Του Peter Lewin
Ως οικονομολόγος, ο Israel Kirzner είναι περισσότερο γνωστός για τη συμβολή του στη θεωρία της επιχειρηματικότητας. Η φήμη του σ' αυτόν τον τομέα εκτείνεται στη βιβλιογραφία των σπουδών διοίκησης επιχειρήσεων όπου οι ιδέες του πρόσφατα έγιναν το επίκεντρο έντονων συζητήσεων ως προς την ανακάλυψη των επιχειρηματικών ευκαιριών. Αυτό το σώμα εργασίας, που εκτείνεται από την άποψη του για τον επιχειρηματία ως ουσιαστικά έναν περίπλοκο δια-χρονικό διαιτητή (1973) ως την ηθική της επιχειρηματικότητας ως δημιουργίας αξίας ανάλογη με το δόγμα “όποιος το βρίσκει, το κρατάει” (1989), συνιστά μια επαγγελματική ζωή εντυπωσιακών και επιδραστικών επιτευγμάτων.
Τρία πρώιμα μεγάλης έκτασης έργα του αφορούν άλλα ζητήματα. Το πρώτο, με τίτλο The Economic Point of View (Η οικονομική θεώρηση, 1960), που βασίζεται στη διδακτορική διατριβή που εκπόνησε με επιβλέποντα τον Λούντβιχ φον Μίζες, είναι ένα κλασικό έργο αυστριακών οικονομικών - μία βαθιά μεθοδολογική εξέταση του πλαισίου των σκοπών και μέσων που διέπει την ανθρώπινη δράση σε έναν δυναμικό, ανοιχτό, κοινωνικό κόσμο. Το δεύτερο, το Market Theory and the Price System (Η θεωρία της αγοράς και το σύστημα των τιμών, 1963), είναι ένα έργο πάνω στις μικροοικονομικές αρχές από μια αυστριακή σκοπιά, προσβάσιμο σε οικονομολόγους που αγνοούν την Αυστριακή Σχολή. Πρόκειται για ένα έργο που αξίζει περισσότερη προσοχή, ακόμη και σήμερα. Το τρίτο είναι αυτό το βιβλίο, το An Essay on Capital (Δοκίμιο για το κεφάλαιο), που εκδόθηκε αρχικά το 1966.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ασυνήθιστο έργο, που συμμετέχει στις διαμάχες του παρελθόντος και ταυτόχρονα υπερβαίνει το χρονικό του υπόβαθρο. Η θεωρία του κεφαλαίου είναι μάλλον το πιο απόκρυφο και περίπλοκο αντικείμενο της καθαρής οικονομικής θεωρίας, το οποίο γίνεται ακόμη περισσότερο απόκρυφο και περίπλοκο μέσα από τις διαβόητες διαμάχες που ξέσπασαν γύρω απ' αυτό. Και όμως, η Αυστριακή Θεωρία του Κεφαλαίου, από τον Menger στον Bohm-Bawerk και από τον Χάγιεκ στον Lachmann είναι ταυτόχρονα η πιο γνωστή συνεισφορά της Αυστριακής Σχολής. Την εποχή όμως που γράφηκε αυτό το βιβλίο, η θεωρία του κεφαλαίου είχε απομακρυνθεί από το προσκήνιο που κατείχε σε διάφορες περιόδους των προηγούμενων δεκαετιών. Η αυστριακή αναβίωση του 1974 δεν είχε ακόμη ξεκινήσει. Το βιβλίο του Lachmann Capital and its Structure (Το κεφάλαιο και η δομή του) είχε δημοσιευθεί το 1956 και είχε λάβει λίγη προσοχή. Επρόκειτο συνεπώς, για τους λόγους αυτούς, για ένα φιλόδοξο έργο που έλαβε τα εγκώμια που του άξιζαν ως ένα διανοητικό επίτευγμα.
