Γράφει ο Harrison Griffiths
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι κλασικοί φιλελεύθεροι και οι ελευθεριακοί τάχθηκαν σθεναρά υπέρ του Brexit. Μερικοί από μας βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των μαχών κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από την επικύρωση της Συνθήκης του Μάαστριχτ και γι' αυτούς, το Brexit αντιπροσώπευε το αποκορύφωμα μιας δύσκολης πάλης ενάντια στον συγκεντρωτισμό, την υπεροχή της γραφειοκρατίας και τις ρυθμιστικές καταχρήσεις των Βρυξελλών. Για πολύ καιρό, το Brexit ήταν ένα περιθωριακό θέμα, που εγειρόταν σχεδόν αποκλειστικά από δεξιούς φιλελεύθερους όπως ο Daniel Hannan και ο Douglas Carswell. Ωστόσο, οι φιλελεύθεροι υπέρμαχοι του Brexit πρέπει να παραδεχθούν μια απλή αλήθεια: το όραμά τους δεν ήταν εκείνο που κέρδισε το δημοψήφισμα του 2016 για την ΕΕ.
Ο διευθυντής του Vote Leave, Dominic Cummings αναγνώρισε ότι το κλειδί της επιτυχίας για τους υπέρμαχους του Brexit ήταν οι υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας των οποίων η δυσαρέσκεια θα μπορούσε να διοχετευθεί σε μια περιφρόνηση για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ψηφοφόρους δεν λαχταρούσαν να βάλουμε «φωτιά στη γραφειοκρατία» ή τέλος στην κοινή γεωργική πολιτική. Για τους περισσότερους από αυτούς τους ψηφοφόρους, το Brexit ήταν μια εξέγερση ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τη μετανάστευση: τις δυνάμεις που πιστεύαν ότι τους έχουν αφήσει πίσω.
Η εκστρατεία του Συντηρητικού Κόμματος το 2019, στην οποία ο Κάμινγκς είχε σημαντική συμμετοχή, το αναγνώρισε επίσης αυτό. Ο Μπόρις Τζόνσον έχοντας, λόγω της επιθυμίας της αριστεράς να ματαιώσει το Brexit, την ευκαιρία να σταθμεύσει τα τανκς του στην αυλή των Εργατικών πέτυχε μια συντριπτική νίκη ενισχυόμενος από τους λεγόμενους «ψηφοφόρους του Κόκκινου Τείχους». Αυτοί οι ψηφοφόροι, προερχόμενοι ως επί το πλείστον από το Βορρά και τα Μίντλαντς, έχουν γίνει οι βασικοί μετακινούμενοι ψηφοφόροι στις βρετανικές εκλογές και είδαμε τον αντιφιλελευθερισμό που προκάλεσε αυτή η εξέλιξη στο Γουέστμινστερ.
Το Συντηρητικό Κόμμα υπό τον Μπόρις Τζόνσον, τη Λιζ Τρας και τον Ρίσι Σουνάκ έχει εγκαταλείψει την περικοπή των δημοσίων δαπανών και είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να πραγματοποιήσει την απαραίτητη σφαγή της σοσιαλιστικής ιερής αγελάδας που είναι το NHS. Το κόμμα έχει στραφεί ενστικτωδώς στους φόρους και στον δανεισμό για να διατηρήσει τη μη βιώσιμη οικονομία μας με τεχνητή υποστήριξη ζωής, μέχρι του σημείου μάλιστα να επιβάλει εφάπαξ φόρους στα ενεργειακά κέρδη κατά τη διάρκεια μιας οξείας ενεργειακής έλλειψης.
Το Εργατικό Κόμμα υπό τη νέα του ηγεσία έχει γλιστρήσει ακόμη περισσότερο στην ανελεύθερη άβυσσο, με τον Sir Keir Starmer να εγκαταλείπει τη δέσμευση του Jeremy Corbyn να αποποινικοποιήσει τα ναρκωτικά, ενώ παπαγαλίζει δεξιά συνθήματα περί της «φθηνής εργασίας» και αναζωπυρώνει την ανατριχιαστική προοπτική επιβολής μιας καθολικής ταυτότητας για να βελτιώσει τη θέση του κόμματος μεταξύ όσων έχουν επικριτική άποψη για τη μετανάστευση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Brexit θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια νέα αυγή για τη Βρετανία: ο έλεγχος του εμπορικού και τελωνειακού μας καθεστώτος μας επιτρέπει να επιδιώξουμε ριζοσπαστικά τον στόχο του παγκόσμιου ελεύθερου εμπορίου. Ο έλεγχος του ρυθμιστικού μας καθεστώτος μας δίνει την ευκαιρία να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα. Και η έξοδος από την Κοινή Αγροτική Πολιτική θα μπορούσε να μας επιτρέψει να φέρουμε στον αγροτικό μας τομέα την εξειδίκευση που έχει καθυστερήσει εδώ και καιρό.
