Του James Pethokoukis
Ο λαϊκισμός υπό μία έννοια παραμένει σταθερός στον χρόνο και τη γεωγραφία. Όπως εξηγεί σε μια νέα ανάλυσή του ο οικονομολόγος του UCLA, Sebastian Edward με τίτλο “On Latin American Populism, and Its Echoes around the World” (Ο λατινοαμερικανικός λαϊκισμός, και η ηχώ του ανά τον κόσμο), αυτά τα κινήματα έχουν ως επικεφαλής “χαρισματικούς ηγέτες με ισχυρές προσωπικότητα που βασίζονται σε ετερόδοξες οικονομικές πολιτικές για να αναδιανείμουν εισοδήματα”. (Μια ακόμη ομοιότητα: Ανά τον κόσμο ο “εθνικιστικός λαϊκισμός” υπήρξε μια συνταγή οικονομικής καταστροφής).
Υπάρχουν όμως και διαφορές. Στη λατινική Αμερική για παράδειγμα, ο “κλασικός λαϊκισμός” πριν το 1990 οδήγησε κατά κανόνα σε μακροοικονομικές περιπέτειες, που κατέληγαν σε “μείζονες νομισματικές κρίσεις, ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, και κατάρρευση των πραγματικών μισθών”. Οι κυβερνήσεις αυτές συχνά αποκτούσαν και έχαναν την εξουσία με μη δημοκρατικά μέσα, σύμφωνα με τον Έντουαρντς.
Έκτοτε όμως ο “νέος λαϊκισμός” ή “μικροοικονομικός λαϊκισμός” είναι συχνότερος στην περιοχή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες “εστιάζουν σε οριζόντιες ρυθμίσεις, βαθιές προστατευτικές πολιτικές, μεγάλες επεκτάσεις του δημόσιου τομέα και διατάγματα για την αύξηση του κατώτατου μισθού με στόχο την αναδιανομή του εισοδήματος”. Αυτή η λιγότερο δραματική, μολονότι ομοίως λανθασμένη πολιτική σημαίνει ότι “οι κρίσεις δεν ήταν αναγκαστικά το ίδιο απότομες και εντυπωσιακές όπως στο παρελθόν”.
Να πώς πήγαν τα πράγματα στη Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβες και του Νικολάς Μαδούρο αφού υποχώρησε η φούσκα των τιμών του πετρελαίου: “Εντέλει όμως ο συνδυασμός του πληθωρισμού, των στρεβλώσεων, των ελέγχων, του προστατευτισμού, των παραβιάσεων των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και της νομοκρατίας, και των σκανδάλων διαφθοράς είχε επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία, και η ανάπτυξη κατέρρευσε. Η Βενεζουέλα κατέγραψε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2014, οι οποίοι παρέμειναν αρνητικοί έκτοτε”.
Προς το παρόν, ο λαϊκισμός του 21ου αιώνα στις ΗΠΑ εντάσσεται βολικά στο μοντέλο του σύγχρονου μικροοικονομικού λαϊκισμού, ιδίως σε ό,τι αφορά την υιοθέτηση του προστατευτισμού και της αντιπαγκοσμιοποίησης, τις επιθέσεις στους θεσμούς και τη χρήση καυστικής ρητορικής έναντι πολιτικών αντιπάλων. Έτσι, η λατινική Αμερική προσφέρει κάποια μαθήματα για την αποφυγή ή την αντιμετώπιση του λαϊκισμού:
“Το πρώτο και ίσως σημαντικότερο, είναι πως η υπερβολική ανισότητα και η διαφθορά δημιουργούν εύφορο έδαφος για λαϊκιστές πολιτικούς… Υπ' αυτή την έννοια συνολικά και καλοσχεδιασμένα κοινωνικά προγράμματα που ενθαρρύνουν την αντιμετώπιση των αποκλεισμών παρέχουν τον αποτελεσματικότερο εμβολιασμό έναντι του λαϊκισμού.
Δεύτερον, υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις λαϊκιστικών πολιτικών… Μολονότι οι περισσότερες περιπτώσεις του “νέου λαϊκισμού” δεν καταλήγουν σε μια έκρηξη πληθωρισμού, για να λειτουργήσουν μεσομακροπρόθεσμα απαιτούν δαπανηρές διορθώσεις πολιτικών.
Ένα τρίτο μάθημα είναι πως ακόμη και σε χώρες με θεσμοθετημένους περιορισμούς στη νομισματική πολιτική - μέσω ανεξάρτητων κεντρικών τραπεζών ή δολαριοποίησης - ένας λαϊκιστής πολιτικής συνήθως θα βρει τρόπους να εφαρμόσει μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και να συσσωρεύσει χρέος σε μη βιώσιμο ρυθμό.
Τέταρτον, ο προστατευτισμός και ο απομονωτισμός είναι βλαπτικοί κατά τρόπους που υπερβαίνουν τα παραδοσιακά κόστη ευημερίας που μετριούνται από μικρά τρίγωνα σε γραφήματα προσφοράς και ζήτησης. Ο προστατευτισμός αυξάνει την αβεβαιότητα και στέλνει ανάμεικτα μηνύματα που αυξάνουν το κόστος του ρίσκου και επηρεάζουν αρνητικά τις επενδύσεις.
Ένα τελευταίο μάθημα από τη Λατινική Αμερική αφορά τη χρήση της δημιουργίας χρήματος για τη χρηματοδότηση κοινωνικών δαπανών, προγραμμάτων απασχόλησης, αναδιανομής εισοδημάτων και πρωτοβουλίες κατασκευής υποδομών. Σε όλες τις 15 περιπτώσεις λαϊκισμού που εξετάζονται, η εκάστοτε χώρα βασίστηκε στην κεντρική της τράπεζα για τη χρηματοδότηση των αυξανόμενων ελλειμμάτων του δημόσιου τομέα. Και σε καθεμιά, στο τέλος συνέβη μια καταστροφή, με ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και ραγδαία μείωση των μισθών”.
--
Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 31 Οκτωβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