Η επανέκδοσή του σήμερα είναι επίκαιρη. Για μια ακόμη φορά, αν όχι στις σελίδες των οικονομικών του κυρίου ρεύματος, τουλάχιστον σ' αυτές της κύριας γραμμής (της πολιτικο-οικονομικής παράδοσης από τον Άνταμ Σμιθ στον Φρίντριχ Χάγιεκ), η φύση και ο ρόλος του κεφαλαίου τελούν υπό εξέταση. Ως αποτέλεσμα της αυστριακής αναβίωσης, νέες γενιές αυστριακών οικονομολόγων εξερευνούν με ενδιαφέρον αυτή την κληρονομία. Το Essay on Capital του Kirzner θα ανταμείψει πλουσιοπάροχα την περιέργειά τους.
Το κεφάλαιο όχι μόνο βρίσκεται στον πυρήνα της επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθώς διαμορφώνει το υπολογιστικό πλαίσιο που είναι αναγκαίο για την επιχειρηματική πρόσληψη της πραγματικότητας και τη δράση, αλλά και είναι κεντρικό στοιχείο της Αυστριακής Θεωρίας των Επιχειρηματικών Κύκλων, και γενικότερα των κινδύνων του κρατικού σχεδιασμού (1983). Είναι κομβικό κανείς να κατανοήσει τα βασικά στοιχεία του κεφαλαίου αν θέλει να κατανοήσει τα βασικά στοιχεία του καπιταλισμού. Αυτό το βιβλίο αποτελεί μια ανεκτίμητη και διαχρονική συμβολή σ' αυτή την κατεύθυνση.
Το An Essay on Capital αποτελείται από τέσσερα υπό-δοκίμια. Καθένα απ' αυτά εξετάζει μια επιμέρους πτυχή της θεωρίας του κεφαλαίου. Στην αρχή του βιβλίου βρίσκεται πιθανώς η πιο πρωτότυπη συνεισφορά του Kirzner στο θέμα - η πρόταση ότι τα κεφαλαιακά αγαθά πρέπει να θεωρούνται “ανολοκλήρωτα σχέδια”. Πρόκειται για μια λογική εφαρμογή των αρχών του μεθοδολογικού ατομισμού και υποκειμενισμού στην ανθρώπινη δράση στη ροή του πραγματικού χρόνου. Ο χρόνος είναι ουσιώδης στο κεφάλαιο.
Το κεφάλαιο είναι ο τρόπος που οι παραγωγοί ως άτομα μπορούν να σχεδιάζουν γεγονότα κατανεμημένα στο μέλλον. Το εκάστοτε ατομικό σχέδιο παραγωγής περιλαμβάνει τη συναρμολόγηση και τη χρήση ετερογενών παραγωγικών πόρων στο χρόνο με στόχο την παραγωγή πολύτιμων προϊόντων προς πώληση. Αυτοί οι πόροι αντλούν την οικονομική τους σημασία από αυτόν τον μοναδικό σκοπό τους. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να τους συλλάβει κανείς λογικά. Αποτελούν ένα μέρος ενός υπό εκτέλεση, ανολοκλήρωτου σχεδίου παραγωγής κάποιου ατόμου. Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Kirzner παρέχει μια συναρπαστική εξήγηση των κεφαλαιακών αγαθών ως ανολοκλήρωτων σχεδίων εξετάζοντας τις συνεπαγωγές αυτής της προσέγγισης. Τα διάφορα άτομα έχουν σχέδια που βασίζονται στις διαφορετικές προσδοκίες τους για το μέλλον, μερικές από τις οποίες είναι αντιφατικές. Έτσι, τα ατομικά σχέδια είναι αλληλεξαρτώμενα, μπορεί να είναι αντιφατικά, και μπορεί να αποτύχουν, εν μέρει ή πλήρως, και πρέπει να αναδιατυπώνονται μέσα στο χρόνο καθώς τα άτομα που λαμβάνουν αποφάσεις γι' αυτά προσπαθούν να προσαρμοστούν. Τα σχέδια παραγωγής αφορούν κατ' ανάγκη πολλές περιόδους, μια διαπίστωση που απαντά στο επίμονο ερώτημα του “πόσος χρόνος” χρειάζεται για κάθε παραγωγική διαδικασία, το θέμα δηλαδή του κεφαλαίου 3.
