Του Tyler Cowen
Έχοντας παρακολουθήσει το φιλελεύθερο (libertarian) «κίνημα» για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, πιστεύω ότι πλέον έχει σε μεγάλο βαθμό χάσει το περιεχόμενό του, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη ροή του. Ένα παρακλάδι πήρε τη μορφή των υποστηρικτών του Ron Paul και λιγότερο θελκτικών κατευθύνσεων προς την alt-right, και ένα άλλο, πιο κατεστημένο παρακλάδι παραμένει εν ισχύ χωρίς όμως να προσελκύει νέους υποστηρικτές. Αφενός, δεν φαίνεται πως ο παλαιάς κοπής φιλελευθερισμός μπορεί να επιλύσει ή έστω να αντιμετωπίσει με ιδιαίτερη επιτυχία έναν αριθμό σημαντικών προβλημάτων, ιδίως της κλιματικής αλλαγής. Αφετέρου, οι έξυπνοι άνθρωποι μπαίνουν στο διαδίκτυο, και το διαδίκτυο φαίνεται να ενθαρρύνει συνθετικές και εκλεκτικές απόψεις, τουλάχιστον μεταξύ των ανθρώπων με ευφυΐα και περιέργεια. Σε αντίθεση με τη μαζική κουλτούρα της δεκαετίας του 1970, δεν φαίνεται να καλλιεργεί κάποιον “Libertarianism με κεφαλαίο L”. Επιπροσθέτως, η εγκατάλειψη στενά φιλελεύθερων απόψεων υπήρξε δριμεία, κυρίως σε ό,τι αφορά τις μορφωμένες γυναίκες.
Υπάρχει ακόμη ο όρος «κλασικά φιλελεύθερος», αλλά τι υποτίθεται πως σημαίνει το «κλασικά» εδώ; Ο κλασικός φιλελευθερισμός στην εποχή του επικεντρωνόταν σε προβλήματα του 19ου αιώνα - κάτι ταιριαστό φυσικά για τον 19ο αιώνα - αλλά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντεύθεν η κατάσταση έχει αλλάξει εντελώς.
Εξάλλου, πιστεύω ότι οι έξυπνοι κλασικοί φιλελεύθεροι και οι libertarians έχουν, ως εάν καθοδηγήθηκαν από ένα αόρατο χέρι, εξελιχθεί σε μια θεώρηση στην οποία δίνω το απολύτως μη πιασάρικο όνομα του Φιλελευθερισμού της Κρατικής Ικανότητας (State Capacity Libertarianism). Ορίζω τον Φιλελευθερισμό της Κρατικής Δυνατότητας με μια σειρά προτάσεις:
1. Οι αγορές και ο καπιταλισμός είναι πολύ ισχυρές δυνάμεις, και πρέπει να τους το αναγνωρίσουμε.
2. Παλαιότερα στην ιστορία, ήταν αναγκαίο ένα ισχυρό κράτος για να υποστηρίξει τη μορφοποίηση του καπιταλισμού αλλά και για να προστατεύσει τα ατομικά δικαιώματα (διαβάστε τους Koyama και Johnson ως προς την κρατική ικανότητα). Τα ισχυρά κράτη παραμένουν αναγκαία για τη διατήρηση και την επέκταση του καπιταλισμού και των αγορών. Αυτό περιλαμβάνει τον έλεγχο της ισχύος της Κίνας στο εξωτερικό και τη διασφάλιση των εκλογών από ξένες παρεμβάσεις, καθώς και την ανάπτυξη αποτελεσματικών νόμων και ρυθμίσεων για το άυλο κεφάλαιο, την πνευματική ιδιοκτησία και τον νέο κόσμο του διαδικτύου. (Αν έχετε διαβάσει τα άλλα έργα μου, θα ξέρετε ότι αυτό δεν συνιστά μια έκκληση για μαζική ρύθμιση των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών).
3. Ένα ισχυρό κράτος δεν ταυτίζεται με ένα πολύ μεγάλο ή τυραννικό κράτος. Ένα καλό ισχυρό κράτος θα πρέπει να βλέπει τη συντήρηση και την επέκταση του καπιταλισμού ως ένα από τα πρωταρχικά του καθήκοντα, και σε πολλές περιπτώσεις το υπ’ αριθμόν ένα καθήκον του.
