Του Marian L. Tupy
Τον προηγούμενο μήνα, οι Αμερικανοί γιόρτασαν τα γενέθλια του George Washington, του Abraham Lincoln και του Ronald Reagan. Λίγοι δυστυχώς θυμήθηκαν τα γενέθλια ενός σχετικά λίγο γνωστού Αμερικανού ακαδημαϊκού του Julian Simon.
Ο Simon, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, πέθανε το 1998 και θα ήταν 86 ετών σήμερα. Πρόκειται για μια ατυχή παράλειψη, καθώς ο Simon υπήρξε ένας πραγματικά πρωτότυπος στοχαστής και συγγραφέας του The Ultimate Resource (Ο απόλυτος πόρος) -σίγουρα ένα από τα βιβλία με το εντονότερο πνεύμα αντιλογίας όλων των εποχών.
Στο έργο αυτό, ο Simon απορρίπτει την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι η πληθυσμιακή αύξηση αναγκαστικά έχει ως αποτέλεσμα τη φτώχεια και την πείνα. Ο άνθρωπος, υποστηρίζει, αντίθετα με άλλα ζώα καινοτομεί για να αντιμετωπίσει την σπανιότητα, αυξάνοντας την προσφορά φυσικών πόρων ή αναπτύσσοντας υποκατάστατα εκεί όπου χρειάζεται. Η ανθρώπινη εφευρετικότητα με άλλα λόγια είναι ο «απόλυτος πόρος» που κάνει όλους τους άλλους πόρους αφθονότερους.
Τα συμπεράσματα και οι προβλέψεις του Simon βασίζονταν σε ενδελεχή έρευνα, σε δεδομένα και σε μια βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης, της ευφυίας και της δημιουργικότητας. Οι θέσεις του τον έφεραν σε αντίθεση με τους καταστροφολόγους της εποχής, όπως ο Paul Ehrlich του πανεπιστημίου Στάνφορντ, του οποίου το ευπώλητο βιβλίο του 1968 The Population Bomb (Η πληθυσμιακή βόμβα) υποστήριζε ότι ο υπερπληθυσμός θα οδηγήσει στην εξάντληση των φυσικών πόρων και σε λιμούς υπερβολικά μεγάλης έντασης.
Όπως έγραψε κάποιος σε αυτές τις σελίδες πριν από έναν χρόνο, οι δύο στοχαστές συμφώνησαν να δοκιμάσουν στην πράξη τις ιδέες τους.
«Τον Οκτώβριο του 1980, ο Ehrlich και ο Simon συνέταξαν ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης που υποχρέωνε τον Simon να πουλήσει στον Ehrlich τις ίδιες ποσότητες που θα μπορούσε να αγοράσει για 1000 δολάρια από πέντε μέταλλα (χαλκό, χρώμιο, νικέλιο, κασσίτερο και βολφράμιο) δέκα χρόνια μετά σε τιμές του 1980 προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό. Αν οι συνδυασμένες τιμές υπερέβαιναν τα 1000 δολάρια, ο Simon να κατέβαλλε τη διαφορά.
Αν έπεφταν κάτω από τα 1000 δολάρια, ο Ehrlich θα κατέβαλε στον Simon τη διαφορά. Ο Ehrlich ταχυδρόμησε στον Simon μια επιταγή για 576,07 δολάρια τον Οκτώβριο του 1990… Η τιμή του καλαθιού των μετάλλων που επέλεξε ο Ehrlich και οι ακόλουθοί του είχε πέσει κατά περισσότερο από 50%».
Μιλούν τα δεδομένα
Πρόσφατα το Cato Institute στην Ουάσινγκτον δημοσίευσε την επικαιροποίηση της ιστορίας του Simon. Εξέτασε τον πληθυσμό, τις τιμές και τα εισοδήματα από το 1960 έως το 2016. Σ' αυτά τα 56 χρόνια, ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά 145%, από 3 δισεκατομμύρια στα σχεδόν 7,5 δισεκατομμύρια. Και όμως, το κατά κεφαλή προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) αυξήθηκε κατά 183%, από τα 3.689 στα 10.391 δολάρια.
Συνεπώς, το εισόδημα αυξήθηκε κατά 26% γρηγορότερα απ' ό,τι ο πληθυσμός -όπως ακριβώς είχε προβλέψει ο Simon.
Και οι φυσικοί πόροι; Άλλωστε, καθώς πλουτίζουν οι άνθρωποι, καταναλώνουν περισσότερα πράγματα. Η μελέτη εξέτασε τις τιμές 42 φυσικών πόρων από το 1960 έως το 2016, όπως αυτές παρακολουθούνταν από την Παγκόσμια Τράπεζα. Προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό, 19 τιμές μειώθηκαν ενώ 23 αυξήθηκαν.
Από αυτά τα 23 αγαθά, μόνο τρία (το αργό πετρέλαιο, ο χρυσός και το ασήμι) αυξήθηκαν περισσότερο από το κατά κεφαλή ΑΕΠ. Για να το πούμε διαφορετικά, το κατά κεφαλή ΑΕΠ αυξήθηκε γρηγορότερα από το 92% των αγαθών που μετρήθηκαν.
