του Syed Kamall
Τον Απρίλιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) δημοσίευσε την τελευταία του πρόβλεψη που μιλά για μείωση του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών 13% έως και 32% λόγω των οικονομικών επιπτώσεων του Covid-19. Οι προβλέψεις αποτυπώνονται στο παρακάτω γράφημα, όπου επισημαίνεται τόσο το απαισιόδοξο, όσο και το αισιόδοξο σενάριο.
Όγκος παγκόσμιου εμπορίου αγαθών, 2000-2022 (100 = όγκοι εμπορίου το 2015)
Η ανάκαμψη του παγκόσμιου όγκου εμπορίου μπορεί να επηρεαστεί από μια σειρά παραγόντων.
Εμπιστοσύνη: Η ισχυρή ανάκαμψη του εμπορίου είναι πιθανότερη αν η πανδημία γίνει αντιληπτεί ως ένα εφάπαξ σοκ και αν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές ξαναρχίσουν να επενδύουν και να δαπανούν. Η ανάκαμψη θα είναι πιο αδύναμη όσο περισσότερο συνεχίζονται τα lockdown ή αν υπάρξουν και επόμενα κύματα μόλυνσης.
Εφοδιαστικές αλυσίδες: Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ υποστηρίζει ότι “η κρίση του κορονοϊού αποκάλυψε την ευθραυστότητα της σύγχρονης εφοδιαστικής αλυσίδας”. Κατά συνέπεια, οι εταιρίες μπορεί να επιδιώξουν να αυξήσουν τα αποθέματά τους ή να βασίζονται περισσότερο σε εγχώριους προμηθευτές. Κάποιες όμως εφοδιαστικές αλυσίδες αποδείχθηκαν εντυπωσιακά ανθεκτικές. Όταν επανέλθει η οικονομική δραστηριότητα, δεν θα μπορέσουν όλες οι εταιρίες να αλλάξουν προμηθευτές, και πολλές θα πάρουν το ρίσκο να λειτουργήσουν με το σενάριο ότι δεν θα υπάρξουν νέες πανδημίες ή μείζονες αναταραχές για πολλά χρόνια.
Εμπορικές εντάσεις: Από την εκλογή του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επαναδιαπραγματεύθηκε εμπορικές συμφωνίες ή απέσυρε τις ΗΠΑ από αυτές και ανακοίνωσε δασμολογικά και μη δασμολογικά εμπόδια έναντι της Κίνας και χωρών της ΕΕ. Η άρνησή του να διορίσει δικαστές στο δευτεροβάθμιο όργανο του WTO μπορεί να σημαίνει ότι οι εμπορικές διαφωνίες θα εξελιχθούν σε εμπορικούς πολέμους. Και η ΕΕ όμως μιλά για προστατευτισμό με έναν πρόσφατο τίτλο να διακηρύσσει “Έρχεται ο ευρωπαϊκός προστατευτισμός”. Οι εμπορικές εντάσεις και η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης οδήγησε σε μια πτώση του εμπορίου αγαθών της τάξης του 0,1% το 2019.
Ανησυχίες για την κινεζική κυβέρνηση: Οι ολοένα και εντεινόμενες ανησυχίες για τις επιδόσεις της κινεζικής κυβέρνησης στα ανθρώπινα δικαιώματα, την εξωτερική πολιτική, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τις κυβερνοεπιθέσεις, την κατασκοπεία τεχνολογίας, τη χειραγώγηση του νομίσματος και τελευταία το ξέσπασμα του Covid-19 μπορεί να οδηγήσουν σε αντιδράσεις και να επηρεάσουν το εμπόριο με την Κίνα - που αποτέλεσε το 12% του παγκόσμιου εμπορίου το 2018.
Τεχνολογία: Σύμφωνα με την ING, μέχρι το 2040-2060, η τρισδιάστατη εκτύπωση θα παράγει το 50% των κατασκευασμένων αγαθών, μειώνοντας ενδεχομένως το διεθνές εμπόριο τέτοιων αγαθών από 23% έως και 40%. Ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα πιστεύει ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση δεν θα αντικαταστήσει αναγκαστικά το παγκόσμιο εμπόριο, έχει τη δυναμική να το κάνει.
