Του Lawrence W. Reed*
Προσπαθήσατε ποτέ να καρφώσετε ένα φρουί-ζελέ στον τοίχο; Είναι πιο εύκολο από το να βρείτε έναν σοσιαλιστή που μένει σταθερός ως προς τον ορισμό που δίνει στον σοσιαλισμό - κι αυτό κάνει τον σοσιαλισμό έναν ατέρμονα κινούμενο στόχο.
Ο Μαρξ ζητούσε την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και τον κρατικό έλεγχο των μέσων παραγωγής. Το ονόμαζε αυτό “επιστημονικό σοσιαλισμό”.
“Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”, διακηρύττουν οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού.
Ο Λένιν εγκαθίδρυσε την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Έθεσε το σοβιετικό κράτος επικεφαλής κάθε πτυχής της ζωής για το καλό του λαού. Ο διάδοχός του, ο Στάλιν, με την έφεση που είχε στις μαζικές δολοφονίες, διακήρυξε ότι ο σοβιετικός σοσιαλισμός θα τελειοποιήσει τον παράδεισο των εργατών που υπόσχονταν οι σοσιαλιστές διανοούμενοι.
“Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”, διακηρύττουν οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού.
Ο Χίτλερ και οι ευνοούμενοί του σχεδίασαν την γερμανική οικονομία, αυτοαποκαλούνταν σοσιαλιστές και έφτασαν μέχρι να ονομάσουν την πολιτική τους οργάνωση Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα.
“Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”, διακηρύττουν οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού.
Δεκαπέντε διαφορετικές δημοκρατίες εντός της σοβιετικής αυτοκρατορίας διακήρυξαν ότι είναι αφοσιωμένες στον σοσιαλισμό (μέχρι που κατέρρευσαν όλα τα σοσιαλιστικά τους καθεστώτα το 1989-91).
“Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”, διακηρύττουν οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού.
Περισσότερα αποτυχημένα παραδείγματα του σοσιαλισμού
Δεκάδες καθεστώτα στην Αφρική και την Ασία από την δεκαετία του 1950 και πέρα αφοσιώθηκαν στην σοσιαλιστική ουτοπία, και περήφανα υιοθέτησαν τον σοσιαλισμό. Κάθε ένα από αυτά προκαλεί σήμερα την ίδια διακήρυξη από τους σημερινούς ονειροπόλους του σοσιαλισμού: “Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”.
Οι σοσιαλιστές σε ολόκληρο τον κόσμο χάρηκαν με την άνοδο του σοσιαλιστή Hugo Chavez στην εξουσία στη Βενεζουέλα. “Αυτό είναι που εννοούμε!”, φάνηκε να είναι το σύνθημά τους όταν εκείνος απαλλοτρίωνε, κρατικοποιούσε και αναδιάνεμε. Μόλις 15 χρόνια μετά, η χώρα είναι σήμερα σε τραγική κατάσταση και πρέπει κανείς να πιέσει τους σημερινούς ονειροπόλους του σοσιαλισμού αν θέλει να τους κάνει να πουν το οτιδήποτε γι' αυτήν. Αλλά και όταν τελικά τους κάνει κανείς να μιλήσουν, για μια ακόμη φορά ακούμε το γνώριμο ρεφρέν: “Αλλά δεν εννοούμε αυτό!”
Οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού, με τον Bernie Santers να κατέχει εξέχουσα θέση ανάμεσά τους, είναι ενθουσιασμένοι με την Σκανδιναβία. “Αυτό εννοούμε!”, διακηρύττουν. Τότε, οι πιο επιμελείς παρατηρητές αυτού του μέρους του πλανήτη επισημαίνουν ότι οι σκανδιναβικές χώρες δεν έχουν νόμους κατώτατου μισθού, έχουν χαμηλότερους φόρους στις επιχειρήσεις και περισσότερες επιλογές σε σχολεία απ' ό,τι οι ΗΠΑ, έχουν παγκοσμιοποιημένες οικονομίες που βασίζονται στο εμπόριο και ελάχιστες, αν έχουν κιόλας, κρατικοποιημένες επιχειρήσεις.
