Του Toni Skoric*
Ο “νόμος του κορονοϊού” τον οποίο ψήφισε το ουγγρικό κοινοβούλιο στις 30 Μαρτίου, όχι μόνο επέτρεψε στον Πρωθυπουργό Βίκτωρα Όρμπαν να κυβερνά μέσω διαταγμάτων επ’ αόριστο, αλλά και ανέστειλε εκλογές και δημοψηφίσματα. Με την ψήφιση αυτού του έκτακτου νόμου, το κοινοβούλιο που ελεγχόταν από το δεξιό συντηρητικό κόμμα Fidesz του Όρμπαν παρέδωσε τις εξουσίες του.
Ο νόμος επίσης προβλέπει ποινές φυλάκισης αρκετών ετών για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων καθώς και ειδήσεων που θα μπορούσαν προκαλέσουν πανικό. Αυτός ο έκτακτος νόμος αποπροσανατόλισε κάπως τους πολίτες από το γεγονός ότι η διάλυση θεμελιωδών ελευθεριών δεν επιδιώκεται σήμερα μόνο υπό το λάβαρο της μάχης εναντίον του κορονοϊού, αλλά συνεχίζεται σε όλα τα μέτωπα.
Τι συμβαίνει στην Ουγγαρία συνολικά από την υιοθέτηση του λεγόμενου “Εξουσιοδοτικού Νόμου” από το κοινοβούλιο; Ακολουθεί μια χρονολογική καταγραφή των γεγονότων:
Στις 31 Μαρτίου, η ουγγρική κυβέρνηση υπέβαλε ένα νομοσχέδιο στο κοινοβούλιο με το οποίο, μεταξύ άλλων, καθίσταται αδύνατο διαφυλετικά άτομα να προβαίνουν σε νομική αλλαγή φύλου. Ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο θα αυξήσει τις αρνητικές διακρίσεις και τη μισαλλοδοξία έναντι των διαφυλετικών. Πολλοί θα προσπαθήσουν να φύγουν από τη χώρα, ενώ όσοι δεν έχουν αυτή την ευκαιρία μπορεί να αντιμετωπίσουν καθημερινά τον εξευτελισμό.
Στις 19 Μαΐου, το κοινοβούλιο ενέκρινε τον νόμο που απαγορεύει την αλλαγή του φύλου που έχει καταγραφεί κατά τη γέννηση, με 134 ψήφους υπέρ, 56 κατά και 4 λευκά. Ο νόμος δεν έχει ακόμη υπογραφεί από τον πρόεδρο János Áder, έναν στενό σύμμαχο του Όρμπαν.
Στις 8 Απριλίου, η κυβέρνηση παρουσίασε ένα νομοσχέδιο που χαρακτηρίζει “απόρρητα” για δέκα χρόνια τα έγγραφα που αφορούν την επέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής Βουδαπέστης-Βελιγραδίου, υποτίθεται για να προστατευθούν εθνικά συμφέροντα. Το σιδηροδρομικό αυτό έργο πρόκειται να κατασκευαστεί και να χρηματοδοτηθεί κυρίως από την Κίνα, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “Νέος Δρόμος Μεταξιού” που έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός εμπορικού δικτύου μεταξύ της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης.
Το κόστος της σύνδεσης Βουδαπέστης-Βελιγραδίου φτάνει τα 2 δις ευρώ και είναι η πιο ακριβή σιδηροδρομική επένδυση στην ιστορία της Ουγγαρίας. Η ουγγρική πλευρά του έργου εκτελείται από μία ουγγρική-κινεζική κοινοπραξία που περιλαμβάνει την εταιρία συμμετοχών Opus Global, η οποία ελέγχεται από τον Lőrinc Mészáros, στενό φίλο του πρωθυπουργού Βίκτωρα Όρμπαν.
Στις 5 Μαΐου, το κοινοβούλιο, στο οποίο το κυβερνών Fidesz έχει πλειοψηφία δύο τρίτων, μπλόκαρε την επικύρωση της Συνθήκης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας εναντίον των Γυναικών και της Οικιακής Βίας.
Εν μέσω μια ανησυχητικής παγκόσμιας αύξησης των περιστατικών οικιακής βίας όσο διαρκούν οι περιορισμοί του κορονοϊού, η Ουγγαρία αρνήθηκε να επικυρώσει τη λεγόμενη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης με την αιτιολογία ότι μπορεί να προωθήσει “καταστροφικές ιδεολογίες φύλου” και “παράνομη μετανάστευση”.
Στις 6 Μαΐου δημοσιεύθηκε η τελευταία έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Freedom House. Η Ουγγαρία ταξινομήθηκε ως “υβριδικό καθεστώς” πέφτοντας κατηγορία από την “ημι-εμπεδωμένη δημοκρατία” λόγω των συνεχών επιθέσεων του πρωθυπουργού Βίκτωρα Όρμπαν στους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας.