4. Οι περιπτώσεις ραγδαίας αύξησης της κρατικής ικανότητας μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνες (όπως προηγουμένως στην Ιαπωνία ή τη Γερμανία), αλλά τα υψηλά επίπεδα κρατικής ικανότητας δεν είναι εγγενώς τυραννικά. Η Δανία πράγματι θα έπρεπε να έχει ένα μικρότερο κράτος, αλλά παραμένει μια από τις πιο ελεύθερες και ασφαλείς χώρες στον κόσμο, τουλάχιστον για τους Δανούς πολίτες, αν και όχι για όλους.
5. Πολλές από τις αποτυχίες της σημερινής Αμερικής είναι αποτυχίες υπερβολικής ρύθμισης, όμως πολλές άλλες είναι αποτυχίες κρατικής ικανότητας. Οι κυβερνήσεις μας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, να βελτιώσουν ιδιαίτερα την υποχρεωτική εκπαίδευση, να διορθώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση, ή να βελτιώσουν την ποιότητα των διακριτικών τους δαπανών. Μεγάλο μέρος των υλικών μας υποδομών βαλτώνει ή φθίνει σε ποιότητα. Προσωπικά υποστηρίζω την περισσότερη μετανάστευση, όμως παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι το κράτος μας χρειάζεται σαφή κριτήρια ως προς το ποιος μπορεί να έρθει στη χώρα, ποιος θα υποχρεωθεί να την εγκαταλείψει, καθώς και ένα λειτουργικό δικαστικό σύστημα για να το υποστηρίξει όλο αυτό - και σήμερα δεν έχουμε τίποτε απ’ όλα αυτά.
Αυτά τα προβλήματα απαιτούν κρατική ικανότητα - για τον σκοπό όμως της ενίσχυσης των αγορών - κατά έναν τρόπο που ο κλασικός φιλελευθερισμός δεν είναι ιδιαίτερα κατάλληλος να επεξεργαστεί. Ακόμη, ο libertarianism φιλελευθερισμός λειτουργεί ως ένα βαθμό παρασιτικά επί του Φιλελευθερισμού της Κρατικής Ικανότητας. Για παράδειγμα, ακόμη και αν υποστηρίζει κανείς την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης, βραχυπρόθεσμα παραμένει η ανάγκη να βελτιώσουμε κατά πολύ το υφιστάμενο σύστημα. Αυτό μάλιστα θα κάνει ευκολότερη και την ιδιωτικοποίηση, αν αυτός είναι ο σκοπός μας.
6. Ξανά θα παραθέσω το φιλοσοφικό πλαίσιο του βιβλίου μου Stubborn Attachments: A Vision for a Society of Free, Prosperous, and Responsible Individuals.
7. Η θεμελιώδης εμπειρία ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών υπήρξε η άνοδος του καπιταλισμού, των αγορών και των συνθηκών διαβίωσης στην Ανατολική Ασία, και ο Φιλελευθερισμός της Κρατικής Ικανότητας δεν έχει κάποιο πρόβλημα ή επιφύλαξη να καλωσορίσει αυτές τις εξελίξεις. Αυτό δεν αναιρεί την αλήθεια ότι αυτή η πρόοδος (ή ακόμη μεγαλύτερη) θα μπορούσε να επιτευχθεί με περισσότερη αγορά και λιγότερο κράτος. Σε κάθε περίπτωση, η κρατική ικανότητα έπρεπε να αναπτυχθεί σε αυτές τις χώρες, και πράγματι αναπτύχθηκε. Οι βελτιώσεις στη δημόσια υγεία είναι μια ακόμη ιστορία επιτυχίας της εποχής μας, και αυτές βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην κρατική ικανότητα - ας το παραδεχθούμε.
8. Οι μεγάλες προβληματικές περιοχές της εποχής μας υπήρξαν η Αφρική και η Νότια Ασία. Και οι δύο αυτές περιοχές είναι ελλειμματικές ως προς τις αγορές, αλλά και ως προς την κρατική ικανότητα.
