Του Bart Remes*
Το ποδόσφαιρο είναι γνωστό ως το όμορφο άθλημα. Είναι το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο με φιλάθλους που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις φτάνουν περίπου τα τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι η μεγάλη στιγμή του αθλήματος. Διεξάγεται μόλις κάθε τέσσερα χρόνια. Δεν χρειάζεται να πούμε πως πρόκειται για κάτι το τεράστιο. Την Κυριακή που μας πέρασε - στις 15 Ιουλίου - η Γαλλία εστέφη παγκόσμια κυπελλούχος για το 2018.
Από τις 32 χώρες που κατάφεραν να προκριθούν για το Κύπελλο, μόνο οι 16 φτάνουν στο στάδιο των αγώνων νοκ-άουτ. Οι δύο ομάδες που μένουν στο τέλος αναμετρώνται στον μεγάλο τελικό όπου κρίνεται το κύπελλο.
Στα αθλήματα, όπως και σε κάθε άλλο παιχνίδι, υπάρχει μόνο ένας νικητής και πολλοί ηττημένοι. Είναι κάτι το σκληρό. Ο νικητής σηκώνει το τρόπαιο και κοιτάζει αφ' υψηλού τους ηττημένους ενώ το πλήθος πανηγυρίζει. Νίκη ή ήττα! Όπως είναι φυσικό, όλα αυτά προκαλούν ισχυρά συναισθήματα.
Ο Γουίνστον Τσώρτσιλ, ένας άνθρωπος με τη φήμη ενός δυνατού πότη, σίγουρα ήξερε κάποια πράγματα για τη νίκη και την ήττα. Όπως επεσήμανε ευφυώς: “Σαμπάνια: στη νίκη την αξίζουμε, στην ήττα τη χρειαζόμαστε”.
Οικονομικά
Τι συμβαίνει λοιπόν στα οικονομικά της αγοράς; Έχουμε άραγε κι εκεί ένα παιχνίδι νίκης ή ήττας όπου ο νικητής τα παίρνει όλα; Όπου κοιτάζει αφ' υψηλού τους ηττημένους; Ή μήπως συμβαίνει κάτι το πολύ διαφορετικό;
Ο μεγάλος οικονομολόγος Λούντβιχ φον Μίζες μας παρέχει μια πολύτιμη εικόνα:
“Τα παιχνίδια είναι η διέξοδος του πολιτισμένου ανθρώπου για τα βαθιά ριζωμένα ένστικτα της αντιπαλότητας. Όταν το παιχνίδι τελειώνει, νικητές και ηττημένοι δίνουν χέρια και επιστρέφουν στην πραγματικότητα της κοινωνικής τους ζωής, όπου υπάρχει η συνεργασία και όχι η διαμάχη” - Λούντβιχ φον Μίζες, The Ultimate Foundation of Economic Science
Με άλλα λόγια, τα αθλήματα και τα παιχνίδια δεν είναι πραγματικότητα, αλλά ακριβώς παιχνίδι. Όλες οι κινήσεις ρυθμίζονται από τους κανόνες του παιχνιδιού. Υπάρχουν νικητές και χαμένοι. Η πλευρά που θα φτάσει πρώτη σε μια θέση που ορίζεται από τους κανόνες ως επιτυχία στέφεται νικήτρια και οι άλλοι ονομάζονται χαμένοι.
Η θεμελιώδης διαφορά
Τα οικονομικά της διαφοράς διαφέρουν θεμελιωδώς από τα αθλήματα ή τα παιχνίδια.
Η συναλλαγή είναι ουσιώδες μέρος των οικονομικών της αγοράς. Ο λόγος που συμβαίνει εξαρχής η συναλλαγή είναι ακριβώς επειδή κάθε πλευρά προσδοκά να ωφεληθεί. Μια συναλλαγή είναι πάντα επωφελής και για τις δύο πλευρές.
Κάθε πλευρά αποδίδει μεγαλύτερη αξία στο αγαθό που λαμβάνει απ' ό,τι σε αυτό που αποδίδει. Και οι δύο πλευρές συναλλάσσονται μόνο επειδή και οι δύο σκοπεύουν να αυξήσουν την αξία τους. Διαφορετικά, καμία πλευρά δεν θα έμπαινε στη συμφωνία.
Στα οικονομικά της αγοράς δεν υπάρχει νίκη ή ήττα
Ένας φούρναρης δεν επιδιώκει να “νικήσει” τους πελάτες του. Εξυπηρετεί αυτούς για τους οποίους ψήνει ψωμί. Σε αντάλλαγμα, λαμβάνει χρήματα από τους πελάτες τους στο οποίο αποδίδει μεγαλύτερη αξία από το ψωμί που ψήνει. Οι άνθρωποι μάλιστα θα λυπούνταν αν ο φούρναρης σταματούσε να παράγει ψωμί, κι αυτό γιατί θα χρειαζόταν να το κάνουν αυτό οι ίδιοι.
Ένας κατασκευαστής αυτοκινήτων μπορεί να επινοήσει μια στρατηγική για να υπερβεί τους ανταγωνιστές του. Κανείς κατασκευαστής αυτοκινήτων όμως δεν επινοεί μια στρατηγική για να “νικήσει” τους πελάτες τους όταν τους προμηθεύει αυτοκίνητα.
Σε μια επιχειρηματική συμφωνία, κανείς δεν στέφεται νικητής ή δεν ονομάζεται χαμένος. Σε κανέναν προμηθευτή δεν απονέμεται κάποιο τρόπαιο επειδή “νίκησε” τους πελάτες του. Ομοίως, κανείς πελάτης δεν στέφεται νικητής επειδή “νίκησε” τον προμηθευτή του.
Κοινωνική συνεργασία
Τα οικονομικά της αγοράς είναι αναγκαία για την κοινωνική συνεργασία. Το ευρύτερο αποτέλεσμα είναι πως όταν καθένας εξυπηρετεί το συμφέρον του υπό συνθήκες ανταγωνισμού, καθένας ταυτόχρονα εξυπηρετεί το συμφέρον των συνανθρώπων του. Εντέλει, αυτό οδηγεί σε μια πιο ευημερούσα οικονομία και μια καλύτερη κοινωνία.
Στα οικονομικά της αγοράς, σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στα αθλήματα και τα παιχνίδια όλοι είναι νικητές.
Και πολλά συγχαρητήρια στη Γαλλία, τη νικήτρια του φετινού Παγκοσμίου Κυπέλλου. Προσωπικά, ακόμη είμαι πειραγμένος που κερδίσατε τη χώρα μου το Βέλγιο στους ημιτελικούς. Θα χρειαστώ πολλά μπουκάλια της εξαιρετικής σας σαμπάνιας για να ξεπεράσω αυτή την ήττα. Σας ευχαριστώ.
*Ο Bart Remes ζει στη Σιγκαπούρη. Η εταιρία του Economica Action P/L παρέχει οικονομικές πληροφορίες σε επιχειρηματίες ώστε να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Ιουλίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