Η σχέση των αυστριακών θεωρητικών και ιδιαίτερα των θεωρητικών του κεφαλαίου με τον Frank Knight είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη. Σε πολλά σημεία του, όπως για παράδειγμα στις απόψεις του για τον επιχειρηματία (1921), το έργο του Knight είναι πολύ αυστριακό ως προς τον χαρακτήρα του. Και σε κάποια σημεία αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τις απόψεις του ως προς το κεφάλαιο, παρά το γεγονός ότι άσκησε έντονη κριτική στην κεφαλαιακή θεωρία του Χάγιεκ. Οι ιδέες του για το κεφάλαιο στην μακροοικονομία είναι κάπως αινιγματικές καθώς δεν εξηγεί το πώς τα ατομικά σχέδια παραγωγής συναρμόζουν μεταξύ τους για να παραγάγουν αυτό που ο ίδιος βλέπει ως μια μόνιμη πηγή υπηρεσιών κατανάλωσης. Για τον Knight, το κεφάλαιο είναι ένα απόθεμα που παράγει συνεχώς μια μόνιμη ροή υπηρεσιών κατανάλωσης. Ο Knight μπορεί να μας βοηθά στην επίλυση αυτού του αινίγματος όταν ισχυρίζεται ότι “αυτό που στην πραγματικότητα καταναλώνεται στην οικονομική ζωή είναι αποκλειστικά ροές υπηρεσιών, και συνεπώς, το πρωταρχικό νόημα της παραγωγής είναι η απόδοση μιας ροής υπηρεσιών”, όμως δεν μας βοηθά όταν μας καλεί να αντιληφθούμε τον μακροοικονομικό κόσμο ως ένα άφθαρτο κεφαλαιακό απόθεμα που παράγει μια συνεχή καταναλωτική ροή. Στο κεφάλαιο 2 ο Kirzner εξετάζει τη φύση των αποθεμάτων και των ροών στα οικονομικά, όπου η άποψη του Knight δεν είναι παρά μία, βεβαίως σημαντική,πτυχή. Η διασαφήνιση αυτού του ζητήματος έχει ζωτική σημασία για την κατανόηση της κεφαλαιακής θεωρίας και ευρύτερα για την κατανόηση των οικονομικών.
Ο Eugen von Bohm-Bawerk προσέφερε την επιδραστικότερη συνεισφορά στη θεωρία που αργότερα έγινε γνωστή ως η Αυστριακή Κεφαλαιακή Θεωρία. Παρ' όλα αυτά ο ιδρυτής της σχολής, Carl Menger, δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδης ως προς κάποιες πτυχές του έργου του Bohm-Bawerk. Σε ό,τι αφορά την εξέταση του ρόλου του χρόνου στην παραγωγή, ο Bohm-Bawerk απομακρύνθηκε από την άποψη του μέντορα και προκατόχου του. Αυτή μάλιστα η πτυχή της κεφαλαιακής θεωρίας του Bohm-Bawerk, δηλαδή ο χαρακτηρισμός του χρόνου στην παραγωγική διαδικασία, έγινε η πηγή μιας έντονης διαμάχης. Στο κέντρο της είναι η προσπάθεια του Bohm-Bawerk να μετρήσει το “ποσό” του χρόνου που εμπλέκεται σε κάθε παραγωγική διαδικασία. Για να απλοποιήσει το ζήτημα προσέφερε μια εξίσωση γνωστή ως “η μέση περίοδος παραγωγής”. Αυτή η εξίσωση αποδείχθηκε πως περιέχει σοβαρές εσωτερικές εντάσεις και αντιφάσεις. Η διαμάχη ως προς τα ζητήματα αυτά, που επανεμφανίστηκε με μικρές διαφοροποιήσεις στις διαμάχες ως προς τη χρήση των ιδεών του Bohm-Bawerk από τον Χάγιεκ στην εξέταση του επιχειρηματικού κύκλου κατά τις δεκαετίες του 1930 και 1940, αφαίρεσε από την κατανόηση του ζητήματος τη σύνθεση μεταξύ του χρόνου και της παραγωγής στην διαδικασία λήψης αποφάσεων από το κάθε άτομο. Μια κομβική διάκριση αφορά αφενός τον χρόνο στην παραγωγή που γίνεται αντιληπτός σε μια προς τα πίσω ιστορική θεώρηση και αφετέρου τον χρόνο στην παραγωγή από μια θεώρηση που κοιτά προς τα μπροστά. Η δεύτερη προοπτική είναι η πραγματικά Αυστριακή. Στο κεφάλαιο 3 ο Kirzner επιχειρεί να διασαφηνίσει αυτό το πρόβλημα.