9. Οι υποστηρικτές του Φιλελευθερισμού της Κρατικής Ικανότητας είναι πιθανότερο να βλέπουν θετικά τις υποδομές, τις επιχορηγήσεις στην επιστήμη, την πυρηνική ενέργεια (η οποία προϋποθέτει κρατική υποστήριξη!), καθώς και τα διαστημικά προγράμματα απ’ ό,τι οι παραδοσιακοί libertarians ή οι σύγχρονοι Δημοκρατικοί. Οι τελευταίοι συχνά ισχυρίζονται ότι υποστηρίζουν αυτά τα πράγματα, και κατά τη γνώμη μου το ισχυρίζονται ειλικρινά, αλλά εκ των πραγμάτων είναι πολύ πρόθυμοι να τα θυσιάσουν στον βωμό της αναδιανομής, των ανησυχιών περί εξισωτισμού και ακριβοδικίας, των εκλεκτικών συγγενειών, και της εξυπηρέτησης παραδοσιακών ομάδων συμφερόντων των Δημοκρατικών. Για παράδειγμα, η Νέα Υόρκη διοικείται εδώ και αρκετό καιρό από σύγχρονους Δημοκρατικούς, και οι επιδόσεις τους είναι πολύ κακές στη δημιουργία και τη διόρθωση των πραγμάτων. Εξάλλου, οι Δημοκρατικοί δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας ως μέρος της λύσης της κλιματικής αλλαγής - μάλλον το αντίθετο.
10. Ο Φιλελευθερισμός της Κρατικής Ικανότητας δεν έχει πρόβλημα να υιοθετήσει τους στόχους της επίτευξης καλύτερης ποιότητας στο κράτος και τη διακυβέρνηση, ενώ ο κλασικός libertarian φιλελευθερισμός είναι πιθανότερο να υιοθετήσει ή τουλάχιστον να έχει παραχωρητική στάση έναντι μικρών, διεφθαρμένων καθεστώτων, λόγω κάποιων υπολειπόμενων ελευθεριών που αυτά αφήνουν πίσω τους.
11. Ο Φιλελευθερισμός της Κρατικής Ικανότητας δεν είναι μη παρεμβατικός στην εξωτερική πολιτική, καθώς πιστεύει στις ισχυρές συμμαχίες με άλλα σχετικώς ελεύθερα έθνη, όπου αυτό είναι εφικτό. Τούτου δοθέντος, ο συνήθης φιλελεύθερος πήχης των «προβλημάτων που δημιουργεί η παρέμβαση καθώς το κράτος κάνει πολλά λάθη» θα πρέπει να συνεχίζει να ισχύει σε συγκεκριμένες στρατιωτικές δράσεις. Οι συμμαχίες όμως μπορεί να είναι απείρως επωφελείς, όπως καταδεικνύει το μεγαλύτερο μέρος της εξωτερικής πολιτικής του 20ου αιώνα και μεγάλου μέρους της σημερινής Ασίας - που ακόμη υπολογίζει στην Pax Americana.
Έχει ενδιαφέρον να συγκρίνουμε τον Φιλελευθερισμό της Κρατικής Ικανότητας με τον liberaltarianism που αποτελεί ένα ακόμη παρακλάδι του libertarian φιλελευθερισμού. Στα πιο ουσιώδη ζητήματα, οι liberaltarians μπορεί να βρίσκονται πολύ κοντά με τους Φιλελεύθερους της Κρατικής Ικανότητας. Όμως η έμφαση και η εστίαση έχουν μεγάλη σημασία εδώ, και θέλω να επισημάνω αυτή την (μερική) λίστα των διαφορών μεταξύ των δύο προσεγγίσεων:
Α. Οι liberaltarian ξεκινούν διαβεβαιώνοντας «την αριστερά» ότι υποστηρίζουν πολλά κρατικά προγράμματα μεταβιβάσεων. Οι Φιλελεύθεροι της Κρατικής Ικανότητας αναγνωρίζουν ότι η ζήτηση για έλεος δεν σταματά ποτέ, ότι η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να ωφελήσει τους ανθρώπους περισσότερο απ’ ό,τι οι μεταβιβάσεις, και ότι, στο πλαίσιο της κρατικής σφαίρας, είναι πρόθυμοι να δώσουν έμφαση σε μια αναλυτική «ανάλγητη» σύγκριση ανάμεσα στις διακριτικές κρατικές δαπάνες και τις δαπάνες μεταβιβάσεων. Οι διακριτικές δαπάνες μπορεί να κερδίσουν σε πολλές συγκρίσεις.
