτιδήποτε από όλα αυτά έχει σήμερα, το πολύ, μια πιθανότητα 10% - αλλά ακόμη δεν έχει αποκλειστεί.
- Η Ουκρανία συμφωνεί τελικά να διαπραγματευτεί μια ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία που περιλαμβάνει την εγκατάλειψη της Κριμαίας, και πιθανώς του Ντονμπάς. Αυτοί οι καλοθελητές δυτικοί στοχαστές που προβλέπουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα υποτιμούν μαζικά την αποφασιστικότητα των Ουκρανών να εκδιώξουν τη Ρωσία και τη realpolitik κατανόηση των Ουκρανών ότι η επιβράβευση της Ρωσίας για τη συμπεριφορά της απλώς θα προκαλέσει μελλοντικές επιθέσεις. Θα απέδιδα σ’ αυτό το αποτέλεσμα πιθανότητα μικρότερη από 15%.
- Αδιέξοδο: ο πόλεμος συνεχίζεται για μήνες ή και χρόνια, με τις γραμμές του μετώπου να προελαύνουν και να υποχωρούν, αλλά με ελάχιστες αλλαγές στο ποιος κατέχει ποια περιοχή. Η πιθανότητα αυτής της συχνά αναφερόμενης πιθανότητας είναι μικρή, ας πούμε 5%. Ο λόγος για τον οποίο η πιθανότητα αυτή είναι τόσο χαμηλή είναι ότι το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει ένα τέτοιο πιθανό θα ήταν εάν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ διακόψουν πλήρως την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία, και αυτό δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί. Θα μπορούσε βεβαίως ο ρωσικός στρατός να σκληρύνει στάση και να μπορέσει να αποτρέψει περαιτέρω κέρδη της Ουκρανίας, αλλά αυτού του είδους το αδιέξοδο θα λειτουργήσει μόνο βραχυπρόθεσμα. Καθώς οι κυρώσεις αποδίδουν τα αποτελέσματά τους και, το πιο σημαντικό, ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται και γίνεται πιο ορατός στον ρωσικό λαό, η Ρωσία θα είναι αδύνατο να επιμείνει στην πολεμική της στάση για περισσότερο από, ας πούμε, άλλους 18 μήνες. Το αδιέξοδο σε αυτήν την κατάσταση είναι μια ανισορροπία και τελικά θα καταλήξει σε ένα από τα άλλα σενάρια που παρουσιάζονται εδώ.
- Η Ρωσία συνεχίζει να χάνει έδαφος και χρησιμοποιεί μια κάποιου είδους πυρηνική επιλογή. Δύσκολα μπορεί να πει κανείς ότι αυτό το σενάριο έχει έως και 5% πιθανότητα.
Οι παραπάνω πιθανότητες (ομολογουμένως υπολογισμένες εντελώς πρόχειρα) αθροίζουν μόνο 35% σε συνολική πιθανότητα. Αν αυτό ισχύει, τότε η πιθανότητα η Ρωσία να χάσει όντως τον πόλεμο είναι περίπου 65%. Η δυτική γνώμη άργησε και εξακολουθεί να αργεί πολύ να το κατανοήσει αυτό – όπως νωρίτερα απέτυχε να κατανοήσει τη διακαή επιθυμία του ουκρανικού λαού να απαλλαγεί από τον ρωσικό ζυγό και να ζήσει σε μια πλήρη δημοκρατία. Αυτός ο διακαής πόθος είναι που κάνει τη νίκη της Ουκρανίας το πιο πιθανό αποτέλεσμα αυτού του πολέμου.
Ποιες είναι, λοιπόν, οι παραλλαγές αυτού του αποτελέσματος «Νίκη της Ουκρανίας»; Ας επικεντρωθούμε σε δύο:
- Η Ρωσία εκδιώχνεται από την Ουκρανία (ενδεχομένως –ελπίζω όχι– αφού της δοθεί η Κριμαία για να την κρατήσει για παρηγοριά). Ο Πούτιν είτε καταφέρνει να κρατηθεί στην εξουσία, είτε εκδιώχνεται, είτε αποδυναμώνεται, με άλλους γκάνγκστερ να παίρνουν την εξουσία στη θέση του. Θεωρώ ότι αυτό είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα: ας πούμε πιθανότητα 40%.
- Η Ρωσία εκδιώχνεται από την Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός υποχωρεί στους στρατώνες του με μαζικές λιποταξίες και εσωτερικές διαιρέσεις. Λαϊκές εξεγέρσεις λαμβάνουν χώρα στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη και αλλού. Οι δημοκρατικοί πολιτικοί απελευθερώνονται από τη φυλακή και οι δημοκρατικοί κανόνες του παιχνιδιού αποκαθίστανται στη ρωσική πολιτική. Οι περισσότεροι παρατηρητές της Ρωσίας κουνούν το κεφάλι τους και απορρίπτουν με λύπη κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Αλλά αν θυμηθεί κανείς το κίνημα που οδήγησε τον Γιέλτσιν στην εξουσία το 1991, και την πιθανή λαϊκή οργή που θα προκύψει από μια ρωσική ήττα στην Ουκρανία, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τόσο γρήγορα αυτό το σενάριο. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η πιθανότητα αυτού του αποτελέσματος είναι τουλάχιστον 25%.