Ο συνολικός προσαρμοσμένος στον πληθωρισμό δείκτης τιμών των 42 αγαθών αυξήθηκε κατά 33% σ' αυτή την περίοδο των 56 ετών. Όμως, μετά την προσαρμογή του ως προς την αύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ, οι τιμές των αγαθών έπεσαν κατά 53%. Η ανθρωπότητα δημιουργεί γρηγορότερα απ' ό,τι καταναλώνει. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή επιβεβαίωση της προφητείας του Simon.
Στις ΗΠΑ, και τα δύο κόμματα γκρινιάζουν για την παγκοσμιοποίηση. Λένε πως η Κίνα έχει λάβει τη μερίδα του λέοντος από τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου. Και είναι αλήθεια πως η Κίνα έχει ωφεληθεί. Το κινεζικό κατά κεφαλή ΑΕΠ ανήλθε από τα 192 δολάρια το 1960 στα 6.894 δολάρια το 2016, μια προσαρμοσμένη στον πληθωρισμό αύξηση της τάξης του 3.494%. Το αμερικανικό κατά κεφαλή ΑΕΠ αυξήθηκε από τα 17.036 δολάρια στα 52.194 -μια αύξηση 206,3%, 13,6% ταχύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Δεν είναι μια αύξηση που μπορεί να προκαλέσει ειρωνικά χαμόγελα.
Οι εξαιρέσεις
Τι συμβαίνει με την τιμή του χρυσού, που αυξήθηκε κατά 530%, του ασημιού που αυξήθηκε κατά 234% και του πετρελαίου που αυξήθηκε κατά 367%; Οι τρεις αυτές εξαιρέσεις συνδέονται με ιδιαίτερα πολιτικά και νομισματικά ζητήματα που μπορούν να εξηγήσουν αυτή την παρέκκλιση από τον νόμο του Simon.
Ιστορικά, η αγορά πετρελαίου θωρακίζεται εν μέρει έναντι των ανταγωνιστικών δυνάμεων από τον το καρτέλ του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC). Οι χώρες του OPEC συχνά συνεννοούνται για να περιορίσουν την παραγωγή πετρελαίου προκειμένου να κρατήσουν την τιμή του τεχνητά υψηλή.
Ο βαθμός που ο OPEC κατόρθωσε στο παρελθόν να πετύχει αυτόν τον στόχο είναι ανοιχτό σε διάλογο ζήτημα, αλλά πολλοί ειδικοί κατέληξαν στην πεποίθηση ότι η δυνατότητα του OPEC να επηρεάζει τις μελλοντικές τιμές του πετρελαίου βρίσκεται σε πτώση.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην εξόρυξη μέσω υδραυλικής ρηγμάτωσης (fracking) προηγουμένως μη προσβάσιμων πετρελαϊκών αποθεμάτων σε χώρες που δεν ανήκουν στον OPEC, όπως οι ΗΠΑ, και εν μέρει λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων, όπως η επιτάχυνση της απομάκρυνσης από τις μηχανές εσωτερικής καύσης.
Ο χρυσός και το ασήμι, πέρα από τις εμπορικές τους χρήσεις, είναι και μέσα αποθήκευσης αξίας, περουσιακά στοιχεία που μπορούν να αποταμιευθούν ώστε στο μέλλον να εκταμιευθούν και να πωληθούν. Ιστορικά, άνθρωποι από όλες τις εισοδηματικές ομάδες χρησιμοποίησαν χρυσό και ασήμι για να κρύψουν τον πλούτο τους από κρατικούς αξιωματούχους με αρπακτικές διαθέσεις καθώς και εν καιρώ πολέμου.
Πιο πρόσφατα, η τιμή των δύο μετάλλων αυξήθηκε κατά τη δεκαετία του 1970 που χαρακτηρίστηκε από έντονο πληθωρισμό, όταν πολλά από τα σημαντικότερα διεθνή νομίσματα, μεταξύ των οποίων και το δολάριο ΗΠΑ, έχασαν γρήγορα την αξία τους εξαιτίας λάθος νομισματικής διαχείρισης. Οι τιμές των μετάλλων αυτών εκτοξεύθηκαν ξανά μετά το ξέσπασμα της Μεγάλης Ύφεσης και την επακόλουθη αβεβαιότητα ως προς τη βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Πού θα βρίσκονται οι τιμές των αγαθών μετά από 56 χρόνια; Ο Paul Ehrlich ζει ακόμη και επιμένει να χτυπά τον συναγερμό. Δεν ξανάβαλε ποτέ όμως άλλο στοίχημα. Όσο οι άνθρωποι μπορούν να αποφύγουν τον πόλεμο και είναι ελεύθεροι να δημιουργήσουν και να δοκιμάσουν τις ιδέες τους, η ζωή θα συνεχίσει να βελτιώνεται -και πιθανώς με ακόμη γρηγορότερο ρυθμό.
Περισσότεροι άνθρωποι, περισσότερες ιδέες, περισσότερες καινοτομίες, περισσότερη αξία δημιουργείται. Είκοσι χρόνια πριν τον αδόκητο θάνατό του, ο Simon συνεχίζει να έχει δίκιο. Είθε η παρακαταθήκη της αισιοδοξίας του να συνεχίσει αν εμπνέει τις γενιές του μέλλοντος!
--
O Marian L. Tupy είναι ο υπεύθυνος έκδοσης του HumanProgress.org και αναλυτής πολιτικής στο Center for Global Liberty and Prosperity.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Μαρτίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
