Του John Tamny
Οι New York Times δημοσίευσαν πρόσφατα μια συνέντευξη του ανθρώπου που θεωρείται ο καλύτερος φούρναρης μπαγκέτας στο Παρίσι, και κατ' επέκταση στον κόσμο. Όταν τον ρώτησαν για τη δουλειά του, ο Μαχμούντ Μ'σέντι χαρακτήρισε την κουζίνα του το “εργαστήριό” του και είπε πως βλέπει τον εαυτό του σαν “έναν καλλιτέχνη, έναν μάγο”.
Οι αναγνώστες μπορεί εδώ να κάνουν ένα μικρό διάλειμμα και να σκεφτούν το χαρούμενο μήνυμα των λόγων του σεφ. Η εργασία στον σημερινό κόσμο είναι τόσο εξειδικευμένη που αυτό που θεωρούταν στο παρελθόν μια τετριμμένη και σχετικά ανειδίκευτη δουλειά είναι σήμερα επιστημονική και αντικείμενο τέχνης.
Ακόμα καλύτερα, οι αναγνώστες θα πρέπει να δουν αυτόν τον ισχυρισμό του σεφ υπό το πρίσμα της ιστορίας της εργασίας. Πριν από 150 χρόνια, λίγοι είχαν την πολυτέλεια να αναλογιστούν τι εντέλει επάγγελμα θα ακολουθήσουν. Εφόσον ήταν σωματικά ικανοί, σχεδόν όλοι ήξεραν ακριβώς πώς θα έμοιαζε το μέλλον τους: σκληρή δουλειά έξι μέρες την εβδομάδα στα κτήματα της οικογένειας, από το χάραμα μέχρι τη δύση. Αυτή ήταν η πραγματικότητα για την τεράστια πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού, πλούσιων και φτωχών. Φανταστείτε το αυτό.
Όλοι έχουμε τους δικούς μας τομείς εξειδίκευσης
Φανταστείτε μάλιστα πώς θα ήταν η ζωή για την πλειονότητα από μας αν η παγκόσμια οικονομία ακόμη βασιζόταν στη γεωργία. Σκεφτείτε πόσο φτωχοί και εξαθλιωμένοι θα ήμασταν οι περισσότεροι.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι ο Γουόρεν Μπάφετ αναλογίστηκε κάτι παρόμοιο σε ένα άρθρο γνώμης που έγραψε για τη Wall Street Journal το 2015. Ο θρυλικός επενδυτής ζήτησε από τους αναγνώστες να φανταστούν πως “ζούμε σε μια οικονομία που βασίζεται στα σπορ. Σε μια τέτοια αγορά, θα ήμουν μια αποτυχία. Θα μπορούσατε να μου προσφέρετε την καλύτερη εκπαίδευση στον κόσμο, και εγώ θα μπορούσα ασταμάτητα να προσπαθώ να βελτιώσω τις δεξιότητές μου. Αλίμονο όμως, στο γήπεδο του αμερικανικού ποδοσφαίρου ή του μπάσκετ δεν θα μπορούσα ποτέ να κερδίσω ούτε τον κατώτατο μισθό”.
Η περίεργη παρομοίωση του Μπάφετ σχολιάζει την πιο χαρούμενη σύγχρονη πραγματικότητά μας. Ο Μπάφετ γεννήθηκε σε έναν κόσμο όπου είχε ευκαιρίες. Είναι εξυπνότερος όταν κατανέμει κεφάλαιο, αλλά αν υποτεθεί ότι έπρεπε να μιλήσει για τις λεπτομέρειες του μπάσκετ με τον Λεμπρόν Τζέημς ή του αμερικανικού ποδοσφαίρου με τον Τομ Μπρέιντι, αυτός ο λαμπρότατος άνθρωπος δεν θα φαινόταν καθόλου έξυπνος. Ο Μπάφετ μπορεί να γεμίζει γήπεδα με την επενδυτική του ιδιοφυία, αλλά δεν θα γέμιζε ούτε ένα δωμάτιο αν τα σπορ ήταν η μόνη του επιλογή. Ευτυχώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ξυπνούν αισθανόμενοι σαν τον Μπάφετ, τον Μπρέιντι και τον Τζέημς. Η εργασία είναι το πεδίο όπου ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων μπορούν να επιδείξουν τις μοναδικές τους δεξιότητες και, γιατί όχι, την ευφυία τους.
