Γράφει ο Kellen McGovern Jones*
Η Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία (Modern Monetary Theory - MMT) ήταν κάτι σαν τη «Mumble Rap» της πολιτικής και της οικονομίας στα τέλη της δεκαετίας του 2010. Ως θεωρία ήταν ασυνάρτητη, ατεκμηρίωτη και –– πριν από την πανδημία, ακόμη κι αν θέλατε να την αποφύγετε, δεν το μπορούσατε.
Άνθρωποι σε όλη τη χώρα υιοθέτησαν πανηγυρικά τη MMT. Η Δημοκρατική βουλευτής από τη Νέα Υόρκη Alexandria Ocasio-Cortez επαίνεσε τη MMT διακηρύσσοντας ότι «πρέπει οπωσδήποτε να αποτελέσει ένα μεγαλύτερο μέρος της συζήτησής μας [για τις κρατικές δαπάνες]». Οι New York Times και άλλες ειδησεογραφικές πηγές της παλιάς φρουράς έγραψαν αμέτρητα άρθρα που ανέβαζαν το προφίλ της MMT, ενώ τα πανεπιστήμια προσπαθούσαν να διοργανώσουν διαλέξεις προσκαλώντας ως ομιλητές εξέχοντες οικονομολόγους του MMT όπως ο L. Randall Wray. Ο γερουσιαστής Bernie Sanders έφτασε στο σημείο να προσλάβει οικονομολόγους της MMT στην συμβουλευτική ομάδα του για θέματα οικονομίας.
Η πιο θεμελιώδης αρχή της MMT είναι ότι η κυβέρνησή μας δεν χρειάζεται να παρακολουθεί το πορτοφόλι της όπως οι καθημερινοί άνθρωποι. Η MMT υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση μπορεί να ξοδέψει όσα θέλει σε διάφορα προγράμματα, επειδή μπορεί πάντα να τυπώσει περισσότερα χρήματα για να πληρώσει για την ατζέντα της.
Λίγο αφότου η MMT έγινε της μόδας στα μέσα ενημέρωσης, αυτή η κάποτε περιθωριακή οικονομική θεωρία μεταπήδησε από τη σκοτεινή γοητεία των καθηγητών που καπνίζουν τις πίπες τους στα πανεπιστήμια στη φαινομενικά σχεδιασμένη πολιτική της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Όταν χτύπησε η πανδημία, πολλοί υποστήριξαν ότι η MMT ήταν η λύση στα προβλήματα της πανδημίας. Βιβλία όπως το The Deficit Myth (Ο μύθος του ελλείμματος) της Stephanie Kelton έγιναν μπεστ σέλερ των New York Times και οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν ένα τεράστιο πάρτυ δαπανών χωρίς να αυξήσουν τους φόρους ή τα επιτόκια.
Στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να σταματήσουν την εξάπλωση του Covid, οι πολιτειακές και ομοσπονδιακές κυβερνήσεις συντονίστηκαν για να κλείσουν σχεδόν κάθε επιχείρηση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη συνέχεια, ακολουθώντας το μοντέλο της MMT, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε να ξοδέψει δίχως αύριο, για να αντιμετωπίσει το κλείσιμο που μόλις είχε επιβάλει. Κυβερνήσεις και κοινοβούλια ελεγχόμενα τόσο από τους Ρεπουμπλικάνους όσο και από τους Δημοκρατικούς ενέκριναν δαπάνες τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τον Covid.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι αυτή η νοοτροπία “αλόγιστων δαπανών και προσευχής”, της ρίψης τούβλων μετρητών στην οικονομία με την ελπίδα ότι αυτό δεν θα επιφέρει αρνητικές συνέπειες ήταν κάτι που εξαρχής προεξοφλούσε τεράστιο πληθωρισμό. Παρά το τι μπορεί να θέλουν οι υποστηρικτές της MMT να πιστεύετε, δεν υπάρχει τρόπος να καταργήσουμε τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Όταν υπάρχει κάτι σε μεγάλες ποσότητες, είναι λιγότερο πολύτιμο. Η μαζική αύξηση της προσφοράς χρήματος στην οικονομία θα μειώσει την αξία του εν λόγω χρήματος.
Οι οικονομολόγοι της MMT φάνηκε δυστυχώς να αγνοούν αυτήν την πραγματικότητα πριν από την πανδημία. Σε μια διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Stoney Brook, η Kelton προσπάθησε να κατευνάσει τις ανησυχίες για τον πληθωρισμό εξηγώντας ότι (στη σύγχρονη οικονομία) η κυβέρνηση απλώς καθοδηγεί τις τράπεζες να αυξήσουν τον αριθμό των δολαρίων στον τραπεζικό λογαριασμό κάποιου αντί να εκτυπώσουν δολάριο ΗΠΑ σε υλική μορφή και να τα βάλουν σε κυκλοφορία. Κατά κάποιο τρόπο –– με τρόπο που ποτέ δεν ήταν απολύτως ξεκάθαρος–– αυτό το γεγονός υποτίθεται ότι έπρεπε να κάνει τους ανθρώπους να αισθανθούν καλύτερα.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της αλλαγής του αριθμού στον τραπεζικό λογαριασμό κάποιου ή της εκτύπωσης χρημάτων. Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, η προσφορά χρήματος έχει αυξηθεί. Οι εμπειρικές αποδείξεις των πληθωριστικών επιπτώσεων της ΜΜΤ είναι πλέον παντού.
