Του David Youngberg
Στην ελληνική μυθολογία η Ψυχή ήταν μια γυναίκα τόσο όμορφη που προκάλεσε τη ζήλια της θεάς του έρωτα, Αφροδίτης. Ο Ιταλός αστρονόμος του 19ου αιώνα Ανιμπάλε ντε Γκασπάρις έδωσε το όνομά της σε έναν τεράστιο αστεροειδή. Κατά τρόπο ταιριαστό, αποδείχτηκε ότι ο 16 Psyche, ένας από τους μεγαλύτερους αστεροειδείς της ζώνης των αστεροειδών αποτελείται από ένα μέταλλο γνωστό για τoν πόθο που προκαλεί στους ανθρώπους: Τον χρυσό.
Αντίθετα με τις ανακαλύψεις του παρελθόντος, δεν βιαζόμαστε να εκμεταλλευτούμε την Ψυχή. Η NASA θέλει να στείλει ένα ερευνητικό όχημα απλώς για μελετήσει τον αστεροειδή, απόφαση που αντιμετωπίστηκε με εσφαλμένη ανακούφιση σε διάφορα άρθρα. Σύμφωνα με ένα απ' αυτά:
«Αν μεταφέραμε την Ψυχή πίσω στη Γη, θα καταστρέφονταν οι τιμές των πρώτων υλών και κατέρρεε η παγκόσμια οικονομία - ύψους 75,5 τρισ. δολαρίων».
Κανείς δεν προσπαθεί να εξηγήσει το πώς ο φθηνός χρυσός θα προκαλούσε οικονομική καταστροφή, και υπάρχει λόγος γι' αυτό: δεν θα την προκαλούσε.
Υπάρχει χρυσός σ' αυτόν εκεί τον αστεροειδή!
Η Ψυχή έχει πολύ χρυσό - αξίας περίπου 10.000 τετράκις εκατομμυρίων δολαρίων με τις σημερινές τιμές. Οι εντυπωσιοθηρικοί τίτλοι που υποστηρίζουν ότι αυτός ο χρυσός αρκεί για να κάνει «όλους τους κατοίκους της γης δισεκατομμυριούχους» κινούνται φυσικά στη σφαίρα του φανταστικού. Η πώληση μιας τόσο μεγάλης ποσότητας χρυσού σχεδόν θα εκμηδένιζε τις τιμές.
Αν ακόμη χρησιμοποιούσαμε χρυσό ως χρήμα, αυτή η ποσότητα θα δημιουργούσε μαζικό πληθωρισμό, και θα είχε ως αποτέλεσμα μεγάλα οικονομικά δεινά. Καμία χώρα δεν χρησιμοποιεί πλέον τον κανόνα του χρυσού, οπότε δεν υπάρχει αυτή η ανησυχία. Η κατάρρευση της τιμής του χρυσού θα ήταν σίγουρα καταστροφική για τις εταιρείες εξόρυξης χρυσού και τους ανθρώπους που αποταμιεύουν τον πλούτο τους σε ράβδους χρυσού. Θα ήταν πολύ κακό γι' αυτούς, αλλά αυτοί είναι ένα απειροελάχιστο κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας.
Η σύγχυση ίσως οφείλεται σε μια απλή αντιστροφή της αιτιακής σχέσης. Οι υφέσεις είναι βέβαιο πως προκαλούν χαμηλότερες τιμές των πρώτων υλών, αλλά οι χαμηλότερες αυτές τιμές των πρώτων υλών δεν προκαλούν υφέσεις περισσότερο απ' ό,τι οι ομπρέλες προκαλούν βροχή.
Η εκμετάλλευση της Ψυχής δεν θα προκαλούσε οικονομική κατάρρευση. Αν αυτή η μεγάλη ποσότητα χρυσού μπορούσε να μπει στην αγορά, αυτό θα προκαλούσε οικονομική άνθηση κι όχι κρίση. Είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς πώς θα έμοιαζε ένας κόσμος με φθηνό χρυσό, αλλά η ιστορία του αλουμινίου μας δίνει μια εικόνα.
Το πολύτιμο μέταλλο που έχασε την αξία του
Μολονότι το αλουμίνιο είναι το πιο άφθονο μέταλλο στον πλανήτη, ως επί το πλείστον βρίσκεται παγιδευμένο στον βωξίτη και για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας η επεξεργασία του ήταν δύσκολη. Το καθαρό αλουμίνιο ήταν απίστευτα σπάνιο, και υπήρχε κάποτε μια εποχή που η πρώτη ύλη για τα κουτάκια των αναψυκτικών ήταν πολυτιμότερη από τον χρυσό. Ράβδοι αλουμινίου επιδεικνύονταν δίπλα στα πετράδια του γαλλικού στέμματος, και καθαρό αλουμίνιο καλύπτει την κορυφή του οβελίσκου του Μνημείου του Ουάσινγκτον.
