Του Nicholas Anthony
Αυτή την στιγμή υπάρχει ένας πυρετός χρυσού στη Νέα Υόρκη με πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια στο τραπέζι. Όπως ανέφερε αρχικά ο Andy Newman στους New York Times, ένα ολόκληρο οικονομικό οικοσύστημα έχει εμφανιστεί στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Οι άνθρωποι όμως δεν κυνηγούν χρυσό, αλλά ανακυκλώσιμα κουτάκια που ανταμείβονται με πέντε λεπτά το ένα.
Με λίγα λόγια, τα μπουκάλια και τα κουτάκια που συμμετέχουν στο πρόγραμμα κοστίζουν πέντε λεπτά παραπάνω τα οποία επιστρέφονται αν η συσκευασία επιστραφεί στο κατάστημα για ανακύκλωση. Ενώ ένα άτομο μπορεί να συλλέξει λίγα κουτάκια την εβδομάδα, μια πολυκατοικία με 15 διαμερίσματα μπορεί να πετάξει μέχρι και 100 κουτάκια. Αυτή η διαδικασία κάνει τη διαφορά από το ένα και μόνο κουτάκι των πέντε λεπτών στη σακούλα των δέκα δολαρίων.
Ενώ μπορεί κάποιος να μη σκύψει για να μαζέψει ένα πεντόλεπτο από το πεζοδρόμιο, λίγοι δεν θα σταματούσαν αν έβλεπαν ένα δεκαδόλαρο να τους περιμένει.
Τα κόστη συναλλαγής
Το πράγμα όμως δεν είναι τόσο απλό. Μια σακούλα με κουτάκια μπορεί να μην είναι βαριά, αλλά σίγουρα πιάνει χώρο. Με μεγάλη δυσκολία θα μπορούσε κανείς να μεταφέρει περισσότερα από λίγα κουτάκια σε ένα κατάστημα. Ακόμη, τα καταστήματα έχουν την επιλογή να περιορίζουν τον αριθμό από κουτάκια που δέχονται ανά άτομο σε 240, που αντιστοιχούν σε 12 δολάρια. Θα μπορούσε κανείς να το αποφύγει αυτό πηγαίνοντας σε ένα ειδικό κέντρο διαλογής, αλλά ακόμη κι έτσι, οι τιμές της γης έχουν οδηγήσει αυτά τα κέντρα μακριά από το κέντρο των πόλεων.
Ενώ το να μαζέψει κανείς ένα δεκαδόλαρο χρειάζεται μόλις μια στιγμή, τα κουτάκια παραμένουν αμάζευτα γιατί λίγοι μπορούν να δικαιολογήσουν την προσπάθεια που χρειάζεται, ή τα κόστη συναλλαγής που απαιτούνται για να τα μαζέψουν και στο τέλος να τα ανταλλάξουν για ένα δεκαδόλαρο.
Εξειδίκευση
Οι εταιρίες διαλογής για να απαντήσουν σ’ αυτό το πρόβλημα λειτουργούν σήμερα ως μεσάζοντες, με οδηγούς φορτηγών να μαζεύουν τις σακούλες από τους συλλέκτες, να τους πληρώνουν τα πέντε λεπτά ανά κουτάκι και μετά να πηγαίνουν τις σακούλες στα κέντρα διαλογής για 3,5 λεπτά το κουτάκι ως επιπλέον αμοιβή πέρα από τα πέντε λεπτά της επιστροφής. Ο Conrad Cutler, ιδιοκτήτης του Galvanize Group, εκτίμησε πως αγοράζει εβδομαδιαίως 500.000 κουτάκια μόνο από το Μανχάταν.
Με πέντε λεπτά το κουτάκι, μιλάμε για μια επιχείρηση των έξι εκατομμυρίων δολαρίων. Και αν νομίζετε ότι αυτά τα χρήματα είναι πολλά, ο Ελεγκτής της Πολιτείας της Νέας Υόρκης Thomas DiNapoli ανέφερε ότι πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια χάνονται σε επιστροφές που δεν διεκδικούνται κάθε χρόνο (χρήματα που κατανέμονται μεταξύ του κράτους και των διανομέων κατά 80/20).
Ο Newman όμως επισημαίνει ότι η επιχείρηση δεν σταματά εκεί. Υπάρχουν συλλέκτες που πωλούν σε μεγαλύτερους συλλέκτες οι οποίοι στη συνέχεια πωλούν στα φορτηγά. Υπάρχουν συστήματα πλειοδοσίας όπου μπορεί κανείς να πληρώσει τρία λεπτά για ένα κουτάκι των πέντε λεπτών. Και υπάρχουν και εκείνοι που κάνουν συμφωνίες με επιχειρήσεις (πχ με γραφεία, μπαρ και εστιατόρια) για να έχουν αποκλειστική πρόσβαση στα κουτάκια τους. Κάποιες εταιρείες διαλογής πληρώνουν επιπλέον για σακούλες που ήδη έχουν ξεδιαλεχτεί (πχ για μια σακούλα γεμάτη με κουτάκια Red Bull) και κάποιες δίνουν ακόμη και μπόνους στο τέλος του χρόνου.
Συνολικά εκτιμάται ότι 4.000 θέσεις εργασίας έχουν δημιουργηθεί από αυτές τις ευκαιρίες των πέντε λεπτών.
Εκτεταμένες συνέπειες
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει ούτε εδώ. Η τέχνη των οικονομικών συνίσταται στην ανάλυση των εκτεταμένων συνεπειών και όχι απλώς στην εξέταση των άμεσων αποτελεσμάτων.
Ναι, δημιουργήθηκαν δουλειές, αλλά με τι κόστος; Επιβλήθηκε μια παραμορφωτική τιμή στον γενικό πληθυσμό, το κράτος δημιούργησε έναν οιονεί φόρο που ήδη ασκούνται πιέσεις να επεκταθεί, κάποια άτομα επέλεξαν να συλλέγουν κουτάκια αντί να απασχολούνται σε άλλες θέσεις εργασίας που μπορεί να προσφέρουν ωφελήματα και ένας ολόκληρος κλάδος πλέον εξαρτάται από μια κρατικώς ορισμένη τιμή.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι συλλέκτες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να συμμορφώνονται με τον νόμο καθώς είναι παράνομο να συλλέγουν απορρίμματα τόσο από τον δρόμο, όπου αυτά αποτελούν ιδιοκτησία του δήμου, όσο και από κτίρια και σπίτια, όπου αυτά συνεχίζουν να αποτελούν ιδιωτική ιδιοκτησία. Ενώ η τοπική αυτοδιοίκηση κάνει προς το παρόν τα στραβά μάτια, οι πολίτες σε μια πόλη διαβόητη για το πρόγραμμα σωματικών ερευνών των περαστικών είναι εύλογο να βλέπουν ένα τέτοιο εγχείρημα με επιφυλακτικότητα.
Είναι βεβαίως κάτι το θαυμαστό. Αλλά μόνο ο χρόνος θα δείξει αν αυτός ο μίνι πυρετός του χρυσού θα αποδειχθεί μια καλή επένδυση τόσο για τους νομοθέτες, όσο και για τους συλλέκτες.
--
Ο Nicholas Anthony είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο πανεπιστήμιο George Mason.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 9 Φεβρουαρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμη.
