Στις 2 Απριλίου συμπληρώθηκαν 155 χρόνια από το θάνατο ενός από τα σημαντικότερα πρόσωπα στην ιστορία του ελεύθερου εμπορίου και του κλασικού φιλελευθερισμού. Λίγοι έχουν ακούσει το όνομα του Ρίτσαρντ Κόμπντεν, αλλά το έργο του άλλαξε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία για πάντα.
Ο Κόμπντεν ήταν ένας Βρετανός πολιτικός και υφαντουργός του 19ου αιώνα που γεννήθηκε το 1804 στο αγροτικό Σάσσεξ. Το έργο του Κόμπντεν, ο οποίος συχνά αποκαλείται “ο πατέρας του ελεύθερου εμπορίου” συνέβαλε ενεργά στις προσπάθειες φιλελευθεροποίησης του εμπορίου σε ολόκληρο τον κόσμο και την έξοδο εκατομμυρίων ανθρώπων από τη φτώχεια.
Ο Ρίτσαρντ Κόμπντεν γεννήθηκε στις 3 Ιουνίου του 1804 στο Σάσσεξ της Αγγλίας. Ήταν ο γιος ενός φτωχού γεωργού και πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε απόλυτη φτώχεια. Είχε λίγη τυπική εκπαίδευση, και στην ηλικία των 14 έγινε υπάλληλος σε μια υφαντουργία. Το 1828, ο Κόμπντεν και δύο άλλοι νεαροί άνδρες ξεκίνησαν μια εταιρία που πωλούσε έντυπα υφάσματα στο Λονδίνο. Η επιχείρηση αμέσως πέτυχε και μέσα σε λίγα χρόνια ο Κόμπτεν ζούσε μια άνετη ζωή στο Μάντσεστερ.
Το 1833, ο εύπορος πλέον Κόμπντεν ξεκίνησε τα ταξίδια του στον κόσμο. Επισκέφθηκε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή. Ενώ ταξίδευε το 1835, έγραψε ένα επιδραστικό φυλλάδιο με τίτλο England, Ireland and America. Σ’ αυτό υπερασπιζόταν μια νέα προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική που θα βασίζεται στο ελεύθερο εμπόριο, την ειρήνη και τον μη παρεμβατισμό.
Ο Κόμπντεν επέστρεψε στην Αγγλία το 1839 για να εκστρατεύσει υπέρ της αναστολής των Νόμων των Σιτηρών. Οι νόμοι αυτοί που τέθηκαν σε ισχύ το 1815 ήταν δασμοί που επιβλήθηκαν σε εισαγόμενα τρόφιμα και δημητριακά στη Βρετανία. Κρατούσαν τις τιμές των δημητριακών τεχνητά υψηλές για να ευνοήσουν τους εγχώριους παραγωγούς. Ο Κόμπντεν υποστήριζε ότι αυτοί οι νόμοι αυξάνουν την τιμή των τροφίμων και το κόστος διαβίωσης για τους Βρετανούς ενώ εμποδίζουν την ανάπτυξη άλλων οικονομικών κλάδων.
Τον Μάρτιο του 1839, ο Κόμπντεν δημιούργησε τη Λίγκα εναντίον των Νόμων των Σιτηρών (Anti-Corn Law League) - μια οργάνωση που αγωνιζόταν υπέρ της κατάργησης του νόμου. Ο Κόμπντεν με την υποστήριξη του ταλαντούχου ρήτορα Τζων Μπράιτ μιλούσε σε ακροατήρια σε ολόκληρη τη χώρα. Παρουσίασε μια αίτηση στο Κοινοβούλιο για τον τερματισμό του προστατευτισμού, αλλά αυτή απορρίφθηκε και ο Κόμπντεν συνειδητοποίησε ότι λίγα θα πετύχαινε με αιτήσεις. Χρειαζόταν άμεση πολιτική δράση.
Το 1841, ο Κόμπντεν εξελέγη βουλευτής στην περιφέρεια του Στόκπορτ. Οι οικονομικές δυσκολίες που σχετίζονται με την ύφεση που διήρκησε από το 1840 έως το 1842 έφεραν περισσότερους ανθρώπους υπέρ του ελεύθερου εμπορίου και χάρη στον αγώνα του Κόμπντεν, οι Νόμοι των Σιτηρών καταργήθηκαν εντέλει το 1846.
Ο πρωθυπουργός Ρόμπερτ Πηλ αναγνώρισε ότι στον Κόμπντεν οφείλεται η πρόσβαση των ανθρώπων που ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας σε φθηνότερα εισαγόμενα τρόφιμα. Ακόμη, η κατάργηση των Νόμων των Σιτηρών ώθησε πολλές από τις βρετανικές αποικίες να υιοθετήσουν ένα πιο ελεύθερο εμπόριο.
Το 1859, με την ένταση στις σχέσεις Βρετανίας και Γαλλίας να βρίσκονται σε υψηλό σημείο, ο Γάλλος πολιτικός Μισέλ Σεβαλιέ ζήτησε από τον Κόμπντεν να πείσει τον Γάλλο Αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’ ως προς τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου. Ο Κόμπντεν με τις ευλογίες του Υπουργού Οικονομικών Γουίλιαμ Γκλάντσον, συναντήθηκε με τον αυτοκράτορα για να συζητήσει μια πιθανή αγγλογαλλική εμπορική συμφωνία.
Ο αυτοκράτορας ανταποκρίθηκε στα επιχειρήματα του Κόμπντεν και στις 23 Ιανουαρίου 1860 η Βρετανία και η Γαλλία υπέγραψαν τη Συνθήκη Κόμπντεν-Σεβαλίε. Ο οικονομολόγος του Πρίνστον Τζην Γκρόσμαν χαρακτήρισε τη συνθήκη ως την “πρώτη σύγχρονη εμπορική συμφωνία”. Ο Κόμπντεν πέθανε στο Λονδίνο στις 2 Απριλίου 1865.
Με αφορμή την 155η επέτειο του θανάτου του, αξίζει να αναλογιστούμε το έργο του “πατέρα του ελεύθερου εμπορίου” Ρίτσαρντ Κόμπντεν. Η κατάργηση των Νόμων των Σιτηρών επέφερε μια θεμελιώδη αλλαγή στην στάση ως προς το εμπόριο. Η επιρροή του στη δημιουργία της συνθήκης Κόμπντεν-Σεβαλιέ έθεσε τον θεμέλιο λίθο για τις σύγχρονες εμπορικές συμφωνίες που συνεχίζουν να παράγουν οφέλη στον κόσμο μας σήμερα. Ρίτσαρντ Κόμπντεν, αναπαυθείτε εν ειρήνη.
*Ο Alexander C.R. Hammond είναι σύμβουλός πολιτικής στον γενικό διευθυντή του Institute of Economic Affairs.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 2 Απριλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
