Του Len Shackleton
Η αγανάκτηση για τις μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων συνεχίζεται, με λίγη οικονομική ανάλυση αλλά με πολύ συναίσθημα. Η τελευταία αφορμή αφορά τα απολύτως αναμενόμενα νέα ότι η μερική εργασία των γυναικών πληρώνεται λιγότερο και προσφέρει λιγότερες ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης, απ' ό,τι η πλήρης απασχόληση. Αυτό πιθανότατα θα οδηγήσει στο αίτημα οι επιχειρήσεις να εξισώσουν τις ωριαίες αμοιβές της πλήρους και της μερικής απασχόλησης, να προσφέρουν υψηλές θέσεις στη βάση της μερικής απασχόλησης και το κράτος να διασφαλίσει ότι αυτό θα συμβεί. Δεδομένου του κλίματος, δεν θα στοιχημάτιζα ότι τα αιτήματα αυτά δεν θα εισακουστούν, μολονότι οι συνέπειές τους μπορεί να ωφελήσουν τις γυναίκες λιγότερο απ' όσο ελπίζουν οι υποστηρικτές τους: οι συνολικές προσφερόμενες θέσεις μερικής απασχόλησης πιθανότατα θα μειωθούν.
Υπάρχει ένα ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται αυτή η ανησυχία. Τεράστια, και θα έλεγε κανείς υπερβολική προσοχή έχει δοθεί στις μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό είναι το αποτέλεσμα των διαφορετικών επιλογών των ατόμων και όχι των προκαταλήψεων των εργοδοτών. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει μεγάλη διακύμανση των αμοιβών εντός των φύλων. Μεταξύ των 14,7 εκατομμυρίων γυναικών που απασχολούνται σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός γυναικών με υψηλές αμοιβές, ενώ μεταξύ των 16,8 εκατομμυρίων εργαζόμενων ανδρών υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός που λαμβάνει μικρές αμοιβές. Η εστίαση στις διαφορές μεταξύ των συνολικών μεγεθών παραγνωρίζει τις πολλές άλλες κατηγορίες ανισότητας των αμοιβών, πολλές από τις οποίες είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικές - και για τις οποίες συχνά υπάρχουν περισσότερα στοιχεία άμεσης αρνητικής διάκρισης (για παράδειγμα η προέλευση των επωνύμων όσων αιτούνται για δουλειά) απ' ό,τι για τη διάκριση εναντίων των γυναικών.
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ πολλών ομάδων εντός της βρετανικής κοινωνίας ως προς τις διάμεσες αμοιβές. Είναι τεκμηριωμένο ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων ως προς την ωριαία αμοιβή. Οι περισσότερες απ' αυτές πληρώνονται λιγότερο από τους λευκούς Βρετανούς εργαζόμενους, με την εξαίρεση των ανθρώπων με ινδική ή κινεζική καταγωγή. Οι άρρενες εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης με καταγωγή από το Πακιστάν ή το Μπανγκλαντές κερδίζουν κατά μέσο όρο λιγότερα χρήματα απ' ό,τι οι λευκές Βρετανίδες που που εργάζονται σε θέσεις πλήρους απασχόλησης. Υπάρχουν επίσης διαφορές ανάμεσα σε μέλη μειονοτήτων που έχουν γεννηθεί στη Βρετανία και σε μετανάστες. Έτσι για παράδειγμα οι γεννημένοι στη Βρετανία άνδρες πακιστανικής καταγωγής αντιμετωπίζουν ένα μισθολογικό χάσμα της τάξης του 19% σε σχέση με τους λευκούς Βρετανούς άνδρες, ενώ οι Πακιστανοί μετανάστες αντιμετωπίζουν μια διαφορά της τάξης του 31%. Για να κάνουμε όμως τα πράγματα ακόμη πιο περίπλοκα, η εικόνα για τις γυναίκες μέλη εθνοτικών μειονοτήτων δεν είναι αυτή που θα περίμενε κανείς. Οι γυναίκες με καταγωγή από το Μπανγκλαντές κερδίζουν περισσότερα από τους άνδρες από την ίδια χώρα, και οι αφρικανικής καταγωγής Βρετανίδες κερδίζουν 21% περισσότερα χρήματα από τις λευκές Βρετανίδες.
Μερικές εθνοτικές ομάδες αντιμετωπίζουν περαιτέρω προβλήματα καθώς τα ποσοστά απασχόλησης για τα μέλη τους είναι χαμηλότερα και τα ποσοστά ανεργίας υψηλότερα απ' ό,τι για τους λευκούς Βρετανούς. Το ίδιο ισχύει και για τα άτομα με αναπηρία. Οι άνδρες με επιληψία αντιμετωπίζουν ένα μισθολογικό χάσμα που πλησιάζει το 40%, ενώ οι άνδρες με κατάθλιψη πληρώνονται περίπου 30% λιγότερα χρήματα απ' ό,τι όσοι είναι πλήρως υγιείς. Το μειονέκτημα όμως που αντιμετωπίζουν γίνεται ακόμη μεγαλύτερο από τα σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης. Ενώ το 63% των υγιών ανδρών και το 57% των υγιών γυναικών απασχολούνται, μόνο το 35% των ανδρών και γυναικών με αναπηρία έχουν θέση εργασίας.