Οι τιμές εκτοξεύονται. Τα πιο εντυπωσιακά τεκμήρια των αποτυχιών της MMT είναι οι τιμές για κάθε αγαθό που ψωνίζετε από το παντοπωλείο. Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή έχει καταγράψει αύξηση 11% στην τιμή των τροφίμων και 33% αύξηση στην τιμή της ενέργειας. Οι τιμές των κατοικιών έχουν εκτοξευτεί, ενώ κάθε οικονομικός δείκτης σηματοδοτεί ότι η οικονομία των ΗΠΑ διολισθαίνει σε ύφεση. Ο άλλοτε «παροδικός» πληθωρισμός έχει γίνει μια μακροπρόθεσμη κατάσταση δυσφορίας για την οικονομία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, τώρα που εφαρμόστηκε η MMT, κανείς δεν θέλει να μιλήσει πια γι' αυτή. Από τότε που άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια πληθωρισμού στα τέλη του 2020 και στις αρχές του 2021, υπήρξε μια κατακόρυφη πτώση στις συζητήσεις για τη MMT. Σύμφωνα με το Nexis Uni, υπήρχαν περίπου 5.000 αναφορές για τη MMT στις ειδήσεις, τα ακαδημαϊκά άρθρα κλπ μεταξύ του 2019 και του τέλους του 2021. Φέτος, έχουν γίνει μόνο περίπου 700 αναφορές. Η επίσημη οικονομική μόδα μεταβλήθηκε γρήγορα στα νέα ρούχα του αυτοκράτορα.
Ωστόσο, ακόμη και εν μέσω της πανδημίας, οι αρχιτέκτονες της MMT ήταν αμετανόητοι. H Kelton απέδωσε στην MMT «τη συντομότερη ύφεση στην ιστορία των ΗΠΑ», κάτι το οποίο ίσχυε μόνο στο βαθμό που ένα Band-Aid καλύπτει μια πληγή από μαχαίρι. Η MMT συγκάλυψε τα συμπτώματα της ύφεσης του Covid, ενώ το τραύμα κακοφόρμισε και έγινε γάγγραινα. Τώρα, περίπου ένα χρόνο αφότου η Kelton έδωσε τη διάλεξή της όπου καυχιόταν για την «επιτυχία» της MMT, η αμερικανική οικονομία συρρικνώνεται.
Η MMT μπορεί να είναι «μοντέρνα», αλλά δεν έχει κάνει τίποτα άλλο από το να αναβιώνει παλιά προβλήματα. Ο στασιμοπληθωρισμός επέστρεψε. Οι άνθρωποι πληρώνονται για να μην εργάζονται, ενώ οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν υπαλλήλους – και, οι χρηματοπιστωτικές αγορές κάθονται σήμερα πάνω σε κάθε είδους φούσκες. Από πολλές απόψεις, η MMT έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα συνονθύλευμα που συγκεντρώνει όλα τα χειρότερα οικονομικά φαινόμενα της δεκαετίας του 1970, την προνοιακή πολιτική και την κρίση του 2008.
Η μόνη υπεύθυνη επιλογή είναι να αποθέσουμε την MMT, μια πλέον ξεκάθαρα απορριφθείσα θεωρία, στον σωρό των σκουπιδιών της ιστορίας. Η Kelton, στο Ted Talk της, παρέθεσε τα λόγια της Μάργκαρετ Θάτσερ σε μια προσπάθεια να επιδείξει τον εσφαλμένο και παρωχημένο χαρακτήρα της σκέψης της Σιδηράς Κυρίας, αλλά το απόσπασμα της Θάτσερ είναι σήμερα πιο επικαιρό ως προς τη MMT και τα οικονομικά από ποτέ.
«Ας μην ξεχνάμε ποτέ αυτή τη θεμελιώδη αλήθεια. Το κράτος δεν έχει άλλη πηγή χρημάτων εκτός από τα χρήματα που κερδίζουν οι ίδιοι οι άνθρωποι», παρατήρησε η Θάτσερ. «Εάν το κράτος επιθυμεί να ξοδέψει περισσότερα, μπορεί να το κάνει μόνο με δανεισμό των αποταμιεύσεών σας ή με μεγαλύτερη φορολογία. Δεν υπάρχει δημόσιο χρήμα, υπάρχουν μόνο χρήματα των φορολογουμένων».
*Ο Kellen McGovern Jones είναι πανεπιστημιακός και αρθρογράφος. Το έργο του έχει δημοσιευθεί σε μια σειρά μέσων από το The Western Journal έως το The Daily Caller.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Σεπτεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