Ο πρωθυπουργός της Δανίας πρόσφατα δήλωσε: “Ξέρω ότι κάποιοι άνθρωποι στις ΗΠΑ συσχετίζουν το σκανδιναβικό μοντέλο με κάποιου είδους σοσιαλισμό. Θέλω λοιπόν να καταστήσω κάτι σαφές: Η Δανία δεν είναι μια σοσιαλιστική, σχεδιασμένη οικονομία - είναι μια οικονομία της αγοράς”. Έτσι, οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού λένε “Ε, άρα αυτό δεν είναι αυτό που εννοούμε”. Υποστηρίζουν υψηλές αυξήσεις στον κατώτατο μισθό, μεγαλύτερους φόρους στις επιχειρήσεις, λίγη ή και καθόλου επιλογή στα σχολεία, και μαζική παρέμβαση στο εμπόριο.
Μια καλύτερη ζωή για την ανθρωπότητα
Ο Μιχαήλ Γκομπατσόφ, ο τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ, μας έδωσε μια από τις πιο διευρυμένες απόψεις για το ποιος είναι σοσιαλιστής. “Ο Ιησούς ήταν ο πρώτος σοσιαλιστής” δήλωσε ο Γκορμπατσόφ, καθώς ήταν “ο πρώτος που αναζήτησε μια καλύτερη ζωή για την ανθρωπότητα”.
Η ανόητη αυτή ιδέα του Γκορμπατσοφ ξεκάθαρα δεν μας πάει πουθενά: Προσωπικά, είμαι αντισοσιαλιστής όσο δεν πάει, και αναζητώ κι εγώ μια καλύτερη ζωή για την ανθρωπότητα (αυτός είναι μάλιστα ένας από τους πολλούς λόγους που δεν είμαι σοσιαλιστής).
Εξάλλου, όπως εξήγησα στο άρθρο μου Rendering Unto Caesar: Was Jesus a Socialist? (Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι: Ήταν ο Ιησούς σοσιαλιστής; FEE.org 3 Μαρτίου 2015), ο Ιησούς ποτέ δεν υποστήριξε την αναδιανομή του πλούτου με τη βία ή μέσω της πολιτικής διαδικασίας. Η αγάπη και η αλληλεγγύη που πρότεινε ήταν εθελούσιες - δηλαδή από την καρδιά και όχι από την τσέπη κάποιου άλλου με την απειλή όπλου. Κατέκρινε τον φθόνο και την κλοπή, και εξήρε εκείνον που επενέδυε τα χρήματά του για να αποκομίσει τη μεγαλύτερη απόδοση. Αν ο Ιησούς ήταν σοσιαλιστής, τότε εγώ είμαι ο Τορκεμάδα.
Οι σοσιαλιστές είναι τόσο διανοητικά ασταθείς που θα μπορούσαν να συρθούν μέσα σ' ένα βαρέλι πρέτζελ χωρίς να κουνήσουν από κει το αλάτι. Γι' αυτούς κάτι είναι σοσιαλισμός, μέχρι να αποδειχθεί ότι δεν δουλεύει - τότε, αυτό δεν ήταν σοσιαλισμός εξαρχής. Είναι σοσιαλισμός μέχρι να αναλάβουν την εξουσία οι κακοί - τότε, είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από σοσιαλισμός. Άραγε υπό καθεστώς σοσιαλισμού την αγελάδα την πυροβολείς, ή την αρμέγεις 24 ώρες τη μέρα; Ένα πράγμα ξέρω: Όταν το γάλα τελειώσει, οι σοσιαλιστές θα ρίξουν το φταίξιμο στην αγελάδα. Ίσως ο λόγος που δεν αρέσει στους σοσιαλιστές η ατομική ευθύνη, είναι γιατί δεν θέλουν να καταστούν προσωπικά υπεύθυνοι.
Το λεξικό της Οξφόρδης (του οποίου το σλόγκαν είναι “Η γλώσσα έχει σημασία”) ορίζει τον σοσιαλισμό ως “μια πολιτική και οικονομική θεωρία κοινωνικής οργάνωσης που υποστηρίζει ότι τα μέσα παραγωγής, κατανομής και συναλλαγής θα πρέπει να ανήκουν στην κοινότητα συνολικά ή να ελέγχονται από αυτήν”. Προτείνει τους παρακάτω όρους ως συνώνυμα: αριστερισμός, προνοιακός παρεμβατισμός (welfarism), προοδευτισμός, σοσιαλδημοκρατία, κομμουνισμός και μαρξισμός.