Η τεχνολογία μας επιτρέπει να εξειδικευόμαστε
Τι έφερε αυτή την αλλαγή στη φύση της εργασίας; Γιατί οι άνθρωποι έχουν σήμερα αμέτρητες εργασιακές επιλογές σε σύγκριση με ένα παρελθόν όπου αυτές ήταν βάναυσα περιορισμένες; Η απλή απάντηση είναι: τα ρομπότ.
Ενώ η παραγωγή της αναγκαίας τροφής για την επιβίωση των ανθρώπων κάποτε απαιτούσε το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, τα πρωτόγονα ρομπότ του αρότρου, του λιπάσματος και των εργαλείων έλξης κατέστησαν εφικτή την παραγωγή εκθετικά περισσότερης τροφής από εκθετικά λιγότερα χέρια. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως αυτά τα πρώιμα “ρομπότ” ευθύνονται για τη μεγαλύτερη καταστροφή θέσεων εργασίας στην ιστορία, αλλά αντί να εξωθήσουν τους εργάτες του κόσμου σε συσσίτια, απελευθέρωσαν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους επιτρέποντάς τους να καλλιεργήσουν ταλέντα που προηγουμένως παρέμεναν άγνωστα.
Έτσι, άτομα των οποίων η νοημοσύνη ιστορικά καταπνιγόταν στα αγροκτήματα μπόρεσαν να αφιερώσουν την πνευματική τους εργασία σε θεραπείες για ασθένειες, στην εφεύρεση του κλιματιστικού, του αεροπλάνου και του αυτοκινήτου, ενώ άλλοι μπόρεσαν να γίνουν ηθοποιοί, καλλιτέχνες, αθλητές και μουσικοί. Αυτό είναι το θαύμα του αυτοματισμού. Αντί να μας εμποδίζει να βρούμε δουλειά, ο αυτοματισμός σβήνοντας δουλειές του παρελθόντος μας βρίσκει περισσότερες και αυξάνει την παραγωγικότητά μας ακριβώς επειδή ευνοεί την ατομική εξειδίκευση.
Για να καταλάβουμε το γιατί, χρειάζεται μόνο να θυμηθούμε το γιατί το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ ατόμων πάντα και παντού ωφελεί όλους τους εμπλεκόμενους. Όχι μόνο μας ανταμείβει μέσω του παγκόσμιου ανταγωνισμού μεταξύ των παραγωγών για την κάλυψη των αναγκών μας, αλλά και ο καταμερισμός της εργασίας με τον υπόλοιπο κόσμο κάνει πολύ πιο πιθανό να μπορούμε να κάνουμε την εργασία που ταιριάζει περισσότερο με τα ταλέντα μας.
Τα ρομπότ κάνουν την δουλειά του μόχθου ώστε να μη χρειάζεται να την κάνουμε εμείς
Για να απλοποιήσουμε αυτό που ήδη είναι απλό, το ελεύθερο εμπόριο είναι αντίστοιχο με το να μελετούμε αυτό που αγαπάμε κάθε μέρα εγκαταλείποντας τα μαθήματα που δεν αντέχουμε. Και όταν κάνουμε αυτό που αγαπάμε είμαστε πολύ πιο παραγωγικοί, πράγμα που σημαίνει ότι οι δυνατότητες κέρδους μας αυξάνονται εκθετικά. Τα ρομπότ και οι άλλες μορφές αυτοματισμού πρέπει να αντιμετωπίζονται με όλα αυτά κατά νου.
