Του Michael Rubin
Η κρίση του Κιρκούκ φαίνεται σε μεγάλο βαθμό να έχει τελειώσει. Με την εξαίρεση κάποιων θυλάκων, το Ιράκ έχει ανακτήσει περιοχές που είχε χάσει ή εγκαταλείψει το 2014, ενώ η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) διατηρεί τον έλεγχο των περιοχών που της αποδίδει το ιρακινό Σύνταγμα. Αν αφαιρέσουμε την προπαγάνδα, τις πολεμικές φωνές και την παραπληροφόρηση της προηγούμενης εβδομάδας, αυτό που συμβαίνει είναι ξεκάθαρο:
Κούρδοι Πεσμεργκά μαχητές στην περιοχή του Καρέζ, δυτικά της Μοσούλης στο Ιράκ. 17 Οκτωβρίου 2017. REUTERS/Ari Jalal
Ο Masoud Barzani υπερέβη τα όρια. Θα μπορούσε να είχε συμβιβαστεί, αλλά απέρριψε όλες τις σχετικές προσφορές μέσα στην εθνικιστική του παραζάλη και τις προσπάθειές του να εκτρέψει την προσοχή από την πολιτική και οικονομική κακουχία που επέφερε τη δικτατορία του. Εκβίασε τη σύγκρουση, και έχασε. Είναι τόσο απλό. Αν είχε συμβιβαστεί, οι Κούρδοι θα διατηρούσαν ακόμη τον έλεγχο σε αμφισβητούμενες περιοχές στην Ντιγιάλα, τη Νινευή και το Κιρκούκ. Η ευθύνη γι' αυτή την απόφαση ανήκει αποκλειστικά στον Barzani. Δεν υπήρχε κάποια προδοσία όπως το 1975, καθώς οι ΗΠΑ ήταν πολύ ξεκάθαρες ως προς το τι θα συνέβαινε.
Τι πρόκειται λοιπόν να συμβεί στη συνέχεια ως προς την πολιτική των ΗΠΑ έναντι των Κούρδων;
Η αμερικανική πολιτική πρέπει να αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα της περιοχής. Ενώ είναι εύκολο να βλέπει κανείς με συμπάθεια την αφήγηση των Κούρδων, όσοι μετείχαν στις περιοδείες προπαγάνδας της KRG και τώρα μόνο εκπλήσσονται από αυτά που λένε Κούρδοι και τοπικές μειονότητες μακρυά από το παρατηρητικό βλέμμα της πολιτοφυλακής και των υπηρεσιών ασφαλείας των Κούρδων πρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους.
Ο Barzani δεν είναι νόμιμος ηγέτης. Υπό τον κουρδικό νόμο, η θητεία του έληξε πριν από περισσότερα από δύο χρόνια. Το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και ο Εντεταλμένος του Προέδρου Brett McGurk έκαναν λάθος που συνεργάζονταν μαζί του. Μπορεί να πίστεψαν ότι είναι ευκολότερο να συνεργαστούν με έναν δικτάτορα απ' ό,τι με ένα πολυπλοκότερο κουρδικό πολιτικό τοπίο, αλλά έκαναν λάθος. Σύμφωνα με τον νόμο, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αναγνωρίσει τον πρόεδρο του κοινοβουλίου Γουσίφ Μ. Σαντίκ ως τον μεταβατικό πρόεδρο του Ιρακινού Κουρδιστάν μέχρι να οργανωθούν εκλογές. Οι εκλογές αυτές θα πρέπει να οργανωθούν από μια όχι μόνο κατ' όνομα ανεξάρτητη επιτροπή και η διεξαγωγή τους να επιτηρηθεί επαγγελματικά από αξιόπιστες ομάδες όπως ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, το Carter Center η το National Democratic Institute.