Τώρα ίσως να φτάνουμε κάπου. Αυτό ακούγεται κάτι το ακριβές, έτσι; Κι όμως! Τι σημαίνει άραγε “τα μέσα παραγωγής, κατανομής και συναλλαγής θα πρέπει να ανήκουν στην κοινότητα συνολικά ή να ελέγχονται από αυτήν”; Θα πρέπει άραγε ένα μπακάλικο να θέτει σε κάποια δημόσια ψηφοφορία τις αποφάσεις για το τι προϊόντα θα έχει στα ράφια ή για το ποίους θα προσλάβει για την νυχτερινή του βάρδια;
Και τι θα πει “να ελέγχεται από την κοινότητα συνολικά”; Έχετε δει πουθενά ένα ρυθμιστικό σώμα που να περιλαμβάνει κάθε κάτοικο μιας πόλης ή τα 325 εκατομμύρια ανθρώπους μιας χώρας; Τέτοια σώματα δεν καταλήγουν άραγε να είναι μια χούφτα άνθρωποι με πολιτική ισχύ;
Ακόμη και ψάχνοντας με το λεξικό στο χέρι τη λέξη σοσιαλισμός, συνεχίζω να απορώ. Τι στο καλό είναι λοιπόν ο σοσιαλισμός; Ίσως είναι προϊόν φαντασίας - κάτι που κάποιος ελπίζει να υπάρχει ακόμη κι αν ποτέ δεν αποδεικνύεται στην πράξη να είναι έτσι όπως το φαντάστηκε. Ή μπορεί να είναι κάτι σαν την πορνογραφία, για την οποία ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου Potter Steward είπε το περίφημο “δεν μπορώ να την ορίσω, αλλά ξέρω τι είναι όταν τη δω”.
Αλληλεγγύη που αποκλείει
Στο άρθρο του The Whitest Privilege (Το πιο λευκό απ' ολα τα προνόμια) που δημοσίευσε ο συντάκτης του National Review Kevin D. Williamson τον Ιούλιο του 2015, δίνει την καλύτερη εξήγηση του σοσιαλισμού ως θεωρίας που έχω διαβάσει εδώ και καιρό:
“Ο σοσιαλισμός και ο προνοιακός κρατισμός, όπως και ο εθνικισμός και ο ρατσισμός, βασίζονται στην επίκληση της αλληλεγγύης - μιας αλληλεγγύης που, αν χρειαστεί, επιβάλλεται με την απειλή των όπλων. Αυτή η επίκληση είναι κάτι περισσότερο από ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για τους αδυνάμους ή για το ευρύτερο κοινό καλό. Αντίθετα πρόκειται για μια αλληλεγγύη που αποκλείει, για μια δεισιδαίμονα έννοια που αντιλαμβάνεται το πολιτικό σώμα όχι ως ένα σχήμα λόγου, αλλά ως μια ουσιώδη περιγραφή του κράτους και του λαού ως ενός ενιαίου οργανισμού, η υγεία του οποίου έχει τόση εξέχουσα σημασία ώστε τα ατομικά δικαιώματα - η ιδιοκτησία, η ελευθερία της μετακίνησης, η ελευθερία του λόγου, η ελευθερία του σχετίζεσθαι - πρέπει να περικοπούν ή να καταργηθούν αν θεωρηθούν ανθυγιεινά”.
Οι σοσιαλιστικές χώρες που φαίνεται να τα πηγαίνουν καλά - όπως η Σουηδία, η Νορβηγία και η Δανία - το πετυχαίνουν αυτό όχι χάρη στον σοσιαλισμό, αλλά χάρη στον καπιταλισμό που δεν έχουν ακόμη καταστρέψει. Αν εφαρμόσετε πλήρως τον σοσιαλισμό θα πάρετε την Βενεζουέλα. Ή, ακόμη χειρότερα, τη Βόρεια Κορέα.
Σοσιαλισμός ίσον βία
Όλα καταλήγουν στο δίπολο της πειθούς έναντι της βίας. Όλα τα άλλα έχουν δευτερεύουσα σημασία. Να τι εννοώ:
Υπό καθεστώς καπιταλισμού, δύο κορίτσια πρόσκοποι σου χτυπούν την πόρτα και σε ρωτούν “Θα θέλατε να αγοράσετε μπισκότα;”. Μπορείς να απαντήσεις είτε ναι, είτε όχι.
Υπό καθεστώς σοσιαλισμού, δύο κορίτσια πρόσκοποι σου χτυπούν την πόρτα και πίσω τους είναι μια διμοιρία των ΜΑΤ. Σου λένε: “Θα φας αυτά τα διαολεμένα μπισκότα και θα τα πληρώσεις κιόλας”.