Αυτά τα δύο τελευταία σενάρια, τα οποία θα υποστήριζα ότι είναι αθροιστικά πολύ πιο πιθανά από τις απαισιόδοξες πιθανότητες που τόσο συνεχώς αναμασούν οι δυτικοί σχολιαστές, θα άνοιγαν πολλαπλές ευκαιρίες για έναν καλύτερο κόσμο – και, μάλιστα, για μια καλύτερη Ρωσία. Μπορεί κάλλιστα να υπάρξει περαιτέρω εσωτερική τριβή – το έχουμε ήδη δει να συμβαίνει στο Καζακστάν και στη σύγκρουση Αρμενίας/Αζερμπαϊτζάν.
Κάποια στιγμή, μπορεί να παρουσιαστεί μια σημαντική ευκαιρία για μέρη της Ευρώπης και του Καυκάσου να απελευθερωθούν από τον ζυγό της Μόσχας.
Λευκορωσία: Ο λαός της Λευκορωσίας έχει ξεκαθαρίσει ότι μισεί τη σημερινή δικτατορία και επιθυμεί να ενταχθεί στο δημοκρατικό τμήμα της Ευρώπης. Ο Λουκασένκο μπόρεσε να διατηρήσει την εξουσία μόνο με τη βοήθεια της Ρωσίας. Με τη προσεκτική βοήθεια από τη Βαλτική, την Πολωνία και την Ουκρανία, και χωρίς να μπορεί πλέον η δικτατορία να βασίζεται στην υποστήριξη της Ρωσίας, θα μπορούσε εύκολα να ανατραπεί.
Υπερδνειστερία: Αυτό το δεύτερο προκεχωρημένο φυλάκιο της Ρωσίας – άνομο και κατατρεγμένο – υπάρχει μόνο χάρη στην απειλητική στάση της Ρωσίας. Μεταξύ τους, η Ουκρανία και η Μολδαβία θα μπορούσαν να το απορροφήσουν αν έκαναν κίνηση την κατάλληλη στιγμή.
Νότια Οσετία και Αμπχαζία: Αυτές οι επαρχίες της Γεωργίας διατηρούνται ως «ανεξάρτητα» φυλάκια του Κρεμλίνου μόνο χάρη στη ρωσική στρατιωτική δύναμη: υπάρχουν σε μια κατάσταση ανοιχτής διαφθοράς, ανομίας και συμμορίας. Ο τότε ηγέτης της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι έκανε μια πρόωρη προσπάθεια το 2008 να ανακαταλάβει τη Νότια Οσετία και τιμωρήθηκε γι' αυτό από τον Πούτιν. Ωστόσο, όποια στιγμή και αν εξουδετερωθεί ο ρωσικός στρατός, θα είναι καιρός να επανακαταληφθούν αυτές οι επαρχίες (επιπλέον της περαιτέρω γεωργιανής γης που κατέλαβαν οι ρωσικές δυνάμεις το 2008) και να ενσωματωθούν εκ νέου στη Γεωργία.
Αυτά είναι, φυσικά, απλώς σενάρια – αλλά εγείρουν το ερώτημα εάν η κατάρρευση της ρωσικής στρατιωτικής ισχύος εξετάζεται σωστά από το ΝΑΤΟ. Γίνονται σχέδια για την εγγύηση της ασφάλειας χιλιάδων ρωσικών πυρηνικών κεφαλών σε αυτό το ενδεχόμενο;
Προκύπτουν επίσης και άλλα ερωτήματα: Εάν ο Πούτιν πέσει, θα φροντίσουμε να αποκτήσουμε γρήγορα τεκμηριωμένη απόδειξη όλων των μοχθηρών δολοφονιών που διαπράχθηκαν από τότε που ανέλαβε την εξουσία, τόσο στο εξωτερικό κατά του λαού μας όσο και εντός της ίδιας της Ρωσίας κατά του λαού της; Θα σκεφτούμε πώς να διαπραγματευτούμε είτε με μια περισσότερο, είτε μάλλον με μια λιγότερο λογική κυβέρνηση στη Ρωσία, προκειμένου να αρχίσει ξανά να ρέει το φυσικό αέριο και να μειωθούν οι τιμές της ενέργειας; Και, πάνω απ' όλα, κάνουμε σχέδια έκτακτης ανάγκης με τους εταίρους μας στο ΝΑΤΟ για να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα, που περιγράφονται παραπάνω, για να συρρικνώσουμε περαιτέρω τη σύγχρονη εκδοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας;
*Ο Jon Moynihan είναι Πρόεδρος της Ipex Capital, μιας εταιρίας επενδυτικών κεφαλαίων που εστιάζει στην τεχνολογία.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Σεπτεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Capx.co και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
