Του John O. McGinnis
Πολλοί, ιδιαίτερα στην Αριστερά, υποστηρίζουν ότι η σύγχρονη οικονομία αυξάνει την ανισότητα. Όπως όμως έχω εξετάσει και προηγουμένως, κάποιες σημαντικές τάσεις στην καινοτομία αυξάνουν την ισότητα. Ένα παράδειγμα αυτών των εξισωτικών παραγόντων είναι η συμμετοχική οικονομία. Οι ιδέες ενός θεωρητικού του νομικού πλαισίου και των οικονομικών του αναπτυσσόμενου κόσμου καταδεικνύουν το πώς αυτή η νέα οικονομία παράγει μεγαλύτερες αποδόσεις επί των περιουσιακών στοιχείων που οι άνθρωποι με σχετικά περιορισμένες δυνατότητες πιθανότατα κατέχουν.
Η ανάσταση του κεφαλαίου
Ο οικονομολόγος Hernando De Soto αναγνώρισε ότι μεγάλο μέρος του κεφαλαίου στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι κλειδωμένο. Για παράδειγμα, οι καταπατητές δημόσιας περιουσίας δεν διαθέτουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα επί των οικιών τους, ακόμη και αφού έχουν ζήσει εκεί για δεκαετίες βελτιώνοντας την έκταση. Συγκεκριμένες όμως μεταρρυθμίσεις του νομικού πλαισίου μπορούν ενεργοποιήσουν προηγουμένως νεκρό κεφάλαιο στις χώρες αυτές. Όταν ένας καταπατητής γίνει ιδιοκτήτης γης, τότε μπορεί να πάρει δάνειο υποθηκεύοντας την περιουσία του και να χρησιμοποιήσει τα χρήματα αυτά για να ξεκινήσει μια μικρή επιχείρηση.
Τα πλεονεκτήματα αυτών των νομικών μεταρρυθμίσεων τα καρπώνονται σχεδόν αποκλειστικά άνθρωποι με περιορισμένα μέσα. Οι πλούσιοι κατά κανόνα διαθέτουν νομικούς τίτλους για την έγγεια περιουσία τους, και πολύ πολύ περισσότερο, η ιδιοκτησία αυτή είναι πολύ μικρότερο ποσοστό των συνολικών περιουσιακών τους στοιχείων, που κυρίως αφορούν χρηματοπιστωτικούς τίτλους.
Ομοίως, η συμμετοχική οικονομία δίνει ζωή σε σημαντικά κεφαλαιακά περιουσιακά στοιχεία στον ανεπτυγμένο κόσμο. Όπως υποστηρίζει ο Daniel Rothchild, αυτό το ξεκλείδωμα δημιουργεί ευημερία. Ταυτόχρονα όμως ενισχύει και την ισότητα, καθώς τα περιουσιακά στοιχεία που ενεργοποιούνται είναι αυτά που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας των ανθρώπων με περιορισμένα μέσα. Ενώ η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν επίσημους τίτλους στην έγγεια και προσωπική τους περιουσία, συχνά αυτή η περιουσία μένει αναξιοποίητη. Όταν ένας ιδιοκτήτης ενός σπιτιού διαθέτει ένα επιπλέον υπνοδωμάτιο στο σπίτι του τα χρόνια που τα παιδιά του φοιτούν στο πανεπιστημίο ή όταν αυτός λείπει για λίγες εβδομάδες για διακοπές, αυτός ο χώρος μπορεί νομίμως να ενοικιαστεί, αλλά οι πρακτικές δυσκολίες να το κάνει κανείς αυτό για μια λογική τιμή είναι συχνά απαγορευτικά υψηλές. Η υπηρεσία της Airbnb το αντιμετωπίζει αυτό δίνοντας στον ιδιοκτήτη πρόσβαση σε μια παγκόσμια δεξαμενή δυνητικών ενοικιαστών και δημιουργώντας ένα πρότυπο σύμβασης που διευκολύνει τη συναλλαγή της ενοικίασης.
Όπως και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, τα οφέλη της ενεργοποίησης και της νομισματοποίησης του κεφαλαίου που κατά τα άλλα βρίσκεται ανενεργό στα σπίτια των ανθρώπων ωφελεί περισσότερο τους ανθρώπους της μεσαίας τάξης παρά τους πλουσίους, καθώς η περιουσία γης αποτελεί μεγαλύτερο ποσοστό της καθαρής τους αξίας απ' ό,τι της αντίστοιχης των πλουσίων. Πράγματι, για τους περισσότερους ανθρώπους που δεν είναι πλούσιοι, το σπίτι τους είναι το μεγαλύτερο περιουσιακό τους στοιχείο. Αντιθέτως, για τα νοικοκυριά με μεγαλύτερα εισοδήματα, το σπίτι τους είναι ένα πολύ μικρότερο ποσοστό της συνολικής καθαρής τους αξίας.
Η συμμετοχική οικονομία ενεργοποιεί επίσης και κεφάλαιο άλλου είδους. Για παράδειγμα, το Turo είναι μια ιστοσελίδα που κανονίζει ενοικιάσεις αυτοκινήτων επιτρέποντας σε ιδιοκτήτες οχημάτων να τα νοικιάζουν σε άλλα άτομα, τις ώρες που θα έμεναν ακινητοποιημένα. Οι πλατφόρμες μοιράσματος όπως η Spinster κάνουν το ίδιο για τα ποδήλατα, και σήμερα μπορεί κανείς να νοικιάσει ένα ποδήλατο παντού στον κόσμο. Ακόμα πιο γνωστές είναι οι πλατφόρμες όπως η Uber και η Lyft που επιτρέπουν σε ιδιοκτήτες αυτοκίνητων να αξιοποιήσουν τα προσωπικά τους οχήματα εξυπηρετώντας επιβάτες που χρησιμοποιούν κάποια υπηρεσία συνεπιβατισμού. Αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο ενεργοποιεί κεφάλαιο που βρίσκεται στα αυτοκίνητα - τα οποία συνιστούν ακόμη ένα μεγάλο κεφαλαιακό περιουσιακό στοιχείο για τους περισσότερους ανθρώπους.
Ο συνεπιβατισμός ενεργοποιεί επίσης ακόμη ένα σημαντικό είδος κεφαλαίου - το ανθρώπινο κεφάλαιο. Τα έσοδα ενός ιδιοκτήτη που αξιοποιεί έτσι το όχημά του δεν προέρχονται μόνο από τις αποδόσεις του χρηματικού κεφαλαίου που επενδύθηκε στο αυτοκίνητο αυτό, αλλά και από τις αποδόσεις του χρόνου που ο ίδιος αξιοποιεί οδηγώντας το. Σε επόμενη ανάρτηση θα δείξω το πώς η συμμετοχική οικονομία μεταμορφώνει ολοένα και περισσότερα, ποικίλα ανθρώπινα ταλέντα σε περιουσιακά στοιχεία που αποδίδουν χρηματικά έσοδα - μια τάση που βοηθά και εκείνους που δεν βρίσκονται στο ανώτερο οικονομικά 1%.
Αναδημοσίευση από το Library of Law & Liberty.
--
Ο John O. McGinnis κατέχει την έδρα συνταγματικού δικαίου George C. Dix στο Northwestern University. To βιβλίο του Accelerating Democracy εκδόθηκε από το Princeton University Press το 2012. Επίσης συνέγραψε με τον Mike Rappaport το βιβλίο Originalism and the Good Constitution που εκδόθηκε από το Harvard University Press το 2013.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 9 Οκτωβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