Το κεφάλαιο είναι ένα δύσκολο αντικείμενο μελέτης, εν μέρει καθώς έχει τη διάσταση του χρόνου, του ποσού και της αξίας. Οι διαμάχες ως προς τον χρόνο και κεφάλαιο είναι μόνο μία πτυχή του γενικού προβλήματος του πώς να μετράμε, πώς να βαθμονομούμε το κεφάλαιο. Αυτό είναι το θέμα του κεφαλαίου 4 στο οποίο ο Kirzner συσχετίζει αυτούς τους προβληματισμούς με τις τότε τρέχουσες εξελίξεις στα νεοκλασικά οικονομικά του κυρίου ρεύματος, και ιδιαίτερα στην αναδυόμενη βιβλιογραφία με θέμα την οικονομική ανάπτυξη και τη συνάρτηση της συνολικής παραγωγής. Ο Kirzner εξηγεί την ασυναρτησία της ιδέας της “ποσότητας του κεφαλαίου” ως ενός σωρρευτικού οικονομικού μεγέθους. Έκτοτε, ο Franklin Fisher (1993), έχει διατυπώσει μια συντριπτική εμμενή κριτική στη νεοκλασική βιβλιογραφία της παραγωγικής συνάρτησης. Ο Kirzner όμως επεξεργάστηκε και κάποιες πτυχές της άποψης του δασκάλου του Λούντβιχ φον Μίζες εξηγώντας ότι για τον παραγωγό ατομικά, ο μόνος τρόπος να “ποσοτικοποιήσει” το κεφάλαιο είναι να το “αξιολογήσει” (Braun κ.α. 2016).
Σ' αυτό το Δοκίμιό του ο Kirzner παρουσιάζει το πιο συστηματικά διατυπωμένο επιχείρημά του. Κάθε κεφάλαιο οικοδομείται προσεκτικά πάνω στα προηγούμενα και παράγεται μια διεισδυτική και συνεκτική θεώρηση ενός συναρπαστικού αντικειμένου. Ζηλεύω τον αναγνώστη που εισέρχεται στο έργο αυτό για πρώτη φορά και αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά που παρέχω αυτές τις λίγες λέξεις ως εισαγωγή στην επανέκδοση αυτού του σημαντικού βιβλίου.
Κατεβάστε:
Kirzner - An Essay on Capital (MOBI)
Kirzner - An Essay on Capital (PDF)
Kirzner - An Essay on Capital (EPUB)
Βιβλιογραφικές αναφορές
Braun, Eduard, Peter Lewin, and Nicolas Cachanosky. 2016. "Ludwig Von Mises''s Approach to Capital as a Bridge between Austrian and Institutional Economics." Journal of Institutional Economics doi: 10.1017/S1744137416000102.
Fisher, Franklin M. 1993. Aggregation: Aggregate Production Functions and Related Topics. Cambridge, MA: MIT Press.
Kirzner, Israel. 1960. The Economic Point of View: An Essay in the History of Economic Thought. Menlo Park: Institute of Humane Studies.
———. 1963. Market Theory and the Price System. New Jersey: van Nostrand.
———. 1973. Competition and Entrepreneurship. Chicago: University of Chicago Press.
———. 1983. The Perils of Regulation: A Market-Process Approach. Miami: Competitive Economy Foundation and Law and Economics Center, University of Miami.
———. 1989. Discovery, Capitalism and Distributive Justice. New York: Basil Blackwell.
Knight, Frank. 1921. Risk, Uncertainty and Profit. Boston: Hart, Schaffner & Marx; Houghton Mifflin Co. available at: http://www.econlib.org/library/Knight/knRUP.html
--
Ο Peter Lewin είναι καθηγητής χρηματοπιστωτικής και διοίκησης επιχειρήσεων στο UT Dallas και μέλος του δικτύου στελεχών του FEE
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Ιουλίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