Η υιοθέτηση του νόμου έκτακτης ανάγκης που επιτρέπει στην κυβέρνηση να κυβερνά μέσω διαταγμάτων επ’ αόριστο “αποκάλυψε περισσότερο τη μη δημοκρατική φύση του καθεστώτος Όρμπαν” σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι οποίοι προσθέτουν ότι η Ουγγαρία γνωρίζει την πιο απότομη πτώση της επίδοσής της που έχουν δει ποτέ.
Στις 11 Μαΐου, ο Ούγγρος Υπουργός Εξωτερικών Péter Szijjártó κάλεσε τους διαπιστευμένους πρέσβεις της Δανίας, της Φινλανδίας, της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας στο Υπουργείο Εξωτερικών γιατί οι υπουργοί εξωτερικών των χωρών αυτών είχαν εκφράσει τις ανησυχίες τους σχετικά με τις έκτακτες εξουσίες. Ο Szijjártó είπε ότι η Ουγγαρία δεν θέλει υποκριτικά κηρύγματα οίκτου.
Ανησυχίες για τις συνέπειες του έκτακτου νόμου στη χώρα μέλος της ΕΕ εξέφρασε και η Γενική Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης Marija Pejčinović Burić: “Μια επ’ αόριστο και ανεξέλεγκτη κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν μπορεί να εγγυηθεί την τήρηση των βασικών αρχών της δημοκρατίας και την αυστηρή αναλογικότητα των έκτακτων μέτρων περιορισμού θεμελιωδών ανθρώπων δικαιωμάτων προς την απειλή που υποτίθεται ότι αντιμετωπίζουν”.
Οι πέντε υπουργοί εξωτερικών από τη Βόρεια Ευρώπη έγραψαν σε κοινή τους επιστολή στις 6 Μαΐου ότι “συμμερίζονται τις ανησυχίες που εξέφρασε η Burić” και ότι “ακόμη και σε μία συνθήκη έκτακτης ανάγκης, η νομοκρατία πρέπει να κυριαρχεί”.
Την ίδια εβδομάδα, οι πρώτοι Ούγγροι που δημοσίευσαν επικριτικά σχόλια για την κυβέρνηση του Βίκτωρα Όρμπαν στο διαδίκτυο συνελήφθησαν με την κατηγορία της “διασποράς ψευδούς πληροφόρησης εν μέσω πανδημίας”. Σύμφωνα με τον ουγγρικό έκτακτο νόμο, η διασπορά ψευδών ειδήσεων για την πανδημία και τις δράσεις της κυβέρνησης επισύρει μέχρι και πέντε χρόνια φυλάκισης.
Την Τρίτη 12 Μαΐου, ένας 64χρονος άνδρας κρατήθηκε επί ώρες στη βορειοανατολική Ουγγαρία για μια ανάρτησή του στο facebook πριν από ένα μήνα με την οποία ασκούσε κριτική στα έκτακτα μέτρα της κυβέρνησης.
Την Τετάρτη 13 Μαΐου, ο János Csóka-Szűcs, μέλος του φιλελεύθερου κόμματος Momentum στη νότια Ουγγαρία δημοσίευσε μια ανάρτηση σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης με θέμα την εκκένωση νοσοκομειακών κλινών για ασθενείς με κορονοϊό που διέταξε η κυβέρνηση. Το σχόλιό του στο facebook εμφανίστηκε την ημέρα των “διαδηλώσεων με κόρνες αυτοκινήτου” εναντίον της αναδόμησης των νοσοκομείων και της κακής διαχείρισης της κρίσης του κορονοϊού από την κυβέρνηση.
Ο Csóka-Szűcs έγραψε ότι 1.170 νοσοκομειακές κλίνες εκκενώθηκαν στην πόλη του Gyula - μια κατηγορία που αργότερα επιβεβαιώθηκε. Κρατήθηκε για τέσσερις ώρες καθώς “είχε εμποδίσει προσπάθειες για την αντιμετώπιση της πανδημίας”.
Πολιτικοί της αντιπολίτευσης εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους και διαμαρτυρήθηκαν εκ μέρους των πολιτών που συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι τάχα διέδιδαν ψευδείς πληροφορίες. Και οι δύο συλληφθέντες αφέθηκαν ελεύθεροι. Το γραφείο της εισαγγελίας επιβεβαίωσε ότι η αστυνομία έκανε λάθος στις δύο αυτές περιπτώσεις.
Τότε, ο Υπουργός του Γραφείου Πρωθυπουργού Gergely Gulyás δήλωσε: “Αυτό μπορεί να συμβεί στη νομοκρατία, μια αρχή να κάνει ένα λάθος, και σ’ αυτή την περίπτωση έχουν την υποχρέωση να το αναπληρώσουν”.