Περιβαλλοντικά μέτρα: Καθώς περισσότερες χώρες θέτουν περιβαλλοντικούς στόχους, διατυπώνεται το αίτημα για επιβολή εμπορικών φραγμών με τη μορφή συνοριακών μηχανισμών προσαρμογής άνθρακα για αγαθά που παράγονται σε χώρες με χαμηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα. Οι καταναλωτές ζητούν ακόμη περισσότερα τοπικώς παραγόμενα τρόφιμα, πιστεύοντας ότι αυτό είναι καλύτερο για το περιβάλλον.
Προσωρινοί περιορισμοί: Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του Covid-19, ογδόντα χώρες και τελωνειακές οντότητες περιόρισαν προσωρινά την εξαγωγή ιατρικών προμηθειών και εργαλείων, τροφίμων και χαρτιού υγείας. Όπως προειδοποίησε ο Μίλτον Φρίντμαν στο έργο του Tyranny of the Status Quo (σ. 115), “τίποτα δεν είναι μονιμότερο από ένα προσωρινό κρατικό πρόγραμμα”.
Λόγοι αισιοδοξίας: Δεν είναι όμως όλα τα νέα αρνητικά. Υπάρχουν λόγοι για αισιοδοξία. Το εμπόριο υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 2% το 2019, παρά το γεγονός ότι μειώθηκε το εμπόριο αγαθών. Μια δέσμευση προς το ανοιχτό εμπόριο υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2020 από 49 χώρες που αντιστοιχούν στο 63% των παγκόσμιων εξαγωγών τροφίμων και αγροτικών προϊόντων και το 55% των εισαγωγών, με την οποία δίνεται η υπόσχεση να διασφαλιστεί ο προσωρινός χαρακτήρας των περιορισμών του Covid-19. Αναμένεται να υπογράψουν και άλλες ώρες.
Ο νέος Παγκόσμιας Δασμός του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Global Tariff - UKGT) θα εξαλείψει διάφορους δασμούς της ΕΕ, καθιστώντας το 60% του εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου αδασμολόγητο σε σύγκριση με το 47% προηγουμένως. Ενώ η ΕΕ μπορεί να γίνει πιο προστατευτική, μπορεί ομοίως να επιδιώξει να ανταγωνιστεί το Ηνωμένο Βασίλειο στη διασφάλιση εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες.
Συμπέρασμα
Ενώ το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να ανακάμψει μόλις αρθούν τα lockdown, διάφορες τάσεις εμφανείς πριν την κρίση υποδηλώνουν ότι η ανάκαμψη μπορεί να είναι περιορισμένη. Μια πρόσφατη μελέτη του ΙΕΑ για τις πανδημίες προέβλεψε ότι “μάλλον σίγουρα θα δούμε μια επανεμφάνιση του προστατευτισμού, την επαναφορά σε κρατικά σύνορα της παραγωγής και τον περιορισμό των εφοδιαστικών αλυσίδων, ένταση της εχθρικής αντιμετώπισης της μετανάστευσης και μια έμφαση στην εγχώρια παραγωγή διαφόρων ειδών προϊόντων - ιδίως των τροφίμων. Πρόκειται για μια εντατικοποίηση μιας τάσης που ήδη εκδηλωνόταν”. Οι οιωνοί για το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να μην είναι καλοί.
--
O Syed Kamall είναι διευθυντής εκπαίδευσης και έρευνας στο ΙΕΑ και καθηγητής διεθνών σχέσεων και πολιτικής στο St Mary's University, Twickenham. Κατά το διάστημα 2005-2019 διετέλεσε ευρωβουλευτής με τους Συντηρητικούς. Υπήρξε επικεφαλής της πολιτικής ομάδας των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 16 Ιουνίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