Κάποιοι σοσιαλιστές λένε ότι το μόνο που κάνουν είναι πως υποστηρίζουν την αλληλεγγύη και, καθώς οι υποστηρικτές του σοσιαλισμού έχουν καλές προθέσεις, η αλληλεγγύη αυτή θα είναι εθελοντική και επωφελής. Όμως ποτέ δεν είναι έτσι. Αν ήταν εθελοντική, τότε δεν θα ήταν σοσιαλισμός, και αν ήταν επωφελής, τότε δεν θα χρειαζόταν η βία για να τη δημιουργήσει και να την διατηρήσει.
Οι σημερινοί ονειροπόλοι του σοσιαλισμού σκέφτονται και δρουν σαν να έχουν μόλις φτάσει στη γη από ένα παράλληλο σύμπαν. Ένα εθνικό χρέος της τάξης των 19 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σημαίνει γι' αυτούς ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν έχει ξοδέψει αρκετά για να επιλύσει τα προβλήματά μας. Η κλοπή χρημάτων που ανήκουν σε άλλους μέσω της φορολογίας είναι γι' αυτούς κάτι το απολύτως εντάξει, αρκεί τα χρήματα αυτά να δαπανούνται για καλά πράγματα. Οι άνθρωποι γι' αυτούς γίνονται πολύ πιο έντιμοι, δίκαιοι, ικανοί και φιλεύσπλαχνοι αφού εκλεγούν σε κάποιο αξίωμα. Αν υποχρεώσεις τους εργοδότες να αμείβουν κάποιον περισσότερα απ' όσο αξίζουν οι υπηρεσίες του, αυτοί πιστεύουν ότι οι εργοδότες θα τον προσλάβουν ούτως ή άλλως και απλώς θα επωμιστούν τη διαφορά. Πιστεύουν ότι οι ρυθμίσεις πάντα κάνουν καλό γιατί οι υποστηρικτές τους έχουν καλές προθέσεις. Πιστεύουν ότι οι πολιτισμοί αναδύονται και μεγαλουργούν γιατί τιμωρούν την επιτυχία και επιδοτούν την αποτυχία, και καταρρέουν όταν υιοθετήσουν την ελευθερία και την ελεύθερη επιχειρηματικότητα. Πιστεύουν ότι καθένας δικαιούται οτιδήποτε επιθυμεί άλλοι άνθρωποι να πληρώσουν γι' αυτόν, όπως δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση και αντισύλληψη.
Ίσως όλες αυτές οι ανοησίες να πηγάζουν από ένα θεμελιώδες σφάλμα ορισμού: χωρίς τη χρήση της βίας να πλάσεις την κοινωνία όπως τη θέλεις, ο σοσιαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο από μια νεφελώδης ονειροφαντασία. Είναι ένας τεράστιος μαυροπίνακας στον ουρανό, στον οποίο μπορείς να γράψεις ότι λαχταρά η ψυχή σου και μετά να το σβήσεις όταν οι περιστάσεις γίνουν ντροπιαστικές για σένα.
Ούτως η άλλως, εγώ δεν θέλω να είμαι μέρος αυτού του πράγματος, όμως αυτό το πράγμα φαίνεται πάντα να θέλει ένα δικό μου μέρος.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
The Welfare State Has Slowly but Surely Eroded Nordic Character, του Daniel J. Mitchell
Nordic Socialism Isn''t the Answer for America του Nima Sanandaji
The Myth of Scandinavian Socialism της Corey Iacono
Scandinavian Myths: High Taxes and Big Spending are Popular του Nima Sanandaji
How Laissez Faire Made Sweden Rich του Johan Norberg
The Denmark Delusion του Scott Sumner
'Democratic Socialism' Is a Contradiction in Terms του Sandy Ikeda
Does Democracy Lead to Socialism? του B.K. Marcus
Socialism's Prescient Critics του Philip Vander Elst
Rendering Unto Caesar: Was Jesus a Socialist? του Lawrence W. Reed
Millennials Reject Capitalism in Name but Socialism in Fact του B.K. Marcus
Actually Bernie, Markets, Not Socialism, Promote Kindness του Julian Adorney
Socialism Is War and War Is Socialism του Steven Horwitz
Venezuela Runs Out of Toilet Paper, Achieves True Socialism του David Boaz
*Ο Lawrence W. Reed είναι πρόεδρος του Foundation for Economic Education και συγγραφέας του βιβλίου Real Heroes: Inspiring True Stories of Courage, Character and Conviction.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Ιουνίου του 2016 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