Στις 14 Μαΐου, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECJ) έκρινε ότι η φιλοξενία αιτούντων άσυλο στον ουγγρικό καταυλισμό κοντέινερ Röszke κοντά στα σύνορα με τη Σερβία είναι παράνομη. Οι δικαστές στο Λουξεμβούργο έκριναν ότι οι συνθήκες στον καταυλισμό προσομοιάζουν κράτηση.
Η υπόθεση έφτασε στο ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ από Ούγγρους δικαστές της πόλης Szeged στον νότο της χώρας. Ο Πρωθυπουργός Όρμπαν κατηγόρησε το ECJ ότι προσπαθεί πλαγίως να υποχρεώσει την Ουγγαρία να δεχθεί όλους τους παράνομους μετανάστες στη χώρα.
Την ίδια μέρα, συζητήθηκε ξανά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η κατάσταση δικαιωμάτων του πολίτη στην Ουγγαρία, με εστίαση στον ουγγρικό “νόμο κορονοϊού”. Κάποιοι ευρωβουλευτές ζήτησαν την εκκίνηση της διαδικασίας του άρθρου 7 εναντίον της Ουγγαρίας για καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως της ελευθερίας της έκφρασης. Κάποιοι υποστήριξαν επίσης να τεθεί ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση από την ΕΕ ο σεβασμός της νομοκρατίας.
Το αίτημα της Υπουργού Δικαιοσύνης της Ουγγαρίας Judit Varga να εκπροσωπήσει τη χώρα στη συζήτηση απορρίφθηκε. Ο Πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου David Sassoli είπε ότι ο Πρωθυπουργός Όρμπαν είναι ο μόνος εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης που μπορεί να απευθυνθεί στην ολομέλεια σύμφωνα με τους κανόνες του σώματος.
Ο Βίκτωρ Όρμπαν είπε ότι δεν μπορούσε λόγω φόρτου εργασίας να συμμετάσχει στη συζήτηση για τους έκτακτους νόμους του κορονοϊού στην Ουγγαρία. Την Πέμπτη επισκέφθηκε τη Σερβία όπου δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η ουγγρική κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι θα επιστρέψει τις έκτακτες εξουσίες της στο κοινοβούλιο πριν λήξει ο μήνας.
Δημοκρατία στο μικροσκόπιο
Καθώς η κρίσιμης σημασίας συζήτηση των κυβερνητικών μέσων κατά την κρίση του κορονοϊού στην Ουγγαρία καταστέλλεται, σήμερα είναι σημαντικότερο από ποτέ να καταγράφεται σε δημοσιεύματα και να παρατηρείται η δημοκρατική κατάσταση στη χώρα.
Η Επίτροπος της ΕΕ για θέματα Αξιών και Διαφάνειας Věra Jourová δήλωσε: “Οι γενικές συνθήκες έκτακτης ανάγκης με τη χορήγηση εξαιρετικών εξουσιών στις κυβερνήσεις θα πρέπει σταδιακά να αποσύρονται ή να αντικαθίστανται από πιο στοχευμένα και λιγότερο παρεμβατικά μέτρα”.
Προσέθεσε ότι η ουγγρική περίπτωση δημιουργεί ιδιαίτερες ανησυχίες και ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει σε καθημερινή βάση το αν θα μπορούσε να αναλάβει νομική δράση.
Ο ηγέτης της ομάδας Liberal Renew-Europe στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Dacian Cioloș δήλωσε: “Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προτείνει έναν κατάλληλο μηχανισμό για να διασφαλίσει ότι, μέχρι την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ουγγαρία οι θεσμοί της ΕΕ θα διαχειρίζονται άμεσα όλους τους ευρωπαϊκούς πόρους που αφορούν τους Ούγγρους πολίτες. Θα πρέπει ακόμη να θεσπίσει μια ειδική ομάδα εργασίας για να εκτιμά και να παρακολουθεί τη δημοκρατική κατάσταση στην Ουγγαρία σε μόνιμη βάση”.
Η ουγγρική περίπτωση καταδεικνύει τη σημασία της συνεχούς παρακολούθησης και της δημοσιογραφικής κάλυψης των κυβερνητικών δράσεων και υπογραμμίζει τον κομβικό ρόλο της επικοινωνίας, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης στην πληροφόρηση στην τρέχουσα κατάσταση.
*Ο Toni Skoric είναι υπεύθυνος προγραμμάτων για την Κεντρική Ευρώπη και τις χώρες της Βαλτικής στο γραφείο του Ιδρύματος Friedrich Naumann στην Πράγα.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Μαϊου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