Δεν είναι, ωστόσο, αυτό το όραμα που υλοποιείται. Αντί να μειώσει τον κρατικό έλεγχο στις ζωές μας, το Brexit απλώς αντικατέστησε τους γραφειοκράτες των Βρυξελλών με αυτούς του Whitehall. Οι φιλελεύθεροι υπέρμαχοι του Brexit μπορεί να υποστηρίξουν ότι αυτό αποτελεί πρόοδο επειδή οι δικοί μας γραφειοκράτες είναι περισσότερο υπόλογοι απέναντί μας, αλλά νομίζω ότι αυτό το επιχείρημα χάνει την ουσία.
Όλες οι δημοκρατίες – και ιδιαίτερα εκείνες όπως η Βρετανία που χρησιμοποιούν ένα πλειοψηφικό (first past the post) εκλογικό σύστημα – είναι επιρρεπείς στο να καθιστούν τα θεσμικά τους όργανα δυσανάλογα υπόλογα σε λίγες μόνο πολιτικά σημαντικές εκλογικές περιφέρειες. Όπως ανέφερα παραπάνω, οι απόψεις των πρώην ψηφοφόρων του Εργατικού Κόμματος στο Βορρά και των Μίντλαντς για το Brexit παρέχουν το σημείο αναφοράς βάσει του οποίου και τα δύο κόμματα κρίνουν την επιτυχία τους, και κατά συνέπεια, η κατεύθυνση πορείας του Whitehall είναι βαθιά αντιφιλελεύθερη.
Οι φιλελεύθεροι υπέρμαχοι του Brexit μπορεί να υποστηρίξουν ότι είναι εγγενώς καλό να ελέγχουμε περισσότερες δικές μας υποθέσεις. Οι ευρωσκεπτικιστές στο Εργατικό Κόμμα, όπως ο Τόνι Μπεν και ο Τζέρεμι Κόρμπιν επικέντρωσαν τα επιχειρήματά τους στο «δημοκρατικό έλλειμμα» της ΕΕ και τα επιχειρήματά τους ακούστηκαν και από φιλελεύθερους υπέρμαχους του Brexit όπως ο Ντάνιελ Χάναν.
Είναι όμως αυτή πραγματικά μια φιλελεύθερη προοπτική; Ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται κανείς στο φιλελεύθερο/ελευθεριακό φάσμα, θα πρέπει όλοι να παραδεχθούμε ότι τα κράτη και η δημοκρατία δεν είναι αγαθά από μόνα τους, αλλά απλώς μέσα για έναν σκοπό. Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στη βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτοι από τους φιλελεύθερους και τους ελευθεριακούς, εάν προωθούν την υπόθεση των ελεύθερων αγορών και της ατομικής ελευθερίας, ανεξάρτητα από τη διαδικασία που εφαρμόζεται για τη θέσπισή τους.
Παρ' όλα τα λάθη της, η ΕΕ επέβαλε ορισμένες λογικές υποχρεώσεις στην κυβέρνησή μας: περιόρισε αυστηρά τις κρατικές ενισχύσεις για τη στήριξη εταιρειών που πτώχευαν, επέτρεψε την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, κεφαλαίων, επιχειρηματιών και εργασίας και (μέσω του ΔΕΚ) απαίτησε το νομικό μας σύστημα να τηρεί υψηλά πρότυπα ορθής διαδικασίας βάσει του νόμου.
Εμείς θυσιάσαμε όλες αυτές τις υποχρεώσεις και τα οικονομικά οφέλη της ένταξης στην ΕΕ, και τι πήραμε ως αντάλλαγμα; Δυστυχώς, η απάντηση είναι: πολύ λίγα. Οι φιλελεύθεροι υπέρμαχοι του Brexit θα πρέπει να παραδεχθούμε το λάθος μας· θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το Brexit ήταν και θα συνεχίσει να είναι μια αντιφιλελεύθερη επιδίωξη.
* Ο Harrison Griffiths είναι στέλεχος επικοινωνίας στο Institute of Economic Affairs.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Δεκεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του μπλογκ 1828.org.uk και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