Η θρησκεία είναι ένας ακόμη παράγοντας: σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήχθη πριν από μια δεκαετία, οι Μουσουλμάνοι άνδρες αντιμετωπίζουν ένα μισθολογικό χάσμα της τάξης του 17% σε σχέση με τους Χριστιανούς, ενώ οι Εβραίοι άνδρες κερδίζουν 37% περισσότερα χρήματα από τους Χριστιανούς.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός σχετίζεται ομοίως με διαφορές στις αμοιβές, με τους ομοφυλόφιλους άνδρες (σε μία έρευνα, αλλά όχι σε άλλες) και τις λεσβίες (σε διάφορες μελέτες) να κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους ετεροφυλόφιλους του αντίστοιχου φύλου.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι μεγάλα μισθολογικά χάσματα σχετίζονται με την ελκυστικότητα, καθώς τόσο άνδρες όσο και γυναίκες που χαρακτηρίζονται “εκλυστικοί” κερδίζουν περίπου 20% περισσότερα χρήματα απ' όσους χαρακτηρίζονται “μέτριας εκλυστικότητας”. Οι ψηλοί κερδίζουν σημαντικά περισσότερα χρήματα από τους κοντούς, και οι παχύσαρκοι λιγότερα από τους ανθρώπους με μεσαίο βάρος.
Όπως και με το μισθολογικό χάσμα που αφορά τα φύλα, όλα τα υπόλοιπα χάσματα πρέπει να αναλυθούν για να βγάζουν νόημα. Οι Εβραίοι άνδρες κερδίζουν περισσότερα χρήματα όχι εξαιτίας κάποιας περίεργης σιωνιστικής συνωμοσίας, αλλά κυρίως επειδή κατά κανόνα έχουν περισσότερα προσόντα και επιλέγουν επαγγέλματα με υψηλότερες αμοιβές απ' ό,τι οι Χριστιανοί ή οι Μουσουλμάνοι. Ομοίως, οι Βρετανοί ινδικής καταγωγής κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους λευκούς εργαζόμενους καθώς είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό ελεύθεροι επαγγελματίες - γιατροί, πανεπιστημιακοί, φαρμακοποιοί, δικηγόροι. Οι λεσβίες τείνουν να επιλέγουν από μια σχετικά περιορισμένη ομάδα επαγγελμάτων, και είναι κατά μέσο όρο περισσότερο προσανατολισμένες στην καριέρα απ' ό,τι οι ετεροφυλόφιλες γυναίκες (που είναι πιθανότερο να έχουν ευθύνες φροντίδας).
Αυτό λοιπόν που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως ένα μισθολογικό χάσμα σημαίνει λίγα πράγματα καθαυτό αν δεν ξέρουμε περισσότερα για τα χαρακτηριστικά των ομάδων που αφορά. Η γνώση απλώς των ακατέργαστων δεδομένων ενός μισθολογικού χάσματος - όπως αυτά που η βρετανική κυβέρνηση υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να δημοσιεύουν - δεν είναι καλή βάση για το σχεδιασμό της πολιτικής. Ακόμη, δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος να εστιάζουμε περισσότερο σε ένα από αυτά τα μισθολογικά χάσματα - το φύλο - σε ό,τι αφορά τη δημόσια πολιτική. Αργά ή γρήγορα, άλλα αιτήματα θα ακολουθήσουν καθώς το κοινό θα συνειδητοποιεί καλύτερα αυτά τα υπόλοιπα χάσματα.
Το τρίτο σημείο είναι βεβαίως ότι η εξάλειψη των ανισοτήτων σε μια έστω μερικώς ελεύθερη οικονομία είναι πέρα από την ικανότητα των επιχειρήσεων και του κράτους. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να σκεφτεί κανείς πώς μια επιχείρηση θα μπορούσε ποτέ να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχει μισθολογικό χάσμα μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, των ομοφυλοφίλων και των ετεροφυλοφίλων, των εργαζόμενων με και χωρίς αναπηρία, μεταξύ των δεκάδων εθνοτικών ομάδων, μεταξύ των ψηλών και των κοντών και ούτω καθεξής. Η μόνη λογική κατάληξη θα ήταν να απασχολούνται εργαζόμενοι σε ακριβή αντιστοιχία της εκπροσώπησής τους στην κοινότητα - αναγνωρίζοντας βεβαίως ότι οι άνθρωποι έχουν πολλαπλά χαρακτηριστικά - και να πληρώνονται όλοι με ακριβώς τις ίδιες αμοιβές. Πρόκειται για κάτι τρελό, αλλά εκεί μπορεί να μας οδηγεί η σημερινή μονομανία ως προς τις αμοιβές των άλλων ανθρώπων.
--
Ο Len Shacketon είναι μέλος της εκδοτικής και ερευνητικής ομάδας του Institute of Economic Affairs και καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπάκινγκχαμ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Φεβρουαρίου 2018 και παρουσιάζεται στα αγγλικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs (IEA) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