Αν ο καταμερισμός εργασίας με άλλους ανθρώπους μας ευνοεί τόσο φυσικά, πράγμα που ισχύει, φανταστείτε πόσο σημαντική θα είναι η συμβολή των ρομπότ στην αύξηση της ατομικής μας παραγωγικότητας. Ακριβώς επειδή μπορούν να “δουλεύουν” επτά ημέρες την εβδομάδα, 24 ώρες τη μέρα, και ακριβώς επειδή μπορούν να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους σε ολοένα και περισσότερες εργασίες, μπορούμε να περιμένουμε με βεβαιότητα ένα εργασιακό μέλλον που θα μας εκπλήσσει ως προς την αφθονία του. Με απλά λόγια, εκεί όπου οι παλιές μορφές εργασίας καταστρέφονται με τον πιο γρήγορο ρυθμό, οι νέες και πιο εντυπωσιακές μορφές αποκαλύπτονται και γρηγορότερα.
Αν η πρόοδος του ανθρώπινου είδους αφορούσε μόνο τις “θέσεις εργασίας”, τότε το έργο μας θα ήταν εύκολο. Θα μπορούσαμε να καταργήσουμε το τρακτέρ, το αεροπλάνο, τον υπολογιστή και τα ΑΤΜ. Έτσι, όλοι θα είχαμε δουλειές. Σίγουρα θα ήμασταν απίστευτα φτωχοί, αλλά όλοι θα είχαμε δουλειές. Αυτό που όμως μας θυμίζουν αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι πως η τεχνολογία είναι από τη φύση της ένα χαρούμενο σήμερα ότι η κοπιαστική, βαρετή και περίπλοκη δουλειά γίνεται για μας ώστε εμείς να μπορούμε να επικεντρώσουμε τις ενέργειές μας αλλού.
Το ενδιαφέρον σε όλα αυτά είναι πως κάποιου που θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα διατυπώνουν ζοφερές προβλέψεις ότι ο αυτοματισμός πρόκειται να καταστρέψει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Οι απαισιόδοξοι θα πρέπει να χαμογελούν και οι αισιόδοξοι να χαίρονται. Αν τα ρομπότ τηρήσουν την υπόσχεση αυτή και όντως καταστρέψουν αυτές τις θέσεις εργασίας, τότε το μέλλον θα είναι εντυπωσιακό.
Τα ρομπότ μας επιτρέπουν να εργαζόμαστε στο αντικείμενο που απολαμβάνουμε και είμαστε καλοί
Πρώτα απ' όλα, η αύξηση της παραγωγικότητας από τον αυτοματισμό θα σημάνει δημιουργία πλούτου τις επόμενες δεκαετίες που κάνει τη σημερινή μας αφθονία να μοιάζει με λιτότητα. Κομβικό σημείο σ' αυτό είναι πως ο τεράστιος αυτός πλούτος θα απελευθερώσει μεγάλο ανθρώπινο και χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, αναγκαίο για να αντιμετωπιστεί οριστικά ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες και οι παθήσεις που μειώνουν τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων. Όσο περισσότερο τα ρομπότ καταστρέψουν τις δουλειές του παρελθόντος, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχουμε να θεραπεύσουμε τις ασθένειες που μας στερούν τους αγαπημένους μας υπερβολικά νωρίς.
Στη συνέχεια, θα πρέπει να αναλογιστούμε τις εμπορικές εξελίξεις και τις ανέσεις που έγιναν κοινότοπες με τον αυτοματισμό της παραγωγής τροφίμων. Αναφέραμε προηγουμένως τα αυτοκίνητα, τα κλιματιστικά και τα αεροπλάνα μεταξύ των υπόλοιπων εφευρέσεων χωρίς τις οποίες δεν θα θέλαμε να ζούμε. Μπορεί κανείς απ' όσους διαβάζουν αυτό το άρθρο να φανταστεί τη ζωή του χωρίς τηλεόραση ή Wi-Fi; Είναι δύσκολο, και επειδή είναι δύσκολο θα πρέπει να χαιρόμαστε με την πιθανότητα ο αυτοματισμός να ορίσει από την αρχή το περιεχόμενο της εργασίας. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι δεν έχουμε καν αρχίσει να αξιοποιούμε τις δυνατότητές μας. Σκεφτείτε τι θα ανακαλύψουμε αύριο, αν συμβεί ο μαζικός αυτοματισμός όσων κάνουμε σήμερα.