Πριν από το δημοψήφισμα της 25ης Σεπτεμβρίου, η KRG και οι αντιπρόσωποί της στην Ουάσινγκτον και το Λονδίνο προσκάλεσαν πρώην αξιωματούχους, μέλη δεξαμενών σκέψης και ακαδημαϊκούς για να “παρατηρήσουν” το δημοψήφισμα και υποσχέθηκε ότι όλα τα έξοδά τους θα καλυφθούν από την KRG. Οι περισσότεροι ήταν επιφυλακτικοί και έμειναν σπίτι τους. Είχαν δίκιο. Είδα κάποιες από τις προσκλήσεις καθώς και το προτεινόμενο πρόγραμμα: περιλάμβανε μόλις δύο ώρες παρατήρησης σε επιλεγμένα εκλογικέ κέντρα αλλά ήταν γεμάτο συναντήσεις με υψηλόβαθμα στελέχη του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος και διασκεδάσεις. Αυτές οι ανοησίες αφαιρούν από την ουδέτερη παρατήρηση τη νομιμοποίησή της. Ειλικρινά, είναι κάτι που κάνουν οι δικτατορίες και όχι οι δημοκρατίες.
Όταν διεξαχθούν οι νέες εκλογές, θα είναι ώρα οι Κούρδοι ηγέτες να αντιμετωπίσουν ένα ζήτημα που έχουν αγνοήσει για 25 χρόνια: Οι ιδιοκτησίες στις οποίες ζουν οι ανώτατοι αξιωματούχοι τους ανήκουν στα άτομα, στα κόμματα ή στην κυβέρνηση; Ας ελπίσουμε ότι ισχύει το τελευταίο. Γιατί αυτό που σημαίνει αυτό, είναι πως αν αποχωρήσει ο Barzani, θα πρέπει να εγκαταλείψει το μέγαρό του και το συγκρότημά του στην κορυφή του Σαρ-ε Ρας. Ας αγοράσει ένα σπίτι στο Ερμπίλ αλλά, αν δεν θέλει να ζει μεταξύ των καθημερινών Κούρδων, ας γυρίσει στο χωριό του ή ας πάει στο εξωτερικό. Κάποτε ο πατέρας του έφυγε στη Μόσχα, αλλά ο Barzani μπορεί να προτιμήσει την Τουρκία ή το Ντουμπάι. Ειλικρινά, εδώ και καιρό η KRG θα έπρεπε να είχε εγκαταλείψει αυτό το συγκρότημα στην κορυφή του βουνού που ήταν κάποτε ένα δημοφιλές θέρετρο μέχρι να το κατασχέσει πρώτα ο Saddam Hussein και, μετά το 1991, η οικογένεια Barzani.
Τα χέρια της Αμερικής - ή, ακριβέστερα, των Αμερικανών - δεν είναι εντελώς καθαρά. Τις εβδομάδες πριν το δημοψήφισμα, Κούρδοι με τους οποίους συνομίλησα υποστήριξαν ότι παρά τις επίσημες δηλώσεις από την Ουάσιγκτον, είχαν διαβεβαιώσεις από άλλους Αμερικανούς ότι οι ΗΠΑ θα δέχονταν το δημοψήφισμα. Ποιοι είναι οι Αμερικανοί εκείνοι που έδωσαν στους Κούρδους αυτές τις ψευδείς διαβεβαιώσεις; Είναι ώρα οι Κούρδοι να το πουν. Μήπως ερμήνευσαν λάθος κάποια ειλικρινή μέλη του Κογκρέσου; Ή μήπως έδωσαν υπερβολική βαρύτητα σε πρώην Αμερικανούς αξιωματούχους που αξιοποίησαν τις προηγούμενες θέσεις τους για να αποκτήσουν επιχειρηματικές ευκαιρίες στην περιοχή; Δεν εξυπηρετεί επ' ουδενί την αμερικανική πολιτική στο Ιράκ και αλλού το φαινόμενο πρώην πρέσβεις να χρησιμοποιούν ουσιαστικά τον τίτλο τους για να παρουσιάσουν μεγεθυμένη την σημασία τους στα τοπικά κοινά πολύ καιρό αφού η θητεία τους έχει τερματιστεί.