Τεχνικές όπως η διαδικασία Hall–Heroult άλλαξαν ριζικά αυτή την κατάσταση. Αυτό που κάποτε ήταν το μέταλλο των βασιλέων και των μνημείων έγινε ευρέως διαθέσιμο σε όλους. Το αλουμίνιο είναι σήμερα τόσο φτηνό που το χρησιμοποιούμε σε αλιευτικά σκάφη, αεροσκάφη και βαρέλια για μπύρα. Το αλουμινόχαρτο κρατά το φαγητό μας φρέσκο - και το σπαταλάμε καθημερινά.
Το ότι το αλουμίνιο έγινε φτηνό δεν προκάλεσε οικονομική κατάρρευση. Ακριβώς το αντίθετο. Έκανε την κοινωνία πλουσιότερη καθώς οι εξελίξεις της επεξεργασίας του έκαναν φτηνότερα και όλα τα υπόλοιπα προϊόντα, δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες. Το ξύλο που κάποτε χρησιμοποιούταν για την κατασκευή βαρελιών μπύρας μπορούσε πλέον να χρησιμοποιηθεί για κάτι άλλο. Τα σκάφη από αλουμίνιο δεν διαβρώνονται στο νερό και αυτή η χρήση απελευθέρωσε χάλυβα και ξυλεία που διαφορετικά θα χρησιμοποιούταν για την επισκευή φθαρμένων σκαφών. Τα σύγχρονα αεροπλάνα δεν θα ήταν καν εφικτά χωρίς το αλουμίνιο, και το γεγονός ότι υπάρχουν απελευθερώνει καύσιμα, χρόνο και πρώτες ύλες που διαφορετικά θα πήγαιναν σε επιβατηγά πλοία και τρένα.
Η εκμετάλλευση της Ψυχής θα έδινε ώθηση στην οικονομία
Ο πραγματικός πλούτος δεν βρίσκεται σε πολύτιμα μέταλλα, και ο Noah Smith του Bloomberg ορθά επισημαίνει ότι η εκμετάλλευση της Ψυχής δεν θα προκαλέσει μια νέα βιομηχανική επανάσταση. Όμως κάνει λάθος όταν υποστηρίζει ότι δεν θα κάνει πλουσιότερη την κοινωνία καθώς, αν όλα τα άλλα παραμείνουν σταθερά, μια φθηνότερη πρώτη ύλη είναι ο ορισμός της οικονομικής προόδου. Το μόνο ζητούμενο είναι το μέγεθος της αναπτυξιακής ώθησης.
Η εκμετάλλευση της Ψυχής, αν μπορεί να εξορυχθεί στη σωστή τιμή (ένα μεγάλο αν), θα κάνει την κοινωνία πλουσιότερη καθώς αυτή η ποσότητα του χρυσού θα μας επιτρέψει να αφιερώσουμε τις προσπάθειές μας σε άλλες ενασχολήσεις. Κανείς δεν ξέρει τα ακριβή αποτελέσματα που θα έχει ο φτηνός χρυσός, καθώς η τιμή του χρυσού ποτέ δεν βρέθηκε κοντά στο μηδέν. Ενώ ο χρυσός σήμερα έχει περιορισμένες παραγωγικές εφαρμογές, ποιος ξέρει πώς θα προσαρμοστούν οι άνθρωποι αν καταστεί ουσιαστικά δωρεάν; Υπάρχουν υποκατάστατα, και υπάρχουν και υποκατάστατα για τα υποκατάστατα.
Ο χρυσός για παράδειγμα είναι απίστευτα ελατός και άριστος αγωγός του ηλεκτρισμού. Ίσως οι καλωδιώσεις στα σπίτια να γίνονται με χρυσό αντί για χαλκό, απελευθερώνοντας έτσι χαλκό για άλλες χρήσεις. Ή ίσως να υπάρχει ένας κλάδος που να είναι εφικτός μόνο αν ο χρυσός είναι φτηνός, όπως συμβαίνει με την αεροπλοϊα και το αλουμίνιο. Δεν μπορούμε να δούμε το πώς χρησιμοποιείται σήμερα ο χρυσός, με την τιμή του στα ύψη, και να υποθέσουμε ότι το ίδιο θα ισχύει και όταν η τιμή του βρεθεί στον πάτο. Ο φτηνός χρυσός πιθανότατα δεν θα έχει αποτέλεσμα μια οικονομική άνθηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι μια οικονομική ώθηση.
Αν κάποιος επιχειρηματίας στο μέλλον εξορύξει την Ψυχή, αυτό σίγουρα θα είναι καταστροφικό για τη βιομηχανία του χρυσού. Για όλους τους άλλους, ο πάμφθηνος χρυσός θα είναι μια τεράστια βελτίωση.
--
Ο David Youngberg είναι αναπληρωτής καθηγητής οικονομικών στο Montgomery College του Rockville του Μέριλαντ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Ιουλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
