Του James Pethokoukis
Ο συντηρητικός πολιτικός και πολιτικός στοχαστής Έντμουντ Μπερκ έγραφε το 1970 ότι “υπάρχει μια συνεργασία στην κάθε επιστήμη, μια συνεργασία στην κάθε τέχνη, μια συνεργασία στην κάθε αρετή και στην κάθε τελειότητα. Καθώς το αποτέλεσμα μιας τέτοιας συνεργασίας δεν μπορεί να αποκτηθεί παρά μόνο σε πολλές γενιές, καθίσταται μια συνεργασία όχι μόνο μεταξύ των ζώντων, αλλά και μεταξύ όσων ζουν, όσων έχουν πεθάνει, και όσων πρόκειται να γεννηθούν”.
Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά αποφθέγματα του Μπερκ, το οποίο όμως δεν περίμενα να το βρω στο συναρπαστικό βιβλίο “The Precipice: Existential Risk and the Future of Humanity” του φιλοσόφου της Οξφόρδης Toby Ord. Έχοντας διαβάσει πολλά βιβλία αυτού του είδους, τα περισσότερα από τα οποία, αν όχι όλα, τα έχουν γράψει στοχαστές από την αριστερά, σπάνια βρίσκει κανείς αναφορές σε συντηρητικούς στοχαστές σ’ αυτά. Η συμπερίληψη όμως του Μπερκ είναι απολύτως εύλογη, δεδομένης της έμφασης που απέδιδε στη διαγενεακή υπευθυνότητα. Και η επιβίωση της ανθρωπότητας και του ανθρώπινου πολιτισμού σίγουρα φαίνεται να εμπίπτει στον πυρήνα των διαγενεακών υποχρεώσεων.
Και επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω αυτό το σημείο, όπως το κάνει και ο Ορντ στο βιβλίο του. Η επιβίωση δεν αρκεί. Μια κατάρρευση της κοινωνίας που καταστρέφει μόνιμα τις δυνατότητες του είδους μας, ένα σενάριο ενός αποτυχημένου κόσμου δεν είναι καλύτερο αποτέλεσμα. Καλά θα κάνουμε να το αποφύγουμε κι αυτό.
Ο Ορντ ξεκινά με την προειδοποιητική ιστορία του Βαλεντίν Σαβίτσκι, του πλοιάρχου ενός σοβιετικού υποβρυχίου κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων στην Κούβα. Στις 27 Οκτωβρίου 1962, αμερικανικά πολεμικά πλοία που κρατούν το νησί σε αποκλεισμό άρχισαν να ρίχνουν βόμβες βυθού για να υποχρεώσουν το υποβρύχιο του Σαβίτσκι να βγει στην επιφάνεια. Ως απάντηση, ο απεγνωσμένος και ανήσυχος Σαβίτσκι διέταξε το πλήρωμά του να ετοιμάσει μια πυρηνική τορπίλη προς εκτόξευση. Η έγκριση της Μόσχας δεν ήταν αναγκαία, χρειαζόταν μόνο αυτή του πλοιάρχου και του πολιτικού αξιωματούχου του υποβρυχίου. Υπό κανονικές συνθήκες αυτό λοιπόν θα συνέβαινε. Όμως καθώς αυτό το συγκεκριμένο υποβρύχιο μετέφερε και τον διοικητή ολόκληρου του στόλου, τον Βασίλι Αρχίποφ, χρειαζόταν και η δική του έγκριση. Ο Αρχίποφ όμως αρνήθηκε να τη δώσει κι έτσι απέτρεψε μια σχεδόν βέβαια ανταλλαγή πυρηνικών πυρών μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.
Και η πιθανότητα του πυρηνικού πολέμου ακόμη υφίσταται. Επιπλέον, ο Ορντ εξετάζει πιθανές φυσικές και ανθρωπογενείς απειλές όπως η κλιματική αλλαγή, τα υπερηφαίστεια, τις εκρήξεις άστρων, τις φυσικές και ανθρωπογενείς πανδημίες και την τεχνητή νοημοσύνη. (Ακόμη, προσφέρει κάποιες γρήγορες σκέψεις σε ό,τι αφορά την επαφή με εξωγήινους). Μετά από κάποιους μαθηματικούς υπολογισμούς, ο Ορντ καταλήγει: “Συνολικά, νομίζω ότι η πιθανότητα η ανθρωπότητα να υποστεί μια καταστροφή που θα απειλήσει την ύπαρξή της μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια είναι περίπου μία στις έξι. Δεν πρόκειται για μια μικρή στατιστική πιθανότητα που θα πρέπει να κρατάμε κατά νου με προσοχή, όπως η πιθανότητα να πεθάνουμε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, αλλά κάτι που μπορεί όντως να συμβεί, όπως το αποτέλεσμα ενός ζαριού, ή μιας ρωσικής ρουλέτας”.
Είναι όντως ένας τρομακτικός αριθμός. Δυστυχώς, οι λύσεις που προτείνει ο Ορντ μπορεί να μην καθησυχάζουν: περισσότερη έρευνα και διεθνής συνεργασία. Σε μια εποχή λαϊκισμού εναντίον των ειδικών και ενός εθνικισμού που θέλει να ανεβάσει τις γέφυρες - για να μην αναφερθώ σε όλες τις περίεργες γνωσιακές μας προκαταλήψεις εναντίον της μακροπρόθεσμης σκέψης - οι πιθανότητες να δούμε περισσότερη έρευνα και συνεργασία φαίνονται πολύ μικρότερες από αυτές των απειλών που πρέπει να αποτρέψουμε.
--
Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Μαΐου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