B. Η «πολωτική αριστερά» ρητά αντιτίθεται σε μεγάλο μέρος του καπιταλισμού και εκ των πραγμάτων στέκεται απέναντι στην κρατική ικανότητα, λόγω της πόλωσης που συνήθως υπονομεύει την επίλυση των προβλημάτων. Συνεπώς, η πολωτική αριστερά είναι μεγαλύτερης αντίπαλος για τον Φιλελευθερισμό της Κρατικής Ικανότητας απ’ ό,τι για τον liberaltarian φιλελευθερισμό. Για τους liberaltarian οι πρόσκαιρες συμμαχίες με την πολωτική αριστερά είναι εφικτές καθώς και οι δύο ομάδες αντιτίθενται στον Τραμπ και σε άλλα κακά στοιχεία της δεξιάς. Είναι εύκολο - ίσως υπερβολικά εύκολο - να παρουσιάζεται ο liberaltarian φιλελευθερισμός στην αριστερά ως μια κριτική και αναθεώρηση των libertarians και των συντηρητικών.
Γ. Ο liberaltarian Will Wilkinson έκανε το λάθος να εκφράσει τον ενθουσιασμό του για την Ελίζαμπεθ Γουόρεν. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς κάποιον Φιλελεύθερο της Κρατικής Ικανότητας να κάνει το ίδιο λάθος, καθώς μεγάλο μέρος της ενέργειας της Γουόρεν κατευθύνεται στη διάλυση των αμερικανικών επιχειρήσεων. Μα σοβαρά τώρα προτείνει την απαγόρευση του fracking - το να στείλουμε χρήματα στη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία, να χάσουμε αμερικανικές θέσεις εργασίας και να επιδεινώσουμε την κλιματική αλλαγή, όλα αυτά ταυτόχρονα; Εγώ λέω όχι.
Δ. Ο Φιλελευθερισμός της Κρατικής Ικανότητας είναι πιθανότερο να κάνει λάθος και να υποστηρίξει, για παράδειγμα, την κατασκευή υπερταχέος σιδηροδρόμου από το Λος Άντζελες στο Σαν Φρανσίσκο (αν όντως αυτό είναι λάθος) και να διεκτραγωδήσει την ανικανότητα των αμερικανικών κυβερνήσεων να υλοποιήσουν κάτι τέτοιο. Το κριτήριο αξιολόγησης «ποια λάθη είναι πιθανότερο να διαπράξει η εκάστοτε πολιτική φιλοσοφία» είναι υποτιμημένο.
Πιθανόν να επισημάνετε την επιρροή του Peter Thiel στον Φιλελευθερισμό της Κρατικής Ικανότητας, μολονότι ποτέ μου δεν τον έχω ακούσει να διατυπώνει τις θέσεις του γι’ αυτά τα ζητήματα κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Ακόμη, το ποιες ιδέες θα επιβιώσουν στον διαδικτυακό διάλογο λειτούργησε ως ένα σημαντικό φίλτρο για την εξέλιξη αυτής της πρότασης. Αυτό το σημείο δεν έχει εξεταστεί επαρκώς, για κάθε είδους ζητήματα, και μπορεί να αποτελέσει το θέμα μιας άλλης ανάρτησής μου.
Εδώ θα βρείτε ένα προηγούμενο δοκίμιό μου με θέμα το παράδοξο του libertarian φιλελευθερισμού, που σχετίζεται με το υπόβαθρο αυτού του άρθρου.
Καλή χρονιά σε όλους!
--
Ο Tyler Cowen κατέχει την έδρα οικονομικών Holbert L. Harris στο George Mason University και ταυτόχρονα είναι διευθυντής του Mercatus Center.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Ιανουαρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Marginal Revolution και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