Αν απελευθερωθούμε από μεγάλο μέρος των όσων κάνουμε σήμερα, οι εξελίξεις του όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος θα κάνουν τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα, τους υπολογιστές και τα κλιματιστικά να φαίνονται πεζά. Ποιες θα είναι αυτές οι εξελίξεις; Και τι θα κάνουμε επαγγελματικά; Αν τα ήξερα όλα αυτά θα άξιζα δισεκατομμύρια, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως όσο περισσότερο αυτοματοποιήσουμε το παρελθόν, τόσο περισσότερο ταλέντο θα μπορούμε να κατευθύνουμε προς υπάρχοντα προβλήματα, προς άλλα που ποτέ δεν ξέραμε πως αντιμετωπίζαμε, και σε ακόμη περισσότερες καινοτομίες που δεν έχουμε καν φανταστεί αλλά στο μέλλον θα πούμε ότι χωρίς αυτές δεν θα θέλαμε να ζούμε. Το να υποθέτουμε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν διαφορετικά, η υπόθεση για παράδειγμα ότι θα σταματήσει η ανθρώπινη πρόοδος εξαιτίας του αυτοματισμού, ισοδυναμεί με την υπόθεση ότι θα ξεμείνουμε από ιδέες. Δεν είναι σοβαρή μια τέτοια σκέψη.
Πώς θα ερωτευτούμε τη δουλειά μας
Σοβαρή είναι η σκέψη πως το μέλλον θα ορίζεται από μια εβδομάδα εργασίας τεσσάρων ημερών, χάρη στα ρομπότ που θα κάνουν ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς που κάνουμε σήμερα. Με την εβδομάδα των τεσσάρων ημερών, η ζήτηση για διασκέδαση θα εκτιναχθεί και έτσι ένας ολοένας και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων θα κάνει προς το ζην ότι έκανε μεγαλώνοντας για διασκέδαση. Ήδη το βλέπουμε αυτό με την ανάδυση των βιντεοπαιχνιδιών, των προπονητών για βιντεοπαιχνίδια, και του υπεύθυνου για αγορές (ναι, για ψώνια!) που έχουν εξελιχθεί σε επικερδή επαγγέλματα.
Ακόμη καλύτερο είναι πως ενώ θα είμαστε ελεύθεροι να εργαζόμαστε μόλις τέσσερις μέρες την εβδομάδα, οι περισσότεροι θα επιλέγουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο στο γραφείο. Θα κάνουμε αυτό γιατί ο αυτοματισμός, που τόσοι πολλοί και τόσο αχρείαστα σήμερα φοβούνται, θα κάνει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους να ερωτευτούν τη δουλειά τους.
Ακριβώς επειδή τα “ρομπότ” θα εξαλείψουν μεγάλο μέρος από το μόχθο και τη βαρετή εργασία, η δουλειά μας θα μας επιτρέπει να επιδεικνύουμε τις μοναδικές δεξιότητες και την ευφυΐα μας. Η ευημερία δεν μας κάνει οκνηρούς. Αντίθετα, αποκαλύπτει μέσα μας μια ισχυρή εργασιακή ηθική που ποτέ δεν ξέραμε πως διαθέτουμε. Η εργασία γίνεται διασκεδαστική. Κι έτσι, παρακολουθείστε το πώς αυξάνονται τα ρομπότ ενώ ταυτόχρονα οι άνθρωποι δεν θέλουν να βγουν στη σύνταξη.
Το βασικό είναι πως όταν οι άνθρωποι κάνουν αυτό που αγαπούν, μπορούν να εργάζονται απίστευτα σκληρά χωρίς να “δουλεύουν”. Αυτό θα είναι το μέλλον μας αν υιοθετήσουμε με χαρά τον αυτοματισμό που πρόκειται να καταστρέψει εκατοντάδες εκατομμύρια δουλειές. Αυτή ταχύτατη αλλαγή δεν θα μας εξωθήσει στα συσσίτια - θα μας κάνει να ανυπομονούμε να πάμε στα γραφεία μας κάθε μέρα.
--
Ο John Tamny γράφει στο Forbes, στο RealClearMarkets και στο Reason και είναι οικονομικός σύμβουλος στην εταιρεία Toreador Research & Trading.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 2 Σεπτεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