Ακόμη, ήρθε η ώρα οι ΗΠΑ να επιδείξουν διαφάνεια ως προς το ζήτημα των Κούρδων της Συρίας. Στις αρχές του 2014, πολύ πριν ασχοληθούν οι κρατικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας, επισκέφθηκα την πατρίδα που είχαν δημιουργήσει εν μέσω της μάχης εναντίον των ριζοσπαστικών ισλαμιστών στη Συρία. Ήταν κάτι το εντυπωσιακό. Και επρόκειτο μόνο για την αρχή. Οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) και οι ελεγχόμενες από το YPG Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ήταν χωρίς αμφιβολία η πιο ικανή και αποτελεσματική δύναμη στη μάχη εναντίον της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους. Θα πρέπει να επιβραβευθούν. Ήρθε η ώρα για έναν πραγματικό διάλογο ως προς τον αποχαρακτηρισμό του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), το οποίο ειλικρινά εδώ και καιρό φαίνεται περισσότερο ως αντάρτικο παρά ως τρομοκρατική ομάδα. Η Τουρκία - την οποία για πάρα πολύ καιρό έχει σεβαστεί το Υπουργείο Εξωτερικών - δεν έχει λόγο να παραπονεθεί δεδομένης της προσέγγισης που ο ίδιος ο Πρόεδρος Erdogan επιχείρησε στην ομάδα αυτή τα προηγούμενα χρόνια, καθώς και την ανοιχτή αγκαλιά της Τουρκίας προς τη Χαμάς.
Με απλά λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εγγυηθούν στο Συριακό Κουρδιστάν (ή την Ροζάβα όπως την αποκαλούν οι Κούρδοι) ότι θα θεωρείται ομοσπονδιακή περιοχή εντός της Συρίας. Δεν θα πρέπει να προδώσουμε τους Σύριους Κούρδους. Αυτό σημαίνει όχι μόνο να αποτρέψουμε την ενδεχόμενη τουρκική επιθετικότητα, αλλά και να συνεργαστούμε με τους ηγέτες της Ροζάβα ώστε να εγκαταλείψουν τη λατρεία προσωπικοτήτων που υπονομεύει τόσο έντονα τους Ιρακινούς Κούρδους ξάδερφούς τους.
Οι Κούρδοι τόσο στη Ροζάβα όσο και στο Ιρακινό Κουρδιστάν είναι ικανοί για δημοκρατία. Η δημοκρατία όμως σημαίνει λογοδοσία και όχι συμφωνίες κάτω από το τραπέζι για τη διαίρεση της περιοχής βάσει προκαθορισμένων γραμμών που ορίστηκαν από κομματικούς ηγέτες. Σημαίνει λογοδοσία έναντι του νόμου ανεξάρτητα από το επώνυμο του καθενός. Κανείς δεν θα πρέπει να μπορεί να δολοφονήσει έναν δημοσιογράφο ατιμωρητί ή να εκμεταλλεύεται το πολιτικό του αξίωμα για να αυξάνει την οικογενειακή του περιουσία. Όντως, μέσα σ' αυτές τις έντονες οικονομικές δυσκολίες, ήρθε η ώρα οι Κούρδοι να απαιτήσουν την επιστροφή των κλεμμένων τους περιουσιών. Οι πραγματικοί Πεσμεργκά που πολέμησαν στο μέτωπο (όχι δηλαδή αυτοί που υποστήριξαν πως είναι Πεσμεργκά αλλά εμπορεύονταν πετρέλαιο με το Ισλαμικό Κράτος) το αξίζουν.
--
Ο Michael Rubin είναι πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, με κύρια ερευνητικά ενδιαφέροντα τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, το Ιράν και τη διπλωματία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 19 Οκτωβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (ΑΕΙ) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
